GÜNEŞ, AY VE GEZEGENLERİN KONUMLARI : Ay’ın başı ve sonunda Güneş’in tutulma düzlemindeki yeri görülmektedir. Ay’ı gösteren simgeler yaklaşık evrelerini de içermektedir. Tüm gezegenler yanlarında gösterilen tarihlerde bulunacakları konuma göre yerleştirilmiştir. Görüldüğü gibi Güneş, Ay ve gezegenlerin hepsi tutulma düzlemi diye tanımlanan Dünyamızın Güne» etrafındaki yörünge düzleminin, ya içinde ya da ona çok yakın bir konumda bulunmaktalar. Şekildeki tutulma düzlemini ikiye bölen ve batıdan doğuya doğru uzanan düz çizgi ise yerin eşlek (ekvator) düzleminin gökyüzü İle olan arakesitini, yani gök eşleğini göstermektedir.
BU AYIN İLGİNÇ GÖK OLAYLARI
M
Şubat ayında birçok kişi, parlak kış yıldızlarının varlığını hemen farkeder. Özellikle, akşamları 19 sıralarında, işinden veya okulundan eve dönenler, o saatlerde hava karardığından dolayı, ister istemez gözleri göğe takılacak ve parlak kış yıldızlarını farkedeceklerdir. Akşamın o saatlerinde bir veya iki takımyıldızı öğrenebilen bir kimse, hemen diğerlerini öğrenebilmek için can atar. Eğer yanınızda dergimizi taşıyorsanız, evinize gitmek için otobüsünüzü beklerken o ayın gök haritasına bakarak, birçok takımyıldızı tanıma olanağı doğacaktır. Bu olanaklara şüphesiz küçük kentlerde yaşayanlar sahiptirler. Çünkü hava kirliliği ve kuvvetli şehir ışığı, bazı yerleşim merkezlerinde bu tür gözlemler için tarkedilebilinir bir tehlike halini almaktadır. Örneğin Ankara’da hava açıkken, 2. kadirden veya en çok 3. kadirden yıldızlar görülebilmektedir. Halbuki gözümüz, 6. kadirden yıldıza duyarlıdır; yani onu farkedebiliriz. Herşeye karşın, güzel kuşaklı Oriyon ve göğün en parlak yıldızı olan Akyıldızı (Siriyus) içeren Büyükköpek takımyıldızlarını, Ankara’dan dahi görmek olasıdır ve tüm okuyuculara bu takımyıldızlara bir kez olsun bakmalarını salık veririm. Çünkü gökbilime sevgi, birçok kişide bu yoldan başlamıştır.
Güneş, 20 Ocak’ta girdiği Oğlak takımyıldızından 16 Şubat akşamı çıkarak Kova takımyıldızına giriyor Merkür bu ay, en büyük batı uzanımına erişiyor. 8 Şubat saat 23.00 sıralarında,
Bir ay sonra, size söz verdiğimiz gibi, ayın gök olayları ile karşı-karşıyayız. Havalar henüz soğuk fakat biz sizin de göğe merakla bakacağınızı umarak bu köşeyi hazırlamayı sürdürüyoruz.
Dr. İ. Ethem DERMAN
9 Şubat sabahı doğu çevresinde 0.2 kadir parlaklığındaki bu gezegeni görme olanağınız var. Fakat her zaman, en büyük uzanımda bile bu gezegenin görülme olasılığı, o kadar büyük değildir. ilerideki yazılarımızda bu konuyu ayrıntılı işleyeceğiz. Ayrıca, 10 Şubat saat 18.00 de Ay’ın 2° kuzeyinde olacak bu gezegeni, aynı gün sabahleyin ayça şeklindeki Ay’a yakınlığı ile de tanıyabilirsiniz. Venüs, akşamları Güneş battıktan sonra batı çevreninde parlak olarak görünmeye başladı. Önümüzdeki aylarda, bu cismi gökyüzünde belirgin bir şekilde görebiliriz. 15 Şubat sabaha kirşi Venüs, Ay’ın 4° kuzeyinde olacak. O saatlerde her iki gökcismi de Türkiye’den görülmeyecek; fakat o gün akşam batıda birbirlerinden biraz daha uzık görülebilirler. ■Unutmayalım Ay, 15 Şubat’ta ayça şeklindedir.
Çitim Tarih Sağaçıklık Dikaçıklık Uzanım Parlaklık Çapı Uzaklık
Güneş 01 Şubat 20Sa 56.İİK0 —17° 19′ — —26 8 32’30’\9 0 98)
28 Şubat 22 41. 7 —08 16 ‘ — —26 8 32 20 .8 0 991
Merkür 01 Şubat 19 13.3 —20 16 23 (Sa) + 0.4 07.8 0 852
16 Şubat 20 17.4 —20 12 25 (Sa) + 0.1 06.1 1 0V8
28 Şubat 21 26.7 —16 55 20 (Sa) — 0.1 05.4 1 241
Venüs 01 Şubat 22 21.4 —11 54 21 (Ak) — 3.3 10.9 1 549
28 Şubat 00 24.5 + 01 41 28 (Ak) — 3.4 11.7 1 439
Mars 01 Şubat 22 52.5 —08 08 30 (Ak) + 1.4 04.3 2 160
28 Şubat 00 09.4 + 00 22 23 (Ak) + 15 04.1 2 266
Jüpiter 01 Şubat 16 19.4 —20 35 64 (Sa) — 1.5 34.4 5.726
28 Şubat 16 32.8 —21 03 89 (Sa) — 1.6 37.2 5.301
Satürn 01 Şubat 14 11.7 —10 35 97 (Sa) + 0.7 17.4 9.576
28 Şubat 14 11.5 —10 27 124 (Sa) + 0.6 18.2 9 160
Uranüs 16 Şubat 16 28.4 —21 40 77 (Sa) + 5.9 03 6 19.110
Neptün 16 Şubat 17 54.4 —22 13 57 (Sa) + 7.8 02.4 30 780
Plüto 16 Şubat 14 12.1 + 05 03 115 (Sa) + 13.5 — 29458
ŞUBAT AYI İÇİN GÜNEŞ VE GEZEGENLERE İLİŞKİN VERİLER : Bu çizelge Güneş ve ««etenlerin belirtilen günlerlpdeki sağaçıklık (reaksiyon) ve dikaçıklık (deklinasyon) delerlerini vermekledir. Uıanım, yerden bakıldığına göre Güneş ve gezegen arasındaki açıdır. Gezegen Güneşten önce doğuyor ise uzanımı batı olup sabahları (Sa), sonra doğuyor ise uzanımı doğu olup akşamları (Ak) gözükür. Son üç sütunda ise sırasıyla kadir cinsindin parlaklıkları, eşleksel çaplarının açı cinsinden değerleri ve gök birimi cinsinden dünyamıza olan uzaklıkları yer alıyor. Bir gök birimi (GB) ortalama Dünya-Güneş uzaklığı olup değeri 149 600 000 km. dlr.
nükleştiğindefl göremiyoruz. Bu gezegen de 15 Şubat’ta Ay’a yaklaşıyor. Bu yakın konum, sabah
09.00 da olacak ve Mars, Ay’ın 5° kuzeyinde bulunacaktır. Jüpiter, 6 Şubat saat 16,00 da Ay’ın 1°j5 güneyinde bulunacak; fakat bu konumda ülkemizden izlenemiyecektir. O gün veya birgün sonra sabahleyin, yaklaşık 70° (Sa) uzanımındaki Jüpiter’e baktığımızdai iki cisim birbirlerinden ayrılmış olacaklar. Ayrıca gezegenimiz, 17 Şubat günü sabahleyin Antares yıldızının 5° kuzeyinden geçecek. Satürn sabahları Jüpiter’den daha yüksekte ve doğu çevrsninde gözüküyor. Yalnız parlaklığı, Jüpiterden yaklaşık 2 kadir daha sönük. Bu gezegen, 3/4 Şubat geceyarısı Ay’ın 2° güneyinde bulunacak. Bu yakın konum, geceyarısın^
dan sonra ülkemizden de çok iyi gözlenob cek. Dış gezegenlerden bir diğeri olan Uıur
6 Şubat saat 19.00 da Ay’ın 2° güneyindi), Şubat saat 18.00 de Antares yıldızının !>” kı yinde ve 17 Şubat saat 17.00 de Jüpiter’in ı güneyinde bulunacak. Bu gezegenin parlııkl gözümüzün görme sınırına yaklaştığından, bu yakın konumları küçük de olsa bir dürbünlü ( mek olanağı vardır. Bu, bir tür avcı dürbünü olabilir. Neptün !se, 8 Şubat saat 12.00 do A 0°,8 kuzeyinde bulunacak, Bu yakın konum, neş Amerika’nın güneyinden gözlendiği t \dı Ay’ın Neptünü crtmesi şeklinde olacakın I okuyuculara pırıl pırıl bir gökyüzü dileğlyla I çakalın.
AYIN GÖK HARİTASI
«cı
– •’ i • ORİYON
• V’
? >VT
M’%:
TAVŞah »«mak
oûvi,
’t*cıN
\
Bu ay görünen gökyüzündekl yıldızları tanımak İçin İki parça halinde verdiğimiz bu haritayı kuflanabl~ lirsiniz. Gökyüzü, doğu-batı ve başucundan geçen bir çizgi ile İki eşit parçaya bölünmüş olarak veriliyor. Kuzey yazan parçada yüzünüzü kuzeye, güney yazan parçada iso yüzünüzü güneye dönüp gökyüzüne bnknıanıı gerekiyor. Bu harita ayın başında saat 22.30 dakl, Ayın tonunda İte yaklaşık 20 30 dakl gökyüzünü göstermektedir.
