Mimar Sinanın Hayatı Ve Eserleri Mimar Sinan veya Koca Mi’mâr Sinân Âğâ ( Sinaneddin Yusuf – Abdulmennan oğlu Sinan ) (Osmanlı Türkçesi: قوجه معمار سنان آغا) (d. 29 Mayıs 1489 Ağırnas Kayseri – ö. 9 Nisan 1588, İstanbul), Osmanlı baş mimarı ve inşaat mühendisi. Osmanlı padişahları I. Süleyman, II. SelimIII. Murat dönemlerinde baş mimar olarak görev yapan Mimar Sinan, yapıtlarıyla geçmişte ve günümüzde dünyaca tanınmıştır. Başyapıtı, “ustalık eserim” dediği Selimiye Camisi’dir. Kökeni ve devşirilmesi Sinaneddin Yusuf , Kayseri’nin Agrianos(bugün Ağırnas) köyünde hristiyan ( Ermeni veya Rum1511’de Yavuz Sultan Selim zamanında devşirme olarak İstanbul’a gelmiş yeniçeri ocağına alınmıştır. olarak doğmuştur. Başmimarlık dönemi 1538 yılında Hassa başmimarı olan Sinan , baş mimarlık görevini I. Süleyman,II. Selim ve III. Murat zamanında 40 yıl süre ile yapmıştır. Mimar Sinan’ın, Mimarbaşılığa getirilmeden evvel yaptığı üç eser dikkat çekicidir. Bunlar: Halep’te Husreviye Külliyesi, Gebze’de Çoban Mustafa Külliyesi ve İstanbul’da Hürrem SultanHaseki Külliyesidir. Halep’teki Hüsreviye Külliyesinde, tek kubbeli cami tarzı ile, bu kubbenin köşelerine birer kubbe ilave edilerek yan mekanlı cami tarzı birleştirilmiş ve böylece Osmanlı mimarlarının İznik ve Bursa’daki eserlerine uyulmuştur. Külliyede ayrıca, avlu, medrese, hamam, imaret ve misafirhane gibi kısımlar bulunmaktadır. Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Külliyesinde renkli taş kakmalar ve süslemeler görülür. Külliyede cami, türbe ve diğer unsurlar ahenkli bir tarzda yerleştirilmiştir. Mimar Sinan’ın İstanbul’daki ilk eseri olan Haseki Külliyesi, devrindeki bütün mimari unsurları taşımaktadır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşmeden oluşan külliyede cami, diğer kısımlardan tamamen ayrıdır. için yapılan Mimar Sinan’ın Mimarbaşı olduktan sonra verdiği üç büyük eser, onun sanatının gelişmesini gösteren basamaklardır. Bunların ilki İstanbul’daki Şehzade Camii ve külliyesidir. Dört yarım kubbenin ortasında merkezi bir kubbe tarzında inşa edilen Şehzade Camii, daha sonra yapılan bütün camilere örnek teşkil etmiştir. Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın İstanbul’daki en muhteşem eseridir. Kendi tabiriyle kalfalık döneminde, 1550-1557 yılları arasında yapılmıştır. Mimar Sinan’ın en büyük eseri ise, 86 yaşında yaptığı ve “ustalık eserim” diye takdim ettiği, Edirne’deki Selimiye Camiidir (1575). Mimar Sinan, Mimarbaşı olduğu sürece birbirinden çok değişik konularla uğraştı. Zaman zaman eskileri restore etti. Bu konudaki en büyük çabalarını Ayasofya için harcadı. 1573’te Ayasofya’nın kubbesini onararak çevresine, takviyeli duvarlar yaptı ve eserin bu günlere sağlam olarak gelmesini sağladı. Eski eserlerle abidelerin yakınına yapılan ve onların görünümlerini bozan yapıların yıkılması da onun görevleri arasındaydı. Bu sebeplerle Zeyrek Camii ve Rumeli Hisarı civarına yapılan bazı ev ve dükkânların yıkımını sağladı. İstanbul caddelerinin genişliği, evlerin yapımı ve lağımların bağlanmasıyla uğraştı. Sokakların darlığı sebebiyle ortaya çıkan yangın tehlikesine dikkat çekip bu hususta ferman yayınlattı. Günümüzde bile bir problem olan İstanbul’un kaldırımlarıyla bizzat ilgilenmesi çok ilgi çekicidir. Büyükçekmece Köprüsü üzerinde kazılı olan mührü, onun aynı zamanda mütevazı kişiliğini de yansıtmaktadır. Mühür şöyledir:
| « El-fakiru l-Hakir Ser Mimaranı Hassa ” (Değersiz ve muhtac kul, Saray özel mimarlarının başkanı) » | |
Eserlerinin bir kısmı İstanbul’dadır. 1588’de İstanbul’da vefat eden Mimar Sinan, Süleymaniye Camii’nin yanında kendi yaptığı sade türbeye gömüldü. Mimar Sinan Türbesi, İstanbul Müftülüğü’nün sütunlu kapısından çıkınca hemen solda, iki caddenin kesiştiği noktada Fetva Yokuşu başında sağda, Süleymaniye Camii’nin Haliç duvarının önünde, beyaz taşlı sade bir türbedir Eserleri Mimar Sinan 92 camii, 52 mescit, 57 medrese, 7 darül-kurra, 22 türbe, 17 imaret, 3 darüşşifa (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 de hamam olmak üzere 375 eser vermiştir. Camiler İstanbul Süleymâniye Câmii, İstanbul Şehzâdebaşı Câmii, Haseki Camii, Mihrimah Sultan Camii – Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii (Üsküdar) – Üsküdar’da, iskelede Rüstem Paşa Câmii (Tahtakale’de), Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Kadırga Limanında), Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Azapkapısı’nda), Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Büyükçekmece) Odabaşı Câmii (Yenikapı yakınında), Hamâmî Hâtun Câmii (Sulumanastır’da), Ferruh Kethüdâ Câmii (Balat Kapısı içinde), Kara Camii – Sofya Kazasker İvaz Efendi Camii Kılıç Ali Paşa Camii (Tophane’de), Ahî Çelebi Câmii (İzmir İskelesi yakınında), Ebü’l-Fazl Câmii (Tophâne üstünde), Sinan Paşa Camii (Beşiktaş’ta), Eski Vâlide Câmii (Üsküdar’da), Ferhad Paşa Câmii (Çatalca’da), Drağman Yunus Camii Gazi Ahmet Paşa Camii Hadım İbrahim Paşa Camii Abdurrahman Paşa Camii (Kastamonu, Tosya’da) Molla Çelebi Camii Nişancı Paşa Çelebi Câmii (Kiremitlik’te), Piyale Paşa Camii Rüstem Paşa Câmii – Tahtakale Selimiye Camii – Edirne Zâl Mahmûd Paşa Câmii – Eyüp Çavuşbaşı Camii – Sütlüce İskender Paşa Câmii (Kanlıca’da), Şah Sultan Camii – Eyüp Şehzade Camii – Şehzadebaşı Şehzâde Cihangir Câmii (Tophâne’de), Şemsi Ahmed Paşa Câmii (Üsküdar’da), Osman Şah Vâlidesi Câmii (Aksaray’da), Sultan Bâyezîd Kızı Câmii (Yenibahçe’de), Ahmed Paşa Câmii (Topkapı’da), Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Hafsa’da, Trakya), Sokullu MehmedPaşa Câmii (Burgaz’da), İbrâhim Paşa Câmii (Silivrikapı’da), Bâli Paşa Câmii (Hüsrev Paşa Türbesi yakınında, Hacı Evhad Câmii (Yedikule yakınında), Kazasker Abdurrahmân Çelebi Câmii (Molla Gürânî’de), Mahmûd Ağa Câmii (Ahırkapı yakınında), Hoca Hüsrev Câmii (Kocamustafapaşa’da), Defterdar Süleymân Çelebi Câmii (Üsküplü Çeşmesi yakınında), Yunus Bey Câmii (Balat’ta), Hürrem Çavuş Câmii (Yenibahçe yakınında), Sinan Ağa Câmii (Kâdı Çeşmesi yakınında), Süleymân Subaşı Câmii (Unkapanı’nda), Kasım Paşa Câmii (Tersâne yakınında), Muhiddin Çelebi Câmii (Tophâne’de), Molla Çelebi Câmii (Tophâne Beşiktaş arasında), Çoban Mustafa Paşa Câmii (Gebze’de), Pertev Paşa Câmii (İzmit’te), Rüstem Paşa Câmii (Sapanca’da), Rüstem Paşa Câmii (Samanlı’da), Rüstem Paşa Câmii (Bolvadin’de), Rüstem Paşa Câmii (Rodoscuk’ta), Mustafa Paşa Câmii (Bolu’da), Ferhad Paşa Câmii (Bolu’da), Mehmed Bey Câmii (İzmit’te), Osman Paşa Câmii (Kayseri’de), Hacı Paşa Câmii (Kayseri’de), Cenâbî Ahmed Paşa Câmii (Ankara’da), Lala Mustafa Paşa Câmii (Erzurum’da), Sultan Alâeddin Selçûkî Câmiinin (Çorum’da) yenilenmesi, Abdüsselâm Câmiinin (İzmit’te)yenilenmesi, Kiliseden dönme Eski Câminin (İznik’te)Sultan Süleymân tarafından yeniden yaptırılması, Hüsreviye (Hüsrev Paşa)Câmii (Haleb’de), Sultan Murâd Câmii (Manisa’da), Orhan Câmiinin (Kütahya’da)yenilenmesi, Kâbe-i şerîfin kubbelerinin tâmiri, Hüseyin Paşa Câmii (Kütahya’da), Sultan Selim Câmii (Karapınar’da), Sultan Süleymân Câmii (Şam, Gök Meydanda), Taşlık Câmii (Mahmûd Paşa için, Edirne’de), Defterdar Mustafa Çelebi Câmii (Edirne’de), Haseki Sultan Câmii (Edirne, Mustafa Paşa Köprüsü başında), Cedid Ali Paşa Câmii (Babaeski’de), Semiz Ali Paşa Câmii (Ereğli’de), Bosnalı MehmedPaşa Câmii (Sofya’da), Sofu MehmedPaşa Câmii (Hersek’te), Maktul Mustafa Paşa Câmii (Budin’de), Firdevs Bey Câmii (Isparta’da), Memi Kethudâ Câmii (Ulaşlı’da), Tatar Han Câmii (Kırım, Gözleve’de), Vezir Osman Paşa Câmii (Tırhala’da), Rüstem Kethüdâsı Mehmed Bey Câmii (Tırhala’da), Mesih Mehmed Paşa Câmii (Yenibahçe’de). Yeni Cuma Camii (İzmit) Medreseler Sultan Süleymân Medresesi (Mekke’de), Süleymâniye Medreseleri (İstanbul’da), Yavuz Sultan Selim Medresesi (Halıcılar Köşkünde), Sultan Selim Medresesi (Edirne’de), Sultan Süleymân Medresesi (Çorlu’da), Şehzâde Sultan Mehmed Medresesi (İstanbul’da), Haseki Sultan Medresesi (Avratpazarı’nda), Vâlide Sultan Medresesi (Üsküdar’da), Kahriye Medresesi (Sultan Selim yakınında), Mihrimah Sultan Medresesi (Üsküdar’da), Mihrimah Sultan Medresesi (Edirnekapı’da), MehmedPaşa Medresesi (Kadırga’da), MehmedPaşa Medresesi (Eyüp’te), Osman Şah Vâlidesi Medresesi (Aksaray yakınında), Rüstem Paşa Medresesi (İstanbul’da), Ali Paşa Medresesi (İstanbul’da), 17i.lşiplş.ml.çmö)AhmedPaşa Medresesi (Topkapı’da), Sofu MehmedPaşa Medresesi (İstanbul’da), İbrâhim Paşa Medresesi (İstanbul’da), Sinân Paşa Medresesi (Beşiktaş’ta), İskender Paşa Medresesi (Kanlıca’da), Kasım Paşa Medresesi, Ali Paşa Medresesi (Babaeski’de), Mısırlı Mustafa Paşa Medresesi (Gebze’de), Ahmed Paşa Medresesi (İzmit’te), İbrâhim Paşa Medresesi (Îsâ Kapısında), Şemsi Ahmed Paşa Medresesi (Üsküdar’da), Kapı Ağası Mahmûd Ağa Medresesi (Ahırkapı’da), Kapıağası Câfer Ağa Medresesi (Soğukkuyu’da), Ahmed Ağa Medresesi (Çapa’da), Hâmid Efendi Medresesi (Filyokuşu’nda), Mâlûl Emir Efendi Medresesi (Karagümrük’te), Ümm-i Veled Medresesi (Karagümrük’te), Üçbaş Medresesi (Karagümrük’te), Kazasker Perviz Efendi Medresesi (Fâtih’te), Hâcegizâde Medresesi (Fâtih’te), Ağazâde Medresesi (İstanbul’da), Yahya Efendi Medresesi (Beşiktaş’ta), Defterdar Abdüsselâm Bey Medresesi (Küçükçekmece’de), Tûtî Kâdı Medresesi (Fâtih’te), Hakîm Mehmed Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da), Hüseyin Çelebi Medresesi (Çarşamba’da), Şahkulu Medresesi (İstanbul’da), Emin Sinân Efendi Medresesi (Küçükpazar’da), Yunus Bey Medresesi (Draman’da), Karcı Süleyman Bey Medresesi, Hâcce Hâtun Medresesi (Üsküdür’da), Defterdar Şerifezâde Medresesi (Kâdıçeşmesi’nde), Kâdı Hakîm Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da), Kirmasti Medresesi, Sekban Ali Bey Medresesi (Karagümrük’te), Nişancı MehmedBey Medresesi (Altımermer’de), Kethüdâ Hüseyin Çelebi Medresesi (SultanSelim’de), Gülfem Hâtun Medresesi (Üsküdar’da), Hüsrev Kethüdâ Medresesi (Ankara’da), Mehmed Ağa Medresesi (Çatalçeşme’de). Külliyeler Haseki Külliyesi Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi Dârülkurrâlar SultanSüleymanHanDârülkurrâası (İstanbul’da), Vâlide Sultan Dârülkurrâsı (Üsküdar’da), Hüsrev Kethüdâ Dârülkurrâsı (İstanbul’da), Mehmed Paşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te), Müftü Sa’di Çelebi Dârülkurrâsı (Küçükkaraman’da), Sokullu MehmedPaşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te), Kâdızâde Efendi Dârülkurrâsı (Fâtih’te). Türbeler Yahya Efendi Türbesi (Beşiktaş’ta), Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi (Beşiktaş’ta), Arap AhmedPaşa Türbesi (Fındıklı’da), Sultan Süleymân Türbesi (Süleymaniye’de), Şehzâde Sultan MehmedTürbesi (Şehzâdebaşı’nda), SultanSelim Türbesi (Ayasofya civârında), Hüsrev Paşa Türbesi (Yenibahçe’de), ŞehzâdelerTürbesi (Ayasofya’da), Vezir-i âzam RüstemPaşa Türbesi (Şehzâde Türbesi yakınında), Ahmed Paşa Türbesi (Eyüp’te), MehmedPaşa Türbesi (Topkapı’da), Çocukları için inşâ ettiği türbe, Siyavuş Paşa Türbesi (Eyüp’te), Siyavuş Paşanın çocukları için yapılan türbe (Eyüp’te), Zâl Mahmûd Paşa Türbesi (Eyüp’te), Şemsi Ahmed Paşa Türbesi (Üsküdar’da), Kılıç Ali Paşa Türbesi (Tophâne’de), Pertev Paşa Türbesi (Eyüp’te), Şâh-ı Hûban Türbesi (Üsküdar’da, Haseki Hürrem Sultan Türbesi (Süleymaniye’de). İmâretler SultanSüleymân İmâreti (Süleymaniye’de), Haseki Sultan İmâreti (Mekke’de), Haseki Sultan İmâreti (Medîne’de), Mustafa Paşa Köprüsü başında bir imâret (Edirne’de), SultanSelim İmâreti (Karapınar’da), SultanSüleymân İmâreti (Şam’da), Şehzâde Sultan Mehmed İmâreti (İstanbul’da), SultanSüleymân İmâreti (Çorlu’da), Vâlide Sultan İmâreti (Üsküdar’da), Mihrimah Sultan İmâreti (Üsküdar’da), Sultan Murâd İmâreti (Manisa’da), Rüstem Paşa İmâreti (Rodoscuk’ta), Rüstem Paşa İmâreti (Sapanca’da), MehmedPaşa İmâreti (Burgaz’da), MehmedPaşa İmâreti (Hafsa’da), Mustafa Paşa İmâreti (Gebze’de), MehmedPaşa İmâreti (Bosna’da). Dârüşşifâlar SultanSüleymân Dârüşşifâsı (Süleymaniye’de), Haseki Sultan Dârüşşifâsı (Haseki’de), Vâlide Sultan Dârüşşifâsı (Üsküdar’da) Su Yolları Kemerleri Bend Kemeri (Kağıthâne’de), Uzun Kemer (Kemerburgaz’da), Mağlova Kemeri(Kemerburgaz’da), Gözlüce Kemer (Cebeciköy’de), Müderris köyü yakınındaki kemer (Kemerburgaz’da). Kırık Kemer Köprüler Büyükçekmece Köprüsü, Silivri Köprüsü, Mustafa Paşa Köprüsü (Meriç üzerinde), Sokullu Mehmed Paşa Köprüsü (Tekirdağ’da), Odabaşı Köprüsü (Halkalıpınar’da), Kapıağası Köprüsü (Harâmidere’de), MehmedPaşa Köprüsü (Sinanlı’da), Vezir-i âzam Mehmed Paşa (Mostar) Köprüsü (Bosna’da, Vişigrad kasabasında). Drina Köprüsü Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü Sultan Süleyman Köprüsü (Gebze’de) Kervansaraylar Kervansaray (Sultan Süleymân İmâreti yakınında), Kervansaray (Büyükçekmece’de), RüstemPaşa Kervansarayı (Rodosçuk’ta), KebecilerKervansarayı (Bitpazarı’nda), Rüstem Paşa Kervansarayı (Galata’da), Ali Paşa Kervansarayı (Bursa’da), Ali Paşa Kervansarayı (Bitpazarı’nda), Pertev Paşa Kervansarayı (Vefâ’da), Mustafa Paşa Kervansarayı (Ilgın’da), Rüstem Paşa Kervansarayı (Sapanca’da), Rüstem Paşa Kervansarayı (Samanlı’da), Rüstem Paşa Kervansarayı (Karışdıran’da), RüstemPaşa Kervansarayı (Akbıyık’ta), Rüstem Paşa Kervansarayı (Karaman Ereğlisi’nde), Hüsrev Kethüdâ Kervansarayı (İpsala’da) MehmedPaşa Kervansarayı (Hafsa’da), Mehmed Paşa Kervansarayı (Burgaz’da), RüstemPaşa Kervansarayı (Edirne’de), Ali Paşa Çarşısı ve Kervansarayı (Edirne’de), İbrâhim Paşa Kervansarayı (İstanbul’da). Saraylar Saray-ı atîk tâmiri (Beyazıt’ta), Saray-ı cedîd-i hümâyûn tâmiri (Topkapı’da), Üsküdar Sarayının tâmiri (Üsküdar’da), Galatasarayın eski yerine yeniden inşâsı (Galatasaray’da), Atmeydanı Sarayının yeniden inşâsı (Atmeydanı’nda), İbrâhim Paşa Sarayı (Atmeydanı’nda), Yenikapı Sarayının yeniden inşâsı (Silivrikapı’da), Kandilli Sarayının yeniden inşâsı (Kandilli’de), Fenerbahçe Sarayının yeniden inşâsı (Fenerbahçe’de), İskender Çelebi Bahçesi Sarayının yeniden inşâsı (İstanbul şehir dışında), Halkalı Pınar Sarayının yeniden inşâsı (Halkalı’da), Rüstem Paşa Sarayı (Kadırga’da), MehmedPaşa Sarayı (Kadırga’da), Mehmed Paşa Sarayı (Ayasofya yakınında), MehmedPaşa Sarayı (Üsküdar’da), Rüstem Paşa Sarayı (Üsküdür’da), Siyavuş Paşa Sarayı (İstanbul’da), Siyavuş Paşa Sarayı (Üsküdar’da), Siyavuş Paşa Sarayı (yine Üsküdar’da), Ali Paşa Sarayı (İstanbul’da), AhmedPaşa Sarayı (Atmeydanı’nda), Ferhad Paşa Sarayı (Bâyezîd civârında), Pertev Paşa Sarayı (Vefâ Meydanında), SinânPaşa Sarayı (Atmeydanı’nda), Sofu MehmedPaşa Sarayı (Hocapaşa’da), Mahmûd Ağa Sarayı (Yenibahçe’de), MehmedPaşa Sarayı (Halkalı yakınında Yergöğ’de), Şâh-ı Hûbân Kadın Sarayı (Kasımpaşa Çeşmesi yakınında), Pertev Paşa Sarayı (şehrin dışında), AhmedPaşa Sarayı (şehrin dışında), AhmedPaşa Sarayı (Taşra Çiftlik’te), AhmedPaşa Sarayı (Eyüp’te), Ali Paşa Sarayı (Eyüp’te), MehmedPaşa Sarayı (şehrin dışında, Rüstem Çelebi Çiftliğinde), Mehmed Paşa Sarayı (Bosna’da), Rüstem Paşa Sarayı (İskender Çelebi Çiftliğinde). Mahzenler Buğday mahzeni (Galata Köşesinde), Zift Mahzeni (Tersâne-i Âmirede), Anbar (sarayda), Anbar (Has Bahçe Yalısında), Mutbak ve kiler (sarayda), Mahzen (Unkapanı’nda), İki adet anbar (Cebehâne yakınında), Kurşunlu Mahzen (Tophâne’de). Hamamlar [değiştir] SultanSüleymân Hamamı (İstanbul’da), Sultan Süleymân Hamamı (Kefe’de), Üç Kapılı Hamam (Topkapısarayında), Üç Kapılı Hamam (Üsküdar Sarayında), Haseki Sultan Hamamı (Ayasofya yakınında), Haseki Sultan Hamamı (Bahçekapı’da), Haseki Sultan Hamamı (Yahudiler içinde), Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da), Vâlide SultanHamamı (Karapınar’da), Vâlide SultanHamamı (Cibâli Kapısında), Mihrimah SultanHamamı (Edirnekapı’da), Lütfi Paşa Hamamı (Yenibahçe’de), MehmedPaşa Hamamı (Galata’da), MehmedPaşa Hamamı (Edirne’de), Kocamustafapaşa Hamamı (Yenibahçe’de), İbrâhim Paşa Hamamı (Silivrikapı’da), Kapıağası Yâkub Ağa Hamamı (Sulumanastır’da), Sinân Paşa Hamamı (Beşiktaş’ta), Molla Çelebi Hamamı (Fındıklı’da), Kaptan Ali Paşa Hamamı (Tophâne’de), Kaptan Ali Paşa Hamamı (Fenerkapı’da), Müfti Ebüssü’ûd Efendi Hamamı (Mâcuncu Çarşısında), Mîrmirân Kasımpaşa Hamamı (Hafsa’da), Merkez Efendi Hamamı (Yenikapı dışında), Nişancı Paşa Hamamı (Eyüp’te), Hüsrev Kethüdâ Hamamı (Ortaköy’de), Hüsrev Kethüdâ Hamamı (İzmit’te), Hamam (Çatalca’da), RüstemPaşa Hamamı (Sapanca’da), Hüseyin Bey Hamamı (Kayseri’de), Sarı Kürz Hamamı (İstanbul’da), Hayreddin Paşa Hamamı (Zeyrek’te), Hayreddin Paşa Hamamı (Karagümrük’te), Yâkub Ağa Hamamı (Tophâne’de), Haydar Paşa Hamamı (Zeyrek’te), İskender Paşa Hamamı, Odabaşı Behruzağa Hamamı (Şehremini’de), Kethüdâ Kadın Hamamı (Akbaba’da), Beykoz Hamamı, Emir Buhârî Hamamı (Edirnekapı dışında), Hamam (Eyüp’te), Dere Hamamı (Eyüp’te), Sâlih Paşazâde Hamamı (Yeniköy’de), Sultan Süleymân Hamamı (Mekke’de), HayreddinPaşa Hamamı (Tophâne’de), Hayreddin Paşa Hamamı (Kemeraltı’nda), Rüstem Paşa Hamamı (Cibâli’de), Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da)
