İshak el-Mavsili   Arap bestecisi, müzik kuramcısı şairi ve yazarı (Rey 767-Bağdat 850). Amcası ve babasından müzik öğrenen İshak el-Mavsili, Harunnurreşit’in yakın çevresine girdi. Babasının ölümünden sonra döneminin en büyük müzikçisi sayılıp, Halife el-Emin, lel-Memun, el-Muta- sım,el-Vasık ve el-Mütevekkil dönemlerinde halifelik sarayında gerek güzel sesi, gerek besteleri, gerek şiirleriyle büyük beğeni kazandı. Başlıca yapıtları: Kitab ül-Egani ül-Kebir(Büyük Ezgiler Kitabı), Kitab ...

İshak Çelebi, Kılıççızade   Türk şairi (Üsküp 1493’e d.- Şam 1536 ya da 1537). Kılıç yapmakla geçinen İbrahim adlı birinin oğlu olan Kı- lıççızade İshak Çelebi, medrese öğrenimi görüp, Edirne, Üsküp, Bursa ve İznik’te müderrislik yaptı. Kadı olarak atandığı (1535) Şam’da öldü. İshak Çelebi gazellerinde yalın bir dil kullanmış, söz sanatlarından kaçınmış, yaşantısını içtenlikle dile getirmeye çalışmıştır. Yavuz Sultan Selim’in ...

İshak   İbrani peygamberi. İbrahim peygamber ile Sara’nın oğlu olan İshak, Esav ile Yakup’un babasıdır. Tevrat’a göre, İbrahim peygamber, İsmail’i değil Ishak’ı kurban etmesi için Tanrı’dan buyruk almıştır.

İsfendiyar Bey   Candaroğulları beyi (öl. Sinop 1440). Kötürüm Baye- zit’in oğlu olan İsfendiyar Bey, babası ölünce beyliğin başına geçip( 1385),Ankara Savaşı’ndan sonra Timur’un koruyuculuğunu kabul etmesi üstüne, Kastamonu, Çankırı ve Kalecik’¡ elde etti. Çelebi Mehmet (I) başa geçince Osmanlılarla dostça ilişkiler kurup, Karaman seferine (1414) ve Eflak seferine asker gönderdi. Bafra, Safranbolu ve Samsun’u topraklarına kattıysa (1418) da, Osmanlılarla ...

isère   Fransa’nın güneydoğu kesimimde ırmak. Alp dağların- da, 2 400 m yükseltide doğan işere önce batıya, sonra güneybatıya doğru akıp, Valence yakınlarında Rhöne ırmağına katılır; uzunluğu 290 km’dir. Elektrik üretimin- de yararlanılan ırmağın kıyısında kurulmuş kentlerin başlıcası Grenoble’dur.

iroquoilar   Kuzey Amerika’da iroquoi dillerini konuşan Kızılderili- leri belirten terim. Senecalar, Cayugalar, önandagalar, Oneidalar, Mohavklar ve Tuscaroraları içeren iroquoi- lar, Ontario gölü ve Adirondack dağlan ile güneyde Catskill dağlarının sınırladığı alanda yaşıyorlardı. XVI. yy’ın başlarında, esnek bir birlik oluşturmuşlardı. Bazı tarihçilere göre, ABD Anayasası’nı hazırlayanlar, iro- quoilar Birliği’nin son derece demokratik siyasal örgüt- lenmesini örnek almışlardır. irredentismo İtalya’da 1866-1918 ...

İrlanda teriyesi   İrlanda’da 1875’e doğru geliştirilmiş köpek ırkı. Rengi kzıl)kahverengi, kahverengi, açık kahverengi (sarımsı) olabilen irlandateriyesinin omuzdan yere yüksekliği 46 cm, ağırlığı 12 kg kadardır, ince uzun başlı, küçük V bi- çimi ve öne düşük kulaklı bir köpektir. Geçmişte bekçi köpeği ve av köpeği olarak yaygın biçimde kullanılmış- tır. Günümüzde daha çok ev köpeği olarak yetiştiril- mektedir.

Hereford and Worcester İngiltere’nin orta-batı kesiminde yönetim bölümü. bölgesi sınırlarında yeralan, 1974’te Hereford ve Worcester yönetim birimlerinin birleştirilmesiyle kuru- lan Hereford and Worceste^in yüzölçümü 3 927 km2, nüfusu 674 000, merkezi Worcester kentidir. Batı keşi- minde, Malvern tepeleri ve ortalama yükseltisi 670 m dolayındaki Black dağları yeralır; doğu kesimindeki al- çak topraklar Avon, Severn, Stour ve Wye ırmakları ta- rafından ...

José Maria de Heredia Küba asıllı Fransız şairi (Santiago, Küba 1842- Paris 1905). Annesi Fransız olduğundan, 8 yaşında Fransa’da Saint Vincent (Senlis) kolejine yazdırılan José Maria de Heredia, 15 yaşında Küba’ya dönerek Havana üniver- sitesi’ne yazıldı. Ama 1839’da yeniden Fransa’ya gide- rek öğrenimini Ghartres’da sürdürdü. 1862’de Revue de Paris’de (Paris Dergisi) ilk şiirlerini yayınlayıp, 1877- 1887 arasında İspanyolca’dan çevirdiği la ...

Johann Gottfried Herder Alman yazarı (Mohrııngen, Doğu Prusya  1744-Wemar 1803). Bir dokumacının oğlu olan Johann Gottfried Herder, tıp öğrenimini yarım bırakarak dinbilime yö- neldi ve Königsberg’de vaiz oldu. Shakespeare, Ossian ve halk üstüne çalışmalar yapıp, 1769’da Paris’e giderek ansiklopedicilerle tanıştı. Strasbourg’da genç Goethe’yle tanışıp (1770), büyük ölçüde etkiledi. 1771’de Braunschweig’da Buckeburg sarayının vaizli- ğine getirilerek, 1772’de Goethe’nin etkisiyle Weimar dükünün ...

Hercuianum İtalya’da Eskiçağ kenti. Napoli’nin 8 km güneyinde yeralan, İ.Ö. 79’da Vezüv yanardağının püskürmesiyle bütünüyle lav ve çamuraltında kalan Hercuianum, XIX. yy’dan başlanarak yapılan kazılarda, yavaş yavaş ortaya çıkarılmıştır. İ.Ö. 600’e doğru Yunanlı göçmenler tarafından kurulduğu sanılan. Roma döneminde büyük ölçüde zenginleşen kentin üstündeki aşağı yukarı 12 kt^adarolançraurö^sünün yaklaşık yarısı kaldırılmıştır. üstünde bir bazilika, iki revak, bir tapınak ve başka ...

Alexandre Herculano Portekizli şair ve tarihçi (Lizbon 1810-Vale de Lobos, Santarem yakını 1877). Yoksul bir ailenin oğlu olan Alexandre Herculano, Alorna markizinin desteği sayesin- de Alman kültürünü öğrendi. 1831’de bir ayaklanma hareketi hazırlığına karıştığı için, Fransa’ya kaçmak ZO- runda kaldı. 1836’da Porto piskoposluk kitaplığı yöne- ticiliğine, daha sonra da Lizbon’da Ajuda sarayı kitaplığı yöneticiliğine getirildi ve kendini tarih çalışmalarına adadı. ...

George Herbert İngiliz şairi (Montgomery şatosu 1593-Bemerton, Salis- bury yakını 1633). Pembroke kontları ailesinden olan George Herbert, annesinin yakın dostu John Donne’un etkisinde kaldı. Cambridge Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine getirildiyse de, otuz yaşına doğru apansız bir köye çekilerek rahip oldu ve ancak ölümünden sonra yayınlanan The Temple (Tapınak, 1643) adlı kitabı oluş¬turan şiirleri yazdı. Ayrıca A Priestto the Temple (Tapı¬nağa Bir ...

Herbart, Johann Friedrich Alman eğitimcisi ve filozofu (Oldenburg 1766-Göttingen 1841). İsviçre’de Pestalozzi’nin pedagoji yöntemlerini inceleyen Johann Friedrich Herbart, 1802-09 ve 1833-41 yılları arasında Göttingen, 1809-33 yılları ara­sında Königsberg üniversitelerinde ders verdi. Avru­pa’da ve ABD öğretim kuramı ve uygulamasını önemli ölçüde etkileyen çok sayıda pedagoji, ruhbilim ve fel­sefe yapıtı ortaya koydu. Herbart, ruhbilim üstüne kurulu, sistemli bir öğren­me ve öğretme kuramının ...

Herakles   Herakles’in yaşamı boyunca gerçekleştirdiği kahra­manlıklar çeşitli efsanelerde “Herakles’in on iki işi” diye adlandırılmıştır.Herakles’in, Tiryns kralı Eurystheus’unEski Yunan mitolojisinde gücüyle ünlü kahraman. Romalıların Hercules‘le bîr tuttukları Herakles’in (Herkül de denir) dünyaya gelişi ve yaşamıyla ilgili birbirinden çok farklı efsaneler vardır. Bunlardan en yaygınına gö­re, annesi Alkmene’nm eşi Amphitryon’un kılığına gir­miş olan tanrı Zeus tarafından baştan çıkarılmasıyla doğmuş, bu duruma ...

Eski Yunan filozofu Efesli Herakleitos Eski Yunan filozofu (Efes ¡.٥. 550’e d.- 480’e d.), Demokrasi döneminde önemli dinsel görevleri elinde tutan eski bir krallık ailesinden olan Efesli Herakleitos, fel­sefe yapıtını, Efes tanrıçası Artemis’e adamıştır. Peri Physeos(Evren Üstüne) adlı yapıtı üç bölüme ayrılır: Fi­zik, dinbilim, siyaset. Düşüncesi, Miletos felsefesinden esinlenir: Dünyanın,onu yaratmamış olan tanrılara karşı özerkliği. Özellikle, dünyanın değişken görünüşüne, evrensel ...

Herakleios I Bizans imparatoru (Kappadokia 574’e d.- 641), Kartaca eksarkhosu olan babasının verdiği filoyla, Phokas’ı devirerek tahta çıkan (610) Herakleios  Perslerin Antakya (611), Kudüs (614) ve Mısır’ı (619) ele geçirmeleri üstüne, yöntemi¡ bir hazırlıktan sonra, 628’e kadar sürecek ve Hüsrev ll’nin öldürülmesiyle (628)sonuçlana- cak bir sefere çıktı (bu sefer nedeniyle 626’da Avar- Pers ortak kuvvetlerinin kuşattıkları başkentine döne- mediyse de, ...

Herakleides, Pontoslu Eski Yunan tarihçisi, filozofu ve matematikçisi (Karade­niz Ereğlisi İ.Ö. 388’e d.- ay.y. İ.Ö. 310’a d.). Atina’ya giderek Eflatun’un öğrencisi olan Pontoslu Heraklei­des, Eflatun’un ölümünden (İ.Ö. 399) sonra, Akade­minin başına Ksenokrates’in seçilmesi üstüne, Karade­niz Ereğlisi’ne dönerek, ömrünün ikinci yarısını orada geçirdi. Felsefe ve bilim dallarında yapıtlar verdi. Bilim­sel yapıtlarının çoğu kaybolmuşsa da, Demokrites’inkinden oldukça farklı bir madde kuramı ortaya ...

Hera Eski Yunan mitolojisinde Kronos ve Rhea’nın kızı, Ze­us’un eşi, Olimpos tanrılarının kraliçesi. Evlilik, kadın ve doğum tanrıçası olan Hera, genellikle bir elinde asa, öbür elinde bir nar ve yanında bir tavuskuşuyla canlandırılmıştır. Eşi Zeus’un âşık olduğu kadınları yargılayıp cezalandırmasıyla ilgili çok sayıda efsaneye konu ol­muştur.

Hepworth, Dame Barbara İngiliz kadın heykelci (Wakefield 1903-Saint ives 1975). Londra Krallık SanatOkulu’nda heykel öğrenimi gören Dame Barbara Hepvvorth, 1924’te kazandığı bir bursla İtalya’ya gidip, Roma İmparatorluğu ve Röne­sans’ın ilk dönemi heykellerini ve mimarlık yapıtlarını inceledi. Geleneksel İtalyan üslubunda doğrudan mer­mer yontma konusunda.teknik becerilerini geliştirip, İngiltere’ye döndükten sonra, 1926-1934 arasında so­yutluk dereceleri değişen, taş ve tunçtan çeşitli figüratif heykeller yaptı. 1931’de ...