YILAN.

 

Yılanlar gözkapaklan ve bacaklan bulunmayan, ince uzun .gövdeli sürüngenlerdir. Çok sayiua tliiucıi olu^au uu uayvanlaı kutup bölgeleri dışında yeryüzünün hemen her yerinde yaşar. Ama büyük bölümü tropik bölgelere dağılmıştır; Hawaii, İrlanda ve Yeni Zelanda’ya özgü yılan ise yoktur.
Yılanın uzun ve dar gövdesi pullu bir deriyle kaphdır. Alt yüzeyindeki özelleşmiş pullar yerde kıvnla kıvrıla ilerlemelerine yardımcı olur. Geniş pullar ise arka kenarlarından yere bastırarak ve pürtüklü yüzeylerden destek alarak gövdeyi öne doğru itmeye yarar. Yılan bu hareket yöntemini hızlı gitmek istemediği zamanlar kullanır. Kayarcası-na hızlı ilerleyişte, gövdesini yanlara doğru kıvırır ve pullarından da yârdım alarak taş ve bitki gibi destek nöktalannı kullanır. Yılanlar hızla ilerleyebilmekle birlikte, koşan bir insana yetişemez. Bu sürüngenler aynı zamanda iyi birer yüzücüdür.Bütün yılanlar her yaşta deri değiştirir. Bu sırada gözlerini örteiı deri bile kopar. Derileri .-bir eldiyöri gibi tersyüz edilerek atılır/ve alttabeslenir. Bazıİarr besin olarak yumurtaları, pek azı böcekleri seçer. Ama hiçbiri bitkiyle Yılanlar başlarından iri hayvanla-;; rı ‘yutabilir. Bunu’ başlarındalci kerhiklerin .yapışı ye .(skiem^ Özelliği sağlar. Baş ve çciıc kcıııikicıillin ğeiıiş hafekeı yeteneğinin yanı sıra, aUçenteyi öftdein birleştiren esnek bir bağ vardır. Böylece yılanın ağzi avının iriliğine göre genişleyebilecek bir özellik kazanmıştır. Keskin ve kıvrık dişleri avın hem yakalanmasına, hem de bütün olarak yutulup boğaza doğru gönderilmesine yardımcı olur.
Bazı yılanların üstçenelerinde bir çift zehir dişi vardır. Bunların ya içi bir kanal oluşturacak biçimde boş ve ucu delik ya da bir yanı, olukludur. Zehir bezlerinden gelen zehir bu dişlerin içinden ya da dış yüzeyindeki oluktan akarak ısırmayla açılan yaraya akıtılır. Zehir bezleri genellikle gözlerin alt gerisinde yer alır ve bir kanalla zehir dişine bağlanır, Zehirli yılanlar zehirlerini, avlarını öldürmenin yanı sıra kendilerini korumak için de kullanır. Öbür yılanların çoğu avlarını ya canlı canlı yutar ya da önce boğarak öldürür.
zehir dişikobraZehirli yılanlarda görülen temel kafatası tipleri. Solda üstte; Türkiye’nin bati ve güney kesimlerinde yaşayan kedigöz yılanda görüldüğü gibi, bazı yılanlann zehir dişleri, üstçene kemiğinin arkasındaki biraz daha irileşmiş dişlerden oluşur.
Solda: Kobraların ve akrabalai’inın üstçene kemiği önünde bir çift zehir dişi bulunur. Üstte; Engerek ve çıngıraklı yılanların zehir dişleri de öndedir. Ama çok uzun olan bu dişler ağız kapalıyken üstçene kemiğiyle birlikte geriye doğru yatar. ” ‘

.
Boğmak için kurbanlarının çevresine sıkıca dolanarak soluksuz kalmalarına yol açarlar. Yılanların birçoğu kurbanlarını ne sokabilen, ne de boğabilen, zehirsiz ve insanlar için zararsız hayvanlardır.
Yılanlar ancak tıslamaya benzer sesler çıkarır. Ayrıca çıngırakh yılanlann kuyruklarındaki kuru ve boynuzsu deri parçaları takırtılı bir ses yayar.
Yılan yumurtası parşömeni andıran yumuşak bir kabukla kaplıdır. Yumurtalar bazen çürümeye yüz tutan bitkisel maddelerin üzerine bırakılır. Burada oluşan ısı yumurtanın gelişmesine yardımcı olur. Bazı yılanlar çevresine çöreklendikleri yumurtalarını açılana kadar bekleyerek korur. Bazı türlerde ise

yumurtalar dişinin içinde açılır ve yavrular kendi çabalanyla dışarı çıkarlar. Kışları soğuk geçen bölgelerde yılanlar oyuklara ya da taş aralarına girerek kış uykusuna yatar.
Hindistan, zehirli yılanların büyük sorun oluşturduğu ülkelerden biridir. Burada kobralar ve iri engereklei: yaşai:. Kobralarla akraba olan küçük karait evlerin yakınına sokulduğundan en tehlikeli yılanlar arasındadır. Karaitler çıplak ayakla dolaşmanın yaygın biçimde görüldüğü Hindistan’da her yıl çok sayıda insanın ölürrıüne yol açâr.
Yılan Türleri
Afrika’da bulunan zehirli yılanlar arasında kobralar, kobraların ağaçlarda yaşamaya

uyarlanmış akrabalarından mambalar ve birçok; engerek ’ türü sayüabilir. Avustralya’da yaşayan yılanlardan taypanin zehri de çok güçlüdür. Piton ise avlarını boğarak öldürür. Pitonların akrabalarından boa daha,çok Orta ve Güney; Amerika’da yaşârkeh ânakohda Amazon ormanlarındaki bataklıklarda ”6; akarsu boylarında görülür. Piton ve anakonda en iri yılan türleridir. Çıngıraklı yılanlar ise Amerika’nın en tanınmış zehirli yılanları ara» sında yer alır. Bu paragrafta sözü edilen yılanlara ilişkin ayrıntılı bilgiyi ansiklopedide-
Güney ve Güneydoğu Asya’da bütün yılan” familyalarının üyelerine rastlanır; Bu yılanların birçoğu Asya’nın öbür bölgelerinde ve Avrupa’da da bulunur. Avrupa zehirH yılan-lann en az rastlandığı kıtadır. Avrupa’da görülen zehirli yılanların hepsi engerek gru-bundandır ve 10 kadar türden oluşur. Türkiye’de ise yedisi zehirli 30 dolayında yılan türü vardır
Deniz yılanı, yılanlar için pek akla’gelmeyen bir ortam olan denizlerde yaşar. 50’yi aşkın deniz yılanı türü vardır.. BunlaTin zehir dişi kobra ve mambalarda görüldüğü gibi önde bulunur. Gövdeleri yassı, kuyrukları kürek biçiminde, burun delikleri kapaklıdır. Gövdelerini yanlara doğru dalgalandırarak yüzerler. Büyük bölümü yumurtlamak yerine gelişmiş yavrular doğurduğundan üremek için kıyıya çıkma gereksinimi duymaz. Uzünlukla-n genellikle 1 metre dolayındadır. İçleriride en irisi olan büyük deniz yılanı (Laticauda semifasciata) 2 metreyi aşabilir. Çoğu Doğu Afrika, . Hindistan, Güneydoğu Asya ve
Seaphoi Limited!Planet Earth Pictures
Filipinler çevresinde yaşayan kuşaklı bir deniz yılanı.
Avustralya kıyılarında yaşar. İçlerinden bir ‘tür Madagaskar’dan Büyük Okyanus’a ve Orta Amerika’nın batı kıyılarına kadar yayılmıştır; Genellikle balıklar ve balık yumurtalarıyla beslenirler. Bazılarının zehri kobranm-
kinden güçlüdür. Deniz yılanlân derileri .ve’ ii! Japonya gibi bazı Uzakdoğu ülkelerinde eti için de avlanmaktadır.
Su .Yılanı. Tath sularda yılanlara daha sık rastlanır. Ama bu yılanlar karada da kolayca hareket edebilir ve avlanabilirler. Eskidünya’ da yaşayan türler yumurtlayarak ürediklerinden karayâ ualıu çuk ’uağıınhdır. tın iyi bilinen tür olan bayağı su yılanı {Natrix natrix) Avrupa ve Kuzey Afrika’dan, Orta A-sya’ya kadar yayılmıştır. Uzunluğu bazen 1,5 metreyi aşsa bile genellikle 1 metre dolayındadır. Su yılanları zehirsizdir. Tehlike karşısında başını şişirir ve dışkılık bölgesindeki bezlerden kötü kokulu bir sıvı salgılar. Balık ve kurbağa gibi avlarını ısırarak öldürürler.
Kara Yilan. Birçok yılan türüne tümüyle ya da büyiik ölçüde kara renkli olmasından ötürü kara yılan denmiştir! Türkiye’deki dağı-hmı îzrnir yöresinden, başlayarak Âkdeniz . Bölgesi’ne’ ye Güneydoğu Anad,oİ!u Bölgesi’ riin batiy Doğu Anadolu Bölgesi’riin güney kesimlerine kadar uzanan bayaiğı kara yılâhın (Colube’r jugularis) genel coğraü dağılımı Kıbrıs ile Ortadoğu’nun büyük bir bölümünü kapsar. Uzunluğu 2 metreyi aşabilir.’Türkiye’ de yaşayan yılanlann en uzun türüdür. Zehirsiz olmakla birlikte insandan genellikle kaçmaz ve tıslayarak kendini korumaya çalışır. Avustralya kara yılanı (Pseudeschis porphyri-acus) akrabası olan , kobra gibi zehirlidir. ;
Sıçan Yılanı. Besinlerini büyük ölçüde sıçan gibi kemiricilerden sağlayan 50 dolayında zehirsiz yılan türü sıçan – yılanı adı altında toplanir. Sıkıca sarıldıkları avlarını boğarak öldüren bu yılanlar Asya, Avrupa’nın güneyi, Orta ve Kuzey Amerika’da yaşar, kendilerini savunurken kuyruklarını titretir,, su yılanları gibi kötü kokulu bir sıvı çıkarır ve ısırmak üzere birden saldırıya geçebilirler. Hepsi de yumurtlayarak ürer. Genellikle güzel renk ve desenlerle bezelidirler. Uzunluğu 1,8 metreye ulaşabilen sarı sıçan yılanı {Elaphe guatuorli-neata) Avrupa’nın en iri yılanıdır. Bu tür

Soluk renkli bir sıçan yılanı.’
Seophöt Lıd./Planeı ‘Earih Picıures
İtalya’dan Türkiye, Kafkaslar ve İran’a kadar yayılmıştır.
Değişik adlarla tanınan birçok sıçan yılanı vardır. En iyi biliherilerinden Asklepios yılanı (Elaphe lonğissimd) adını Eski Yiınaiı ve Roma’da hekimlik tanrısı Asklepios’tan alır. Asklepios’un kutsal hayvanı sayılan bu yılan sağlık merkezi olarak kullânılân âsklepieion-larda besleniyor, yaladığı hastalan iyileştirdiğine inanılıyordu.’ Anadolu’daki yerleşim alanlarında sıkça görüldüğünden ev yılam {Elaphe situla) denen tür de bir sıçan yıla-nidir.^;;
Kra.l.yılan, Kariada’nırı güneydoğu Kesimlerinden Ekvadör’a kadar uzanan bölgede yaşayan yedi yilân türünden oluşur. Yılan zehrinden etkilenmediği anlaşılan ve âdını zehirli yılânİan bile, yiyebilmesinden alan, bu yılanlar aylârmı genellikle; boğarak öldürür. Kral yı-
James Carmichael/NHPA
Gövdesinde siyah, sarı, kırmızı ve şan halkalahh’ ;■ aynı düzende yan yana geldiği bir mercan yılahı!
lanların bazı türleri kırmızı, sarı , ve siyah halkalarından ötürü yalancı mercan yılanı olarak da tanınır.
Mercan yılanı denen türler parlak ve yan yana gelen zıt renkleriyle dikkat , çeker. Bu yılanların Amerika’da yaşayan bütün türleri kobrayla aynı familya içinde yer alır. Kobradan farkli;-olarak, avlarını sokmak, yerine, başından yakalayarak yutarlar; ^ Bazılarının zehri soktuğu insanı yarım saatte öldürecek ölçüde güçlüdür. Mercan yılanlarının renk ve desenlerinin, yırtıcılara karşı bir uyan , işlevi gördüğü sanılmaktadır. Ama bu hayvanlarm geceleri; düşmanlarının ise gündüzleri etkinr lik göstermesi nedeniyle bazı bilim adamları ortaya çıkan renklenmenin-bir uyan işareti dfeğil, yılanınitipik gövde çizgilerini bozan bir çeşit 1 kamuflaj olduğunu öne sürmektedir (‘ijaA:. Koruyucu Renklenme).