Harita ve haritacılık

Ortaçağ’da Batı’da hazırlanan haritaların birincil amacı, hıristiyanlık tarihi öğretimi vermekti. Çoğunlukla şematik olan bu haritalar, Batı dünyasında, I 000 yıldan uzun süre ağır bastı. Yandaki üç bölümlü (ya da T-O) haritada, dünya Nuh’un üç oğlu arasında bölüştürülmüştür.

İnsanın yarattığı en çok yönlü yapıtlar arasında ye- ralan haritalar, bilimden sanata, kuramsal uğraşlar­dan uygulamalı uğraşlara, gerçek şeylerden gerçek­dışı şeylere kadar pek çok alanda kullanılır. Harita, coğrafi ya da uzamsal verileri insan etkinliklerinde kullanılmak için düzenleme yoludur. Kişi ile çevre arasında aracılık işlevi görür ve kişinin çevreyi yö­netmesine ya da yönlendirmesine yardımcı olur.

Harita kullanımının iki geniş alanı vardır. Bazı ha­ritalar, denizcilikte ve çok çeşitli yol bulma etkinlik­lerinde kullanılmak için hazırlanırken, bazıları da çevrenin yönetilmesine ve anlaşılmasına yardımcı araçlar olarak tasarlanır. Bu iki genel alan içinde, son derece büyük bir çeşitlilik gözlenir. Bazı harita­lar, özenle çizilmiş ve ölçülmüş verilerle, ölçümleri ve analizi desteklemek için yapılır; bunlar, bilim ve mühendislik çalışmalarında kullanılır. Öbür uçtaysa, görsel canlandırma için, yani cetvelle değil de göz­le okunmak için yapılmış haritalar yeralır; haber or­ganlarındaki haritaların yanı sıra ders kitaplarındaki, ansiklopedilerdeki, vb. haritalar bu türdendir ve ge­nellikle “konusal haritalar” diye adlandırılır.

Haritalar her zaman kâğıt üstüne ya da bilgisayar ekranına çizilmez. İnsanlar, çevreyle ilgili deneyim­leri ve bilgileri yansıtan pek çok imgeyi zihinlerinde taşırlar. Herkesin belleğinin bir parçası olan bu hari­talara da “zihinsel harita” denir. Bu zihinsel imge­ler, pek çok farklı biçimde düzenlenerek kullanılır;bunun en belirgini, her gün yapılan yol bulma et­kinlikleridir.