MUHAMMED TÂVÜDÎ

MUHAMMED TÂVÜDÎ: Fas’da yetişen âlimlerin büyüklerinden. İsmi, Muhammed bin Tâlib bin Şevde el- Mürrî Tâvüdî olup, künyesi Ebû Abdullah’dır. 1128 (m. 1716) senesinde Fas’da doğdu. 1207 (m. 1793) senesinde Fas’da vefât etti.

Muhammed Tâvüdî, ilk tahsilini Fas’da yaptı. Zâmamn büyük âlimlerinden okudu. Birçok ilim kitabım ezberledi. Fıkıh, hadis ve tefsir ilminde üstün bir dereceye yükseldi. Ebû Abdullah Muhammed bin Abdüsselâm Benâni ve Şihâbüddîn Ahmed bin Abdülazîz Hilâlî’den fıkıh ilmini, Şihâbüddîn Ahmed bin Mübârek Sicilmâsî’den; mantık, kelâm, beyân,usûl, tefsir ve hadîs ilmini öğrendi. Hocası daha hayatta iken; onun huzurunda talebeye ders verdi. Hocası kendisini çok sever ve diğer talebeleri arasında üstün tutardı. Hocası vefât ettiğinde kabre koyma şerefine kavuştu. Ebû Abdullah Muhammed bin Kâsım Cüsûs’un uzun zaman derslerine devâm etti. Kâdı Ebü’l-Bekâ Şâvî’, Müftî Ebü’l-Abbâs Ahmed bin Ahmed Temmak, Ebû Abdullah Muhammed bin Culün ve Ebû Abdullah Lendûz’dan da ilim öğrendi. Hocası Ebû Abdullah Lendûz, çok insaflı ve ilim âşıkı idi. Şöyle ki, ömrünün son günlerinde Şeyh bin Mübârek isminde bir âlimin “Telhis” okuttuğunu duydu. O hâliyle berâberindekilerle birlikte onu dinlemek için gitti. Tâcüdî, Ebü’l- Abbâs Ahmed bin Ilâl Vecârî’den de; “Elfiyye”, “Teshil” ve “Mugni” 3d okudu. Tâvüdî’nin, “Elfiyye” kitabım bin kerre okuduğu bildirildi. Muhammed Tâvüdî, 1181 (m. 1767) senesinde hacibâdetini yaptıktan sonra Mısır’a gitti. Câmi-ül-Ezher’de ilim meclisi kurup, Imâm-ı Mâlik’in “Muvatta’ ” ınm tamâmım, Kütüb-ü Sitte’yi, Şemâil- Hikem ve başka eserleri okuttu. Halk, devlet adamları ve âlimler, derslerini ta’kib ettiler. Burada talebelerinden ehil olanlara icâzet (diploma) verdi. Tâvüdî, Mekke-i mükerremedeki büyük âlimlerden Abdürrahmân bin Eşlem Yemenî, Hüseyn bin Abdüşşe- kûr, Şeyh Abdullah Mîrganî, Şeyh Ibrâhim Zemzemî ve başkaları, Medîne-i münevverede ise Muhammed bin Abdülkerîm Semmân, Ebü’l-Hasen Sindî, Abdullah Ca’fer Hindî ve başkalarıyla görüşüp ders okudu ve okuttu.

Muhammed Tâvüdî, Mısır’da yetişen büyük âlimlerden; Cevherî, Sa’îdî, Hasen Cebertî, Seyyid Ayderüsî, Şeyh Mahmûd Kürdî, îsâ Berâvî, Üryan, Atıyye, Echûrî ve başkalarıyla İlmî müzâkerelerde bulundu. 1203 (m. 1788) senesinde Magrib sultânı kendisine ısrarla kadılık teklif etti. Tâvüdî, bu vazifeyi istemeyerek kabûl etti. Fetvâları çok sağlam idi. Çok heybetli idi. Az gülerdi. Şöhreti her yere yayıldı. Asrının büyük âlimlerinden sayıldı. Vefatına kadar güzel ahlâk üzere yaşadı. Magrib sultânı Mevlânâ Muhammed vefât ettiğinde, saltanat konusunda çocukları arasında ihtilaf çıktı. Halk ve devletin ileri gelenleri Tâvüdî’ nin fikri üzerinde ittifak ettiler. Tâvüdî, yeni sultan Mevlânâ Süleymân’dan; Allahü teâlâmn emir ve yasaklanna uymak, zulüm yapmamak, haramlan işlememek, bid’atleri terk husûsunda söz alıp bî’at etti. Peşinden halka da bî’at etti.

Muhammed Tâvüdî’nin eserlerinden ba’zılan şunlardır: 1- Hâşiye alâ Câmi-is-Sahîh-il-Buhârî (dört cild hâlinde), 2- Feth-ul-müteâl fimâ yente- zımü minhu Beyt-ül-mâl, 3- El-Minhat- üs-sâniye fis-Salât-il-fâite, 4- Ta’lik alâ Lâmiyye Zükâk, 5- Hâşiye an Şerhi Muhtasar-iş-Şeyh Halîl liz-Zürkânî fi furû’il-fikh-ıl-Mâlikî, 6- Hâşiye alel- Beydâvî, 7- Şerh-ul-Meşânk lis-Sâgânî.