HENDERSON (Alexander), iskoçyalı rahip ve diplomat (Criech, Fifeshire 1583’e doğr.-
Edinburgh 1646). 163»’de National Covenant1 in kaleme alınmasında, kralla yapılan görüşmelerde ve Ingiliz parlamentosunda ö-nemlı bir rol oynadı. 1643’te parlamento’da Ingiltere’ye presbiteryen mezhebini kabul ettirmek isteyen Büyük birlik’\n imzalanmasını sağladı, (l)
HENDERSON (Archibald), amerikalı efti-V”# ve yazar (Salisbury North Carolina 1Chapel Kill. North Carolina 1963). İSnS.j ortfL Çarolma üniversitesini bitirdi, 1899 da aynı üniversitede Öğretim görevlisi ola.ri!£t.callşma&a başladı. Görelilik teorisi ve kubık yüzeyler üstüne yaptığı çalışmalarla da matematik alanında ün kazandı, 192Û’de matematik bölümü başkanı oldu, Bernard Shaw ile ilgilenmeğe 1903’te başladı. Shaw, Henderson un biyografisini yazmasını kısa bir süre sonra resmen kabul etti. Hendcrson’-un Shaw üstüne yazdığı kitapların başlıcaları şunlardır: George Bernard Shaw, His Life and Work (George Bernard Shaw, Hayatı £scerlerj) 1*911]; Table Talk of G.B.S. la* ile Masabaşı Konuşmaları) [19291; Is Bernard Shaw a Dramatist? (Bernard snaw bir Tiyatro Yazarı mıdır?) 11929], Bernard Shaw – Playboy and Prophet (Ber’ Salon Züppesi vc Peygamber)
HENDERSON (Arthur), İngiliz siyaset adamı (Glasgow 1863 – Londra 1935). Çalışkan bir sendikacıydı. 1903’te işçi partisinden milletvekili seçildi. Birinci Dünya savaşı sırasında hükümetin siyasetini kuvvetle destekledi. 1915’tcn 1917’ye kadar kabinede görev aldı. Macdonald kabinesinde içişleri (1924) ve dışişleri bakanı (1929-1931) oldu, ama işsizlere verilen ödeneklerin indirilme-îö,«1rlÎS başbakanla arası açıldı, 19321933 te Cenevre Silâhsızlanma konferansına başkanlık etti. 1934 Nobe! Barış ödülünü kazandı, (t.)
HENDERSON (Fletcher), amerikalı zenci caz müzikçisi (Cuthbert, Georgia 1898 –
ÎiÎÎP/Î Ky»»is< vc düzenlemeciv-
dı. 1923 te kurduğu büyük caz topluluğunda birçok ünlü çalgıcı görev aldı, (l) HENDERSON (Robert). Bk. henutson. HENDERSON (Thomas), iskoçyalı gökbi-lımcı (Dundee 1798 – Edinburgh 1844), U-mit burnu rasathanesi müdürüydü (1832). Daha sonra Calton Hill rasathanesinde bas-goreylı olarak çalıştı. Gezegenler ve yıldızlar üstüne 60 000 gözlem yayımladı. Centau-/,UoS-.SldLîmın Paralaksını ilk olarak o ölçtü (1839), bu yıldızın güneşe olan uzaklığını uçte birlik bir yanılma ile buldu, (t) ‘
HENRI I (1008-Vitry-aux-Loges, Orléans yakınları 1060), Fransa kralı (1031-1060), Sofu Robert H’nin oğlu. Kardeşi Robert, onun krallığına, Eudes de Blois’nın teşvikiyle itiraz etti. Bunun üzerine Henri I kardeşini Bourgogne’a sürdü (1032), Eudes’e karşı Normandiya düküyle anlaştı. Bu anlaşma gereğince düke fransız Vexin’ini bıraktı. O sıralar daha tahta geçmemiş olan Fatih William l’in vasisi oldu ve onu baronlarına karşı destekledi. Bir süre sonra onunla bozuştu, Anjou kontu Geoffroi Martel ile yaptığı ittifaka rağmen yenildi (Mor-
Foto. Frederico Arborio Mella, Giraudon (LAROUSSE)
HENRi II WJSIGNAN’LI (1271-StroviIls 1324). Kıbrıs kralı (1285-1324) ve Kudüs kralı (1285-1324), Lusignan’lı Hugucs III’-ün oğlu. 1285’te kardeşi Jean l’in yerine geçti, Tir’de Kudüs kralı tacını giydi. Krallığı Akkâ’da da tanındı (1286). Henri II geri zekâlıydı. Mısır Memlûklarının Kudüs’ü ele geçirmesine engel olamadı (1291). önce hapsedildi (1306), sonra kardeşi Amal-ricus tarafından Kilikya’ya sürüldü (1310) aynı yıl öldürüldü. (L)
HENRt III (Fontainebleau 1551 – Saint-Cloud 1589), Fransa kralı (1574-1589), Valois hanedanının sonuncusu, Henri II ile Catherine de Médicis’nin oğlu. Asıl adı Alexandre idi, fakat Henri diye tanındı Anjou dükü, geçici olarak da Orléans dükü oldu. Catherine’in en sevgili oğluydu. Tümgeneral rütbesiyle Jarnac ve Moncontour’da savaştı (1569). Catherine’in seçici prensleri satın alarak Polonya tahtına çıkarttığı Henri (1573), başarısız geçen bir saltanat döneminden sonra Polonya’dan Fransa’ya kaçtı ve Lorraine’li Louise ile evlendi (şubat 1575).
Zeki ve kültürlü olmakla birlikte, sağlık durumunun bozukluğu yüzünden dengesizdi; kör inançlara yönelen aşırı bir dindarlıktan ahlak dışı davranışlara kadar her türlü davranışı gösterebiliyordu. Kararsız kişiliği yüzünden, mezhep kavgalarıyle sarsılan krallığın işlerini yürütmekte zorluk çekiyordu Hazine iflâs durumundaydı. Mayıs 1576’da imzaladığı Monsieur barışıyle ve onu takip
Henri III ün çocuğu yoktu. Alençon dükü olan erkek kardeşi de ölünce (haziran 1584) Navarra lı Henri’yi kendine halef seçti: bu durum karışıklıklara yolaçtı. Karışıklıklar o derece arttı ki, sonunda, Paris halkı «Barricades» gününde (12 mayıs 1588) Henri III u Paris’ten kaçmak zorunda bıraktı. Henri III, Blois’da topladığı «Etats Généraux»-nun muhalefetiyle karşılaşınca yeni tedbirler alacağını bildirdi. O sırada Paris’teki Onaltılar konseyi, kralı tahtan indirme kararı aldı. Henri III, Paris’i Navarra’İı Henri ile kuşatırken rahip Jacques Clément tarafından hançerlenerek öldürüldü (1 ağustos 1589).
— İkonogr. Henri IIl’ün Clouet veya Jean Decourt okulu ressamlarınca yapılmış karakalem portrelerinden başka, yağlıboya portreleri, Germain Pilon tarafından yapıl-iniş bir madalyası ve bir madalyonu vardır. (L)
HENRi IV (Pau şatosu 1553-Paris 1610). Navarra (1562-1610) ve Fransa (1589-1610) kralı, Bourbon’lar hanedanının ilk hükümdarı, Navarra kralı Antoine de Bourbon .. *’.Çanı?e d’Albert’in oğlu. Annesinin ölümü üzerine Navarra tahtına tek başına oturdu (1572). Catherine de Médicis, barışmak için, onu kızı Marguerite de Valois ile evlendirdi (1572). Protestanlarla katolik-ler arasındaki mezhep çekişmelerinin yarattığı çatışmaları önlemeğe çalışırken birkaç defa mezhep değiştirdi. 1589 Ağustosunda Henri IlI’ten boşalan tahta geçti. Birçok savaşa girdi. 1593 Temmuzunda Protestanlığı bırakarak yeniden katolik oldu. Din kavgalarına son vermek için Nantes fermanı”? V.?. nisan 1598> yayımlayarak inanç serbestliği tanıdı; bu fermanı Paris parlamentosuna da onaylattı. Henri IV, otoriter olmakla birlikte, kin tutmayan, basit, hoş-görür bir kişiydi; bu yanıyle insanları kendine yaklaştırmayı bildi, öte yandan, hiç bir şeye aldırış etmeyen yanıyle, kaba konuş-masıyle, serüvenlerle dolu özel hayatiyle hoşnutsuzluk yarattı.
1598’den sonra krallık otoritesini sıkı bir şekilde yeniden kurmağa, Fransa’ya Protestanların da yardımıvle yeni bir düzen
HENR i ETTE-MAR i E DE FRANCE
Van Dyck’ın eseri Pitti sarayı, Floransa
Gemici HENRÍQUE Xy.yy. minyatürü Bibliothèque Nationale, Paris
‘«Henry VIII’in Douvre’a çıkışı»
Holbein le Jeune’den Bouterwerk’in kopyası Versailles müzesi, Paris
HENRY III
Westminster manostırı
HENRY IV
Canterbury katedrali
HENRY III iki başrahip arasında, minyatür
getirmeğe çalıştı. Başbakanı yoktu, sadece danışmanlarla çalıştı. Eyalet yöneticileri us-tünde otorite kurdu. Perişan durumda bulunan tarımı yeni tedbirlerle kalkındırma yolunu tuttu. Sanayide lüks maddeler üretimini teşvik etti, böylece ihracatın arttırılmasını sağladı. Fransa’nın birçok şehrinde, halı, silâh, kumaş ve cam üretimini geliştirdi. Bayındırlık alanında da birçok yemliğe girişti. Fransızların denizaşırı ülkelere açılmasına, bu arada Quebec’in kurulmasına (1608) yardımcı oldu.
Ispanya’ya savaş açmak için Marie de Me-dicis’i naipliğe getirmesi hoşnutsuzluklar yarattı Fransa’yı din kavgalarından kurtarma yolunda büyük çabalar harcamış olan Henrı IV, fanatik bir katolik olan Ravaillac tarafından bıçaklanarak öldürüldü (14 mayıs 1610).
— İkonogr. Henri IV’ün portrecisi Pourbus tarafından yapılan resimleri, Pau, Grenoble, Toulouse ve Versailles müzelerinde ve Louv-re’dadır. Rubens, Marie de Medicis nın Hikâyesi adlı büyük eserinde Henrı IV u de canlandırdı. Henri IV ile ilgili daha birçok sanat eseri vardır. (L)
Henri IV üslûbu. Henri IV, özellikle saltanatının sonlarına doğru, yıkılan ülkeyi İktisadî düzene kavuşturmak içm güzel sanatlara önem verdi. Paris’te Vosges ile Dauphine alanları bu dönem mimarisinin güzel örnekleridir. Bu ağırbaşlı mimaride taş ye tuğla bir arada kullanılır. Henri IV halıcılığı da geliştirmeğe çalıştı: halılarda resim sanatı bütün incelikleriyle canlandırıldı; geniş halı kenarları, girlandlar. arabeskler ve masklarla süslendi. Henri IV uslû-bunda yapılan koltuklar yüksektir, derin olmaktan çok geniştir, düz çizgilerle ince ince işlenmiştir. Oturma ve dayanma yerleri, kabartılmış ve yaldızlanmış deriyle süslüdür. <L>
HENRİ (Robert), amerikalı ressam (Cın-cinnati, Ohio 1865-New York 1929). «Çop Kutusu okulu» diye de anılan Sekizler gru: bundandı. Bu grup ressamlarının eserleri
İngiltere kralı HENRY VI ansa kralı olarak taç giyiyor 5iblioth*que Nationale, Paris
halkı şaşırttı. Henri önce gazetecilik yaptı, Philadelphia Press’te çalıştı. Paris’te Ecole Nationale Supérieur des Beaux-arts da okudu. Eserleri New York Şehir müzesinde, Washington Corcoran galerisinde, Chicago Sanat enstitüsünde ve Pittsburgh Carnegie enstitüsündedir. (L)
HENRt Andely’li, XIII. yy.da yaşamış Normandiya’lı olduğu sanılan şair «Aristoteles Lai’si» adlı alegorik ve satirik bir şiiri, Paris ve Orléans okulları arasında süre-giden pedagojik çatışmaları anlatan «Yedi Sanatın Savaşı» ve Fransa’nın şarapçılıgıyle ilgili olarak «Şaraplar Savaşı» adlı eserleri vardır, (l)
HENRI DE FLANDRE ET HAİNAULT (Valenciennes 1174 – Selanik 1216), ikinci doğu latin imparatoru (1206-1216). Doğu latin imparatoru olarak taç giyen (1204) ağabeyi Baudouin IX ile 4. Haçlı seferine katıldı. Baudouin IX, Edirne savaşında (1205) Bulgar çarı Kaloyan’a esir düşünce, Henri naiplik görevini yüklendi. Ağabeyinin ölüm haberi gelince 20 ağustos 1206 da taç giydi. Siyasî ve dinî alanda latin ve bizanslı din adamlarını birleştirmeğe çalıştı, bu yüzden papa Pelagius’un temsilcisiyle çatıştı. Daha sonra, imparatorluğu savunmak için Bulgarlara karşı harekete geçti (Selanik [1207] ve Philippopolis [1208] zaferleri), Epir BizanslIlarına saldırdı, 1207’de Mikha-el I Melek’e baş eğdirdi, daha sonra Nıkaıa Bizanslılarıyle ve imparatorları Theodores I Laskaris ile savaştı (Pegaı [1211] ve Lu-parkos [1214] savaşları). Latin imparatorluğunun gerçek kurucusu odur. (l)
HENRt de Valenciennes, XIII. yy. fransız kronikçisi. 1207-1216 Arasında yazdığı Histoire de l’Empereur Henri de Constantinople (istanbul’lu imparator Henri’nin Hayatı) adlı eseri bitmemiştir. Bu eser doğu latın imparatoru Flandre’lı Henrı’nın saltanatım incelemek istiyenler için önemli bir kaynaktır ve Villehardouin ile Robert de Cla-ri’nin eserleriyle tamamlanmıştır, (l)
HENRt Dinant’Iı, Liège’li kışkırtıcı (öl. Valenciennes 1260). Liège belediye başka-nıyken piskopos Gelderland’lı Henrı ye ve Liège prensliği burjuvalarına karşı Dınant, Sain-Trond, Hoei ve Thuin Halk federasyonunu kurdu. Brabant dükü ve Hollanda kontunun müdahalesi üzerine Liège’den gitmek zorunda kaldı (1225). Yeni olaylar «’kınca tekrar Liège’e geldi (1257). Surgun edildi, ömrünü Flandre’lı Marguerite’ın sarayında geçirdi. (L)
