Salatalığın Faydaları

Salatalık en rahat yaklaştığımız gıdalardan biri olsa gerek. Kilo aldırmayacağını, midemizi yakmayacağını ya da hazımsızlığa neden olmayacağını biliriz. Üstelik açlığı bastırmak ve hatta susuzluğu gidermek için de harika bir atıştırmalık olduğu söylenebilir. Çoğu evde dolaptan hiç eksilmeyen bu ferahlatıcı gıda, belki de çok ortalıkta olduğundan, kimilerince ‘sırf su’ olduğu için eleştirilir ve fazla yararı olmayan bir yiyecek sanılır. Oysa işin aslı öyle değil. Salatalık oldukça değerli besin maddeleri içerir. (1)
Salatalık kabakgiller ailesine üye bir meyvedir. Biz gündelik hayatımızda tuz ektiğimiz yiyecekleri sebze olarak görüyoruz ama bitki bilimine göre, çekirdekli oluşu gibi bitkiye has bazı özellikleri nedeniyle salatalık aslında meyve sınıfına girer. Sebze-meyve üreticileri gibi konuyla doğrudan ilgili mecralarda salatalığın asıl adı hıyardır. Ancak hıyar sözcüğünün argo anlamı günümüzde o kadar öne geçti ki, dikkat dağıtmamak adına ben de makalemde salatalık sözcüğünü kullanmayı tercih ettim. Salatalık ülkemizde bolca ve Akdeniz başta olmak üzere hemen her bölgede yetişir.
Salatalığın yüze yakın pek çok farklı türü vardır. Taze ya da turşu şeklinde sofralarda bolca yer almasının yanı sıra kozmetik sektöründe de sıkça rastladığımız ürünlerden biridir. Bu genel bilgilerin ardından şimdi esas konumuz salatalığın faydalarına geçebiliriz.
Salatalığın Sağlığa Faydaları
B Vitamini Kaynağı: Salatalık B vitamini bakımından iyi bir kaynaktır. Halsizlik, sinirlilik, kansızlık, ağız yaraları, dikkat dağınıklığı ya da unutkanlık gibi şikayetlerin altından B vitamini eksikliğinin çıktığı çok olur. Bu tip şikayetler olsun olmasın, B vitamini yönünden zengin gıdalara öğünlerinde yer vermek isteyenler, listeye salatalığı da rahatlıkla ekleyebilir.
Doğal Sıvı Takviyesi: Bir salatalığın % 96’sı sudur. Bizim kendi vücutlarımızın da yarısından fazlası su olduğundan, vücuttaki farklı sistemlerin gereğince işleyebilmesi için günlük su ve sıvı alım miktarı önemlidir.
Vücudu susuz bırakmak halsizlik, hazımsızlık ya da kas krampları gibi pek çok sorunu beraberinde getirecektir. Bu bakımdan özellikle vücudun su kaybettiği sıcak havalarda öğünlerde ve hatta öğün aralarında salatalığı eksik etmemek, vücudun susuz kalması ve çeşitli problemlerin baş göstermemesi adına faydalı olacaktır. (2)
K Vitamini Deposu: Salatalığın bir K vitamini deposu olduğunu duymuş muydunuz?. K vitamini kemik sağlığının yanı sıra kanın pıhtılaşması için de önemli bir vitamindir. Vücutta D vitamini ile birlikte çalışan K vitamini kemik yoğunluğunun artmasında ve yaşlılıkta kırık vak’alarının azalmasında etkilidir. Bu vitaminlerin işbirliği ayrıca vücutta kalsiyum dengesini de olumlu
şekilde etkiler.
Antioksidan Özellikler: Salatalık C vitamini ve beta-karoten gibi adını sık duyduğumuz antioksidanların yanı sıra, kuersetin, apigenin, luteolin ve kaempferol gibi adını belki de hiç duymamış olabileceğiniz ama oldukça önemli antioksidanlar da içerir.
Örneğin salatalığın içerdiği kuersetin adlı madde, alerjiye karşı etkiliyken, kaempferol adlı madde kalp hastalığı veya kansere karşı koruyucu kabul edilen maddelerden biridir. (3)
Zengin antioksidan içerisi sayesinde salatalık iltihap giderici özellik de kazanır. İçerdiği C vitamini ile bağışıklık sistemine olumlu yönde etki ederken, beta-karoten ile göz sağlığını korur.
Vücudun yaşlanma sürecini hızlandırıp çeşitli hastalıklara kapı açan serbest radikalleri durdurmak için salatalık önemli bir antioksidan kaynağıdır. Kozmetik sektörünün salatalıktan vazgeçememesinin nedenlerinden biri de budur.
Kalp Sağlığı: Beslenmede çeşitli sebze ve meyvelere ağırlık vermek kalp hastalığı, diyabet veya obezite gibi sağlık sorunlarına karşı önleyici bir rol oynar. Bu bakımdan salatalığın potasyum içeriği hastalıkları önlemek adına etkili olabilir. Bir adet salatalığın potasyum içeriği günlük potasyum ihtiyacını karşılayamaz elbette ancak en azından muz gibi diğer potasyum kaynaklarına göre çok daha düşük kalorilidir. (4)
Cilt Sağlığı: Salatalığın içerdiği vitamin ve antioksidanlar, salatalığı harici olarak cildinize uyguladığınızda da olumlu etki gösterir. Ciltteki şişlikleri indiren, iltihap ve tahrişi gideren salatalık özellikle göz altı şişlikleri için sık sık önerilir. Güneş yanıklarını tedavide de etkili doğal yöntemlerden biridir. Salatalık içerikli pek çok losyon ve krem benzeri cilt bakım ürünlerine mağazalarda bolca rastlayabilirsiniz. (5 )
İdrar Söktürücü Özellik: Orta düzeyde de olsa salatalık idrar söktürücü özelliğe sahip gıdalardan biri olarak sayılabilir. Su, potasyum ve düşük sodyum içeriği sayesinde kiloyu dengede tutma ve tansiyonu düzenleme gibi konularda çekinmeden başvurulabilecek bir yiyecektir. (6)
Sindirim Düzenlemeye Yardımcı: Sağlıklı bir sindirim için gerekli iki önemli öğe de salatalıkta mevcuttur: Su ve lif. Özellikle de eğer reflü şikayetiniz varsa su içmenin reflü belirtilerini dindirmeye yardımcı olduğunu biliyorsunuzdur. Yoğun su içeriği ile salatalık da mide için benzer bir yatıştırıcı etki gösterir.
Salatalığın lif içeriği de gıdaların bağırsakta daha kolay ilerlemesini ve kolay hazmedilmesini sağlar. (7)
Diyabet, Kolesterol ve Tansiyona Karşı: Salatalık, pankreas hücreleri tarafından insülin üretimi için kullanılan ve diyabet hastaları için yararlı olabilecek, bir hormon içerir. Araştırmacılar salatalıktaki steroller adlı bileşenin kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olduğunu gözlemlemişlerdir. Salatalık ayrıca hatırı sayılır oranda potasyum, magnezyum ve lif içerdiğinden tansiyonu düzenlemeye yardımcı gıdalar arasında yer alır.
Zihin Sağlığı: Salatalıkta bulunan iltihap giderici fisetin adlı maddenin beyin sağlığı üzerinde önemli bir rol oynadığı belirlenmiştir. Hafızayı güçlendirdiği ve sinir hücrelerini yaşlanmanın olumsuz etkisinden koruduğu bilinmektedir. Alzheimer hastalığı ile ilgili yapılan çeşitli araştırmalarda fisetin maddesinin hafıza ve öğrenme ile ilgili olumlu etkileri görülmüştür. (8)
Nefesi Tazeleyici Özellik: Bir dilim salatalığı damağınıza yerleştirerek ağız kokusuna yol açan bakterileri yok edebilirsiniz. Ayrıca salatalık yemek mideyi de yatıştırdığı için, mideden gelen ağız kokusuna da faydası dokunacaktır.
Salatalığın Besin Değeri
Salatalığın içerdiği değerli besin maddelerini ve sağlığa faydalarını sıralarken göz önünde bulundurmamız gereken bir nokta, bu değerlerin kabuklu salatalık için geçerli olmasıdır. Bizim mutfağımızda salatalık genellikle soyularak servis edilir ama bu durumda aşağıda okuyacağınız değerlerin bazılarında düşüş olacaktır.
Örneğin sindirimi düzenlemek ve bağırsakların daha iyi çalışmasını sağlamak adına salatalık tüketiyorsanız, salatalığın lif zengini kabuğunu da tüketmeniz gerekir.
Salatalığı kabuğuyla tüketecekseniz, çok çok iyi yıkamalısınız. Salatalık üzerinde en fazla tarım ilacı kalıntısı bulunan sebzelerden biri olarak bilinir. Dolayısıyla şöyle bir sudan geçirmekle yetinmeyip dilerseniz kabuğuyla tüketeceğiniz salatalıkları sirkeli suda bekletebilirsiniz. Hiç merak etmeyin, suda durulayıp kuruladıktan sonra salatalıkta sirke tadı kalmaz. (9)
100 gram kabuklu salatalık;
15 kalori
2 gram şeker
1 gram protein
105 IU A vitamini (günlük ihtiyacın % 2’si)
2.8 mg C vitamini (günlük ihtiyacın % 5’i)
B6 vitamini (günlük ihtiyacın % 2’si)
16.4 mcg K vitamini (günlük ihtiyacın % 21’i)
7 mcg folat (günlük ihtiyacın % 2’si)
16 mg kalsiyum (günlük ihtiyacın % 2’si)
13 mg magnezyum (günlük ihtiyacın % 3’ü)
0.3 mg demir (günlük ihtiyacın % 2’si)
24 mg fosfor (günlük ihtiyacın % 2’si)
147 mg potasyum (günlük ihtiyacın % 4’ü)
0.2 mg çinko (günlük ihtiyacın % 1’i)
0.1 mg manganez (günlük ihtiyacın % 4’ü)
6 mg kolin
5 mg toplam omega-3 yağ asitleri
28 mg toplam omega-6 yağ asitleri içerir (10).
İçerdiği besin değerlerini sıraladıktan sonra salatalığın yararlarını bir de kısa bir liste halinde görelim.
Salatalık susuzluğu giderir. Özellikle gün içerisinde su içmeyi unutanlar için bu özellik yararlı olacaktır.
Mide yanmasına karşı rahatlama sağlar.
Güneş yanıklarına karşı cilde uygulanırsa, yanıklara iyi gelir.
Vücuttan toksinlerin atılmasına yardımcı olur.
Düzenli salatalık tüketmek böbrek taşı şikayetine karşı etkilidir.
A, B ve C vitamini sağlayarak vücudun bağışıklık sistemini güçlendirir, enerji verir.
İçerdiği magnezyum ve potasyum sayesinde cilt sağlığına iyi gelir.
Kilo vermek isteyenlerin rahatlıkla, açlığı gidermek için atıştırmalık olarak tüketebileceği besinlerden biridir.
Göz altı şişliklerini indirmek için gözlere salatalık dilimleri koyarak bekletmek işe yarayacaktır.
Tansiyonu dengelemek ve kötü kolesterolü düşürmek için salatalık tüketilebilir.
Ağız kokusuna karşı bakterileri yok ederek, nefesi tazeler.
Lifli yapısı sayesinde salatalık sindirime yardımcıdır.
Salatalığın içerdiği mineraller saç ve tırnakları besler.
İçerdiği besin maddeleri kas ve eklem ağrılarına iyi gelir.
Salatalık kandaki ürik asit düzeyini dengeler, böbreklere iyi gelir.