YILDIRIMDAN KORUNMA

YILDIRIMDAN KORUNMA

ABD’de yıldırımlar, her yıl kasırga ve hortumlardan (sik­lon) daha çok ölüme yol açmakta, 10.000 kadar funda ve orman yangını çıkarmakta, yüzbinlerce km² alanda elektrik kesintisine neden olmakta ve I milyar dolar zarar getirmek­tedir. Orman yangınları sırasında yüzbinlerce dönüm orman tahrip olmakta, sağanaklar nedeniyle taşan ırmaklar kasabala­rı basmaktadır. Petrol depo sarnıçlarına düşen yıldırımlar Kuzey yarımküresinde, en sık yazın ve güz başlarında düşer. Yılın herhangi bir zamanında dünyanın üstünde 2.000 kadar yıldırım bulutu dolaşır ve ortalama her saniyede 100 yıldı­rım düşer. Bu, 4 milyar kilowatt demektir. Dağ yamaçların­da ısınan hava yukarı doğru yükselir, dağ tepelerinde soğu­yarak, cumulonimbus denen yıldırım bulutlarını oluşturur. Yıldırım, bulutun içinde veya bulutla yer arasında – ve + yükler arasında oluşan dev bir kıvılcımdır. Yıldırım, 150 mil­yon volt, 30.000 amper ve 20.000 °C sıcaklık taşıyabilir

Yıldırım, elektronların veya iyonların (+ veya – yüklü) akışıdır. Potansiyel farkı, havanın direncini yenecek seviye­ye ulaşınca, yıldırım düşer. Bulutun alt yüzünde eksi, üst yüzünde artı partiküller toplanır. Buutun altındaki toprak pozitifleşir (bulutun negatif alt yüzü topraktaki negatif yük­leri ittiği için). Bulutun üst yüzeyinde bir “kule” yükselir

Yıldırım bulutu ile yer arasındaki potansiyel farkı yeterince yüksekse, göğe fırlatılan küçük bir roketin ar­kasına bağlanmış telin etrafında yıldırım oluşur.

ve iner, bu sırada yer yer yağmur yağar ve durur. Olgunlaş­mış bir yıldırım bulutu üstünde, yükseldikçe su buharı top­layan, millerce yükseklikte bir “kule” oluşur. Bu kulenin oluşma nedeni elektrik olaylarıdır, buluttaki akımın şiddeti her dakika 2 kat artar ve bu artış, yıldınm düşene kadar devam eder. Önce şimşek oluşur, görünmez negatif parti- küllerden oluşan bir akım, havadaki en az direnç yolunu se­çerek, saniyede 60 mil hızla ve 30 m.lik sıçrayışlarla aşağı iner.* Pozitif yük akımı da yerden 100 m. kadar yükselir. Bu iki akım yeterince yaklaşınca, birleşir ve iletkenliği çok fazla, iyonlardan oluşmuş bir koridor oluşturur, bu koridordan, yerden göğe doğru ışık hızının 1/3 ü hızla yükselen bir akım geçer, bu akım gözleri kamaştıran parlak bir ıŞik verir (geri dönen akım). Sonra yine buluttan yere negatif partiküller akar ve yine geri dönen bir akım… Bu olaylar 10-12 kere tekrarlanabilir ve sonunda bulutun negatif elektriği yere aka­rak, potansiyel farkı sıfıra düşer.

Henüz bulutun içinde farklı yüklerin nasıl ayrıldığı ve neden birbirlerini çekmedikleri tam anlaşılmış değildir. Bu-