PERNİSİYÖZ ANEMİ VE ÖTEKİ B12 VİTAMİNİ YETMEZLİĞİ ANEMİLERİNİN LABORATUVAR İNCELEMELERİ: Pernisiyöz anemi ve öteki B12 vitamini yetmezliği anemileri, birtakım 1 ^boratuvar incelemeleriyle ortaya konabilir. Bunlar sırasıyla;: 1) Megaloblastik kemik iliği
2) Makrositer normokrom anemi
3) Aklorhidri ve mide mukozası artrofisi
4) Serumdaki B12 vitamini miktarının bulunması
5} B12 emilme testi (Schilling testi).
1) Megolablastik kemik iliği: Kemik iliğinden bir parça alındığında, megaloblastların kemik iliğinde aşırı çoğalma gösterdikleri görülür. Bilindiği gibi “Eritroblastlar”, genç alyuvarlardır. Çekirdek gelişmesi gecikmiş ve aksamış, buna karşılık sitoplazması büyümüş olan eritroblastlara “Me- galoblast” denir. Megaloblastların oluşumu konusu, bundan önceki bir başlıkta (Megaloblastik anemiler) ayrıntılarıyla incelenmiştir. Kemik iliğinde megaloblastların görülmesiyle, B12 vitamini eksikliğine bağlı bir aneminin varlığı düşünülebilir. Bu anemi pernisiyöz anemi de olabilir.
2) Makrositer normokrom anemi:Megaloblastlar- dan doğnn alyuvarlar normalden daha büyük olurlar. Bu durumdaki alyuvarlara makrosit denir. Normalde bir alyuvarın çapı 6-8 mikron kadardır. Makrositler normal alyuvar rengindedirler. Bu duruma “Normokromi” denir. Hastadan alman kanın alyuvarları, büyüklük ve renk bakımından incelenirken aynı kandaki akyuvarların da incelenmesinde yarar vardır. Normalde nötrofil granülositlerin çekirdeği dört boğumludur. Eğer mikroskobik incelemede üç nötrofil beşer boğumlu ya da bir nötrofil altı boğumlu çekirdekle görülürse, B12 vitamini yetmezliği teşhisine varılmakta önemli bir adım atılmış olur.
3) Aklorhidri ve mide mukozası atrofisi: Pernisiyöz anemi hastalarının hemen hemen tümünde mide mukozası atrofisi vardır. Mukozadaki pariétal ve esas hücreler sayıca çok azalmış ya da kaybolmuştur. Entrensek faktör ve HC1, pariétal hücreler tarafından salgılandığına göre, bu hastalarda hem entrensek faktör hem de HC1 azlığı ya da yokluğu gelişecektir. Nitekim bu hastaların midesinde HC1 çok azdır ya da hiç yoktur. Bu nedenle midenin pH’ı 7 dolayındadır. Histaminle midenin asit salgılaması uyarıldığında pH ancak 6’ya inebilmektedir. Midede HCl’in bulunmamasına “Aklorhidri” denir. Midedeki atrofinin ve aklorhidrinin ortaya konulması, pernisiyöz aneminin teşhisi bakımından çok değerlidir. Midedeki bu değişikliklerin, bağışıklık sisteminin midedeki pariétal hücrelere ve entrensek faktöre karşı antikorlar geliştirmesine bağlı olduğunu bir kez daha anımsatıyoruz.
4) Serumdaki B12 vitamininin miktarı: 100 mİ. serumda normalde 200-600 pikogram B12 vitamini bulunur. B12 yetmezliği ve pernisiyöz anemide bu değer 100 pikogram ya da daha düşüktür.
5) Schilling testi (B12 vitamini emilme testi): Bilindiği gibi B12 vitamininin yapısında kobalt (Co) atomu bulunmaktadır. Schilling testinin yardımıyla bu vitaminin emilmesinde yetersizlik bulunup bulunmadığı, varsa bunun entrensek faktör yokluğundan kaynaklanıp kaynaklanmadığı anlaşılabilir. Bu amaçla hastaya radyoaktif kobaltla işaretlenmiş 1 mikrogram B12 vitamini ağız yoluyla verilir. Öte yandan 1000 mikrogram normal B12 vitamini kas içine zerkedilir. Burada amaç son verilen normal vitaminin, kandaki B12 taşıyıcı proteinleri tümüyle doyurmasıdır. Böylece ağız yoluyla alman radyoaktif kobaltlı B12 vitamini, büyük ölçüde idrar içinde atılır (emilme olmuşsa). Eğer idrar içinde atılan radyoaktif kobaltla işaretlenmiş B12 vitamininin 24 saatteki toplam miktarı, ağızdan verilen vitaminin % 7 ya da daha fazlasıysa, B12 vitamini emilme bozukluğu yoktur. Eğer °/o 7’den azsa emilme bozukluğu vardır. Emilme bozukluğunun entrensek faktör yokluğuna bağlı olup olmadığının araştırılması için, Schilling testi tümüyle yinelenir. Ama bu kez hastaya ağız yoluyla entrensek faktör de verilir. Eğer bu durumda da idrarda atılan radyoaktif kobaltla işaretlenmiş B12 miktarı, ağız yoluyla verilen normal vitaminin % 7’sinden azsa, B12 emilme yetersizliği pernisiyöz anemi dışındaki bir nedene bağlıdır. Eğer işaretli vitamin ağız yoluyla alman normalin % 10’undan fazla miktarda idrarda atılmışsa, o zaman pernisiyöz anemi teşhisi konulabilir. Çünkü hastada pernisiyöz anemi nedeniyle varolan entrensek faktör yetmezliği, dışarıdan verdiğimizle giderilmiş ve böylece işaretli B12 vitamini emilmesi artmıştır. Fazla vitamin idrar içinde atılmaktadır.