(d. 17 Mart 1799, Rudolf-stadt, Thüringen – ö. 24 Nisan 1878, Halle, Almanya), Prusyalı muhafazakâr tarihçi.
Jena ve Göttingen üniversitelerinde öğrenim gördükten sonra öğrenci birliğinin radikal devrimci kanadına katıldı. Ama Ed-mund Burke ile Albrecht Haller’i okuduktan ve bir arkadaşının gerici oyun yazarı August von Kotzebue’yi öldürmesinden sonra radikal görüşlere karşı çıkarak muhafazakâr bir çizgiye kaydı. 1826-78 arasında Berlin ve Halle üniversitelerinde ders verdi.
Leo, devletlerin gelişmesinde toplumsal ve coğrafi öğelerin önemine ilk dikkati çeken tarihçilerdendir. İlk önemli yapıtı Geschichte der italienischen Staaten (1829-32; İtalyan Devletleri Tarihi), en iddialı yapıtı ise, 6 cilt halinde yayımlanan Lehr-buch der Universalgeschichte’dn (1839-44; Evrensel Tarih Elkitabı). Tarihçi olduğu kadar iyi bir filolog da olan Leo ilkçağ Alman dilleri hakkında da kitaplar yazdı. Leo, Prusyalı tarihçi Leopold von Ranke’nin karşıtlannın en önde gelenlerinden biriydi.
Leo, Leonardo (Ortensio Salvatore de)
(d. 5 Ağustos 1694, S. Vito degli Schiavi, Brindisi yakınlan, Napoli Krallığı – ö. 31 Ekim 1744, Napoli), komik operalan ile ünlü Napolili besteci. Opera besteciliğinde Napoli üslubunun oluşumuna katkıda bulunmuştur.
1709’da Napoli’de Pietâ dei Turchini Kon-servatuvan’na girdi. Orada yazdığı dinsel bir oyun olan L’infideltà Abbattuta (Acı İhanet), 1712’de öğrenci arkadaştan tarafından sahnelendi. Bu, Leo’nun bilinen ilk yapıtıdır. Leo 1714’te saray tiyatrosu için Pisistrato adlı bir opera hazırladı. Daha sonra kraliyet şapelinde çeşitli görevlerde bulundu ve konservatuvaraa ders verdi. La ’mpeca scoperta, Demofoonte (1736) ile L’Olimpiade (1737) ve Arnûr Vuol Soffe-renze (1739) gibi operalar yazdı. Dinsel yapıtlan arasında S. Elena al Calvario (1732) gibi beğenilen 6-7 oratoryo ve iki koro için yazılmış bir Miserere vardır. Aynca çeşitli çalgı yapıtlan arasında viyolonsel ve yaylı çalgılar için yazılmış altı konçertosu, org fügleri ve klavsen tokatala-n bulunur.
Leoben, Avusturya’nın orta kesiminin güneydoğusunda, Steiermark federal eyaletinde (Bundesland) kent. Mur Irmağı kıyısında, Graz kentinin kuzeybatısında yer alır. Eski bir yerleşme olan Leoben’e Bohemya kralı II. Otokar tarafından 1263’te kent statüsü verildi. Ortaçağdan kalma yapılar arasında, görkemli gotik vit-
raylı pencereleri olan Maria am Waasen Kilisesi (12. yüzyıl, 15. yüzyılda yeniden yapıldı) ve kentin simgesi olan çan kulesi bulunur. Kentte, 1840’t a kurulan Madencilik ve Metalürji Üniversitesi ve başka tek-nikokullar da vardır. Yukarı Styria (Steiermark) linyit madenciliğinin merkezi olan kentte demir, dokuma ürünleri ve bira üretilir; Leoben aynı zamanda bir turizm merkezidir. Sanayi banliyöleri olan Donawitz ve Göss 1939’da Leoben’e bağlanmıştır. Nüfus (1981) 32.006.
Leofric (ö. 31 Ağustos 1057, Bromley, İngiltere), Mercia’nın Anglosakson kontu. Bu unvanı 1032’den önce aldığı sanılmaktadır. 11. yüzyılda İngiltere’de, devlet işlerinde önemli rol oynayan üç büyük konttan biriydi. Kral Canute’un ölümünden (1035) sonra taht kavgasında Hardecanute’a karşı Canute’un evlilik dışı oğlu Harold’ı destekledi. 1051’de, Kral Edward’la (Dindar) Wissex kontu Godwine arasındaki çekişmede arabulucu rolü oynadı. Leofric’in çabalarıyla iç savaş önlendi ve önerisine uyularak anlaşmazlığın çözümü için witan a(*) başvuruldu.
Leofric, Chester’da bulunan malikânesinden dolayı Chester kontu olarak da bilinir. Efsanelerde Lady Godiva olarak geçen kansı Godgifu’yla birlikte kiliseye yaptığı cömert bağışlar arasında Coventry’deki Benedikten manastın da yer alır.
Leokhares (ü. İÖ 4. yy ortalan), Romalılar tarafından yapılmış kopyası Vatikan Müzeleri’nde bulunan “Belvedere Apollo-nu” adlı yapıtın yaratıcısı olduğu düşünülen Eski Yunanlı heykelci. İÖ y. 353-350 arasında Halikamassos’ta (Bodrum) Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri olan Mausoleion’un yapılmasında Skopas ile birlikte çalışanlardan biri olduğu sanılmaktadır. Yaşamına ilişkin bilgilerin çoğu eski yazılı kaynaklardan şelir. Ama Atina’da adının yazılı olduğu bir heykel kaidesi bulunmuştur. Büyük İskender’i aslan avında gösteren bu heykel tunçtandır ve Leokhares ile Lysippos tarafından Delphoi’de yapılmıştır. Makedonya kralı Philippos, Leoknares’i krallık ailesindeki bireylerin altın ve fildişi heykellerini yapmakla görevlendirmiş, bu yapıtlar İÖ y. 338’de Olimpia’daki Philippeıon’a yerleştirilmiştir. Vatikan Müzeleri’nde bulunan “Ganymedes ve Kartal” adlı yapıtın ise Leokhares’in bir heykelinin kopyası olduğu sanılmaktadır.
Leominster, ABD’de, Massachusetts’ın ortakuzey kesimindeki Worcester ilinde (county) kent. Fitchburg’un güneydoğusunda, Nashua Irmağı kıyısında yer alır. 1701’de Nashua Yerlilerinden satın ahnan yöre başlangıçta Lancester’a bağlıydı. 1740’ta ayn bir kasaba olarak tüzel kimlik kazandı. 1775’te Obadia Hills’in hayvan boynuzlanndan yaptığı taraklar, zamanla kentin başlıca gelir kaynağı durumuna çeldi. 20. yüzyılda tarak yapımında selüloıtin kullanılmaya başlamasından sonra giyim, mobilya, makine, kimyasal ve plastik maddelere dayalı çeşitlenmiş bir ekonomik yapı gelişti. Efsanevi gezgin bahçıvan John Chapman’m (Johnny Appleseed) doğum yeri olan Leominster’da her haziranda Chapman’ın anısına kutlamalar düzenlenir. Benjamin Hill ve Pheasant Run kayak merkezleri yakınlardadır. Nüfus (1990) kent, 38.145; Fitchburg-Leominster metropoliten alanı, 102.797.
Leominster, İngiltere’nin Hereford-Worchester ilindeki (county) Leominster ilçesinde (district) bucak (parish). Wyn Ir-
mağının bir kolu olan Lugg Irmağı kıyısında yer alır. Önceleri Aziz Petrus ve Paulus Manastır Kilisesi’nin bulunduğu yörede 660’ta başka bir dinsel yapı kurulmuştur. Leominster 1554’te tüzel kimlik kazandı. 13-18. yüzyıllar arasında yün ticaretinin merkezi oldu. Günümüzde ekonomisi tanm ürünlerine ve hayvancılığa dayanır, sığır ve koyun pazarlan kurulur. Tarım araç ve gereçleri de imal edilir. Yan ahşap yapılar arasında 17. yüzyıldan kalma, restore edilmiş belediye binası bulunur. Nüfus (1981) 9.127.
Leon I (ö. 3 Şubat 474), 457-474 arasında Doğu Roma imparatoru.
Trakyalı olan Leon, Alan soyundan gelen komutan Flavius Ardaburius Aspar’ın(*) koruması altında askerliğe başladı. Leon’u Konstantinopolis’te (İstanbul) Doğu Roma imparatoru ilan eden (7 Şubat 457) Aspar, onu bir kukla gibi kullanmayı amaçlıyordu. 457’de Maiorianus’u Batı Roma imparatoru olarak tamyan Leon, 461’de onun ardılı Libius Severus’un imparatorluğunu tanımadı. Bundan altı yıl sonra Anthemius’u Batı Roma imparatorluğuna getirdi. 468’de Ant-hemius’la birlikte, Kuzey Afrika’da Kral Gaiseric komutasındaki Vandallara karşı büyük bir sefer başlattı. 1.113 gemi ile 100 bin kişilik bir ordu gönderdi» söylenen Leon, komutayı kayınbiraderi Basiliskos’a bırakarak büyük bir hata işledi. Gaiseric Basiliskos’u yendi ve Roma donanmasını yok etti. Bu yenilgi, Roma hâzinesinin neredeyse boşalmasına yol açtı.
Leon geleneksel kilise öğretisine derinden bağlıydı. İmparatorluğunun ilk birkaç yılında Aspar iç politikada sürekli etkili oldu. Leon onun denetiminden kurtulmak için bir Isauria birliğiyle işbirliği yapmaya ve As-par’ın Germenlerden oluşan birliklerini dengelemeye çalıştı. 471’de Aspar’ın tasfiye edilmesi ve öldürülmesi üzerine Leon’un iktidarı rakipsiz kaldı. Ekim 473’te torunu
II. Leon’u ardılı ilan etti.
Leon II (ö. 10 Kasım 474), Doğu Roma imparatoru. I. Leon’un torunu, Zenon’un oğludur. Gitgide sağlığı bozulan I. Leon, ardılını belirlemek zorunda kalınca İsauıyalı damadı Zenon’un yerine beş yaşındaki torununu önce “caesar”, sonra “augustus” yaparak tahta ortak etti. Leon büyükbabasının ölümünden (3 Şubat 474) sonra imparator ilan edildi, babası Zenon da tahta ortak oldu (9 Şubat). Ama Leon birkaç ay sonra Ölünce tahta Zenon çıktı.
Leon III, lakabı Isauryali leon (d. y. 675/680, Germanikeia [bugün Kahramanmaraş, Türkiye], Kommagene, Suriye – ö. 18 Haziran 741, Konstantinopolis [İstanbul]), 717-741 arasında Bizans imparatoru. İsaurya hanedanının kurucusudur. Arap istilasına başanyla karşı koymuş ve dinsel tasvirlerin kullanılmasını yasaklayarak yüz yıl sürecek bir çatışmayı başlatmıştır. Varlıklı ailesiyle birlikte çocuk yaşta Trakya’daki Mesembria’ya gitti. 705’te tahtı yeniden ele geçirmesine yardıma olduğu imparator II. İustinianos tarafından saygın bir rütbe olan spatharios’lu^a atandı. Ama kısa süre sonra güvenini yitirdiği İustinianos, bir daha geri dönemeyeceği düşüncesiyle onu tehlikeli bir görevle doğu sımnnda yaşayan Alanlann araşma gönderdi. Ama Leon” bu zor görevi yerine. getirerek sağ kalmayı başardı.’ Sonraki İmparator II. Anastasios (713-715) tarafından Küçük Asya’daki en büyük yerel yönetim birimi olan Anatoükon Theması’nın komutanlığına getirildi. 715’teki bir askeri ayaklanma sonucunda Anastasios tahttan indirilerek bir
341 Leon II]
manastıra sürülünce yerine III. ‘Hıeodosio! geçti. Leon, Küçük Asya’nın ikinci büyül yerel yönetim birimi olatı Armeniakon The ması komutanı Artavasdos’la birlikte yen imparatoru tanımayı reddederek Anas-tasıos’u destekledi. Bu arada Anadolu’yı istila etmiş olan Araplan işbirliği sözüyli kandırarak tahtı ele geçirme girişimindi onlann desteğini elde etti. Böylece Arapla nn engellemesiyle karşılaşmadan Konstanti nopolıs üzerine yürüdü. Direnmenin yarar sız olduğunu gören III. Theodosios’un yeri ne 25 Mart 717’de imparator oldu.
İlk işi, aldatıldığım anlayan Mesleme biı Abdülmelik komutasındaki Arap birlikleri ne karşı Konstantinopolis’in savunmasın örgütlemek oldu. Araplar kenti 15 Ağuştoı 717’den 15 Ağustos 718’e değin karadan vî denizden kuşattılar. Zorlu kış koşullan Arap donanmasında firarların başlaması v( Trakya’da kamp kurmuş Araplara karş Bulgarlann giriştiği saldınlar Mesleme’y geri çekilmeye zorladı. Leon böylece Arap lann Konstantinopolis’i ele geçirmeye yö nelik ikinci ve en önemli girişimini boşi çıkardı. Bu zafer Müslümanlann Güneydo ğu Avrupa’da bir köprübaşı kurmasını önle yerek Arap yayılmasını durdurmakta önem U bir rol oynadı.
Leon, Sicilya’daki bir ayaklanmayı v< subaylarla devlet görevlilerinin II. Anastasi os’u yeniden tahta çıkarmak için başlattık lan girişimi bastırarak iktidarım pekiştirdi Daha sonra kızı Anna’yla evlendirdiği Arta vasdos’la ittifakını güçlendirdi. Hükümdar lığı süresince Artavasdos’u birçok önemi askeri göreve getirerek imparatorluğun eı güçlü ikinci adamı yaptı. Karısı Maria’daı olan oğlu Konstantmos’u 720’de vâris ilaı etti, 733’te de Hazar hanının kızıyla evlen dirdi. Bu evlilik sayesinde Kafkasya’di Araplara karşı Hazarlarla önemli bir asker ittifak kurdu.
Kuzeyde Bulgarlarla iyi ilişkiler kuraral askeri olanaklannı Anadolu’daki Arap teh
III. Leon, altın sikke. 8. yy;
British Museum, Londra
Peter Clayton
didine karşı yoğunlaştırdı. 740’ta Akroinos ta (Afyonkaraiıisar) Araplara karşı büyül bir zafer kazandı. Bu zafer, Anadolu’yı Arap istilasından kurtararak gelecekte oğh V. Konstantinos’un (M 741-775) bâzı top raklan geri almasına olanak sağladı. Leoı aynca KonstantiçopoUs’in geniş surların onardı. Çok büyük bazı thema’lan dahi küçük birimlere b6l$rek, komutanlannıı tahtı ele geçirmek için girişimde bulunmala nnı önledi. Öldüğünde Bizans ordusu eski sinden çok daha etkin durumdaydı. Am; kapsamlı bir toplumsal ve kurumsal refor ma girişmedi.
Leon, askeri başanlanyla gerek ordu, ge rek halk içinde kazandığı desteğe dayana rak dinsel politikasını zorla uygulamay;
Leo XIII 340
Avusturya’nın itirazına karşın 28 Eylül 1823’te güçlü zelanti (V. Pius’un uzlaşmacı politikasına ve Kardinal Ercole Consalvi’ nin reformcu liberalizmine karşı çıkan tutucular) tarafından papa seçildi. Leo’nun döneminde Papalık Devletleri’nde otoriter yönetime geri dönüldü. Bu nedenle burjuva sınıfı “papazlar hükümeti”ne tepki duymaya başladı. Leo’nun, harcamaları ve vergileri azaltmasına karşın istikrarsız ekonomik durumda bir düzelme olmadı. Yeni papa öğreti alanında liberal düşüncelerin gelişme-sihi önlemeye ve Enkizisyon’un etkinliğini güçlendirmeye çalıştı.
Leo Papalık Devletleri’nde mali yönetimi yeniden örgütlemeye çalışırken baskıcı bir politika izledi. Öteki hükümetlerden dış politikasına yönelen tepkiler karşısında tutumunu değiştirdi. Zelanti’nin esinlendirdiği bazı beceriksiz girişimlerden sonra, liberal propagandanın artması ve papanın gücünün kısıtlanmasını savunan Gallikanizmin yeniden canlanması karşısında yumuşama zorunluluğunu kavradı. Consalvi’nin ılımlı yolunu izleyerek Hannover (1824) ve Fele-menk’le (1827) papalık lehine antlaşmalar yaptı. İspanya’nın Latin Amerika kolonilerinde yeniden düzenlediği piskoposluk bölgelerini, bir kararsızlık döneminden sonra resmen tanıdı (1827).
Leo XIII, asıl adı vincenzo gioacchino pecci (d. 2 Mart 1810, Carpineto Romano, Papalık Devletleri – ö. 20 Temmuz 1903, Roma), 1878-1903 arasında papa. Kilisenin bilimsel ilerlemeye ters düşmemesine özen göstermiş, dönemin dinsel ve toplumsal gereksinimlerim dikkate alarak hükümetler ile kilise arasında uzlaşma sağlamıştır. Viterbo ve Roma’da ilk eğitimini tamamladıktan sonra Roma’da Soylu Papazlar Akademisi’ni bitirdi. 1837’de papazlığa atandı ve Papalık Devletleri’ne bağlı diplomatik görevler aldı. Zavıf bünyesine karşın çalışkanlığı ve enerjisiyle hızla yükseldi. 1838’de Benevetıto delegesi (bölge valisi düzeyinde), 1841 de daha önemli bir görev olan Perugia delegesi oldu. Ocak 1843’te Brüksel’e papalık elçisi olarak atandı, kısa süre sonra da başpiskoposluğa getirildi. Belçika’da bulunduğa üç yıllık süre içinde, Katoliklerin modern bir meşruti yönetimde parlamenter sistemden ve basın özgürlüğünden nasıl yararlanabileceğini gördü. Ama aynı zamanda papalık elçisi olması, sonunda genç piskoposun görevden alınmasına yol açtı. Birkaç hassas durumda kişisel yetkisini kullanarak bajımsız davrandığı için eleştiriye uğradı. Önceki elçi kadar uysal olmadığını gören Kral I. Leopoldo, Pecci’nin hemen geri çağrılmasını istedi.
XIII. Leo, 1878
The Bettmann Archive
Pecci 1846’da küçük bir bölge olan Perugia piskoposluğuna atandı. 1853’te kardinalliğe atanmasına karşın 32 yıl boyunca burada kaldı. Roma’nın desteğini kazanmak için birçok girişimde bulunduysa da başarılı olamadı. Papalık Devletleri’nde 1848 Roma Devrimi’ne karşı çıkanlarla ilgili acımasız yargılan ve 1860’ta Umbria’mn ilhakından sonra İtalyan yetkilileriyle gereksiz çatışmalara girmekten kaçınması, Roma’da onun dünyevi güçler karşısında çekingen ve liberal eğilimli olduğu yönünde yanlış bir kuşku doğmasına yol açtı.
Buna karşın Pecci, piskoposluk bölgesini sistemli bir biçimde yeniden düzenlemeye girişti. Hıristiyan felsefesindeki yenilenmeyle ilgilendi, özellikle Aquino’lu Aziz Tom-maso’nun yapıtlarını inceledi. Kilise ile çağdaş toplum arasındaki ilişkileri yeniden inceledi, kilise yetkililerinin dönemin yenilikleri karşısındaki ürkek ve olumsuz tutumunun yanlışlığını gitgide daha çok kavradı. Bu sessiz olgunlaşmanın sonunda 1877 ve 1878’de yazdığı dinsel mektuplar İtalya’ un dışında da büyük ilgiyle karşılandı. Kilisenin baş yöneticisi görevini üstlenmek üzere 1877’de camerlengo’luğa atandığında da dikkatleri üzerinde topladı.
Papanın ölmesi üzerine Pecci’nin adı adaylar arasında sayılmaya başladı. Özellikle İtalyanlar dışındaki kardinallerin desteğiyle 20 Şubat 1878’de üçüncü oylamada papa seçildi. Eğitime gösterdiği ilgi, dünyevi hükümetler karşısındaki uzlaşmacı tutumu ve Katolik Kilisesi’nden kopmuş Hıristiyan-larla bağ kurma çabası dolayısıyla hayranlık duyduğu XII. Leo’nun anısına onun adını aldı.
XIII. Leo da önceli IX. Pius gibi papanın dünyevi hükümranlığı ilkesini savunuyor ve Hıristiyan devleti öğretisini bir ülkü olarak benimsiyordu. Gene en az IX. Pius kadar masonluğa ve laik liberalizme karşıydı. Genel kilise yönetiminin, ulusal kiliselerden çok papalığın elinde toplanmasının önemini vurguladı ve papalık elçilerinin gücünü artırdı. Kilisenin usçuluğa yönelik suçlamalarını yeniledi, Aquino’lu Aziz Tommaso’ nun felsefi görüşlerinin canlanmasına katkıda bulundu.
Başka alanlarda ise papalığa yeni bir anlayış getirdi. Sivil hükümetlerle ilişkilerde diplomasiye öncelik verdi ve bu yolla yadsınamaz başarılar kazandı. Siyasetle papalık görevini ayırt etmeye özen gösterdi. Ayrıca bilimsel ilerlemeye ilgi duyuyor, Katolik Kilisesi’nin bu ilerlemeye açık olması gerektiğine inanıyordu. Kilise ile dünya arasındaki ilişkileri yenileme çabasını özellikle dünyadaki tüm Katoliklere yönelik genelgelerinde dile getirdi. 1893’te yayımladığı Provi-dentissimus Deus adlı genelgede Katoliklerin Kitabı Mukaddes’i yorumlarken izlemesi gerektiği ilkelerini açıkladı. Birkaç genelgesinde kilise ile devletin çağdaş toplum anlayışıyla barış içinde birlikte yaşaması gerektiğini vurguladı. 1891’de yayımladığı Rerum Novarum’da ise sakıngan bir biçimde de olsa papalığın işçi sınıfının sorunlarıyla ilgilendiğini gösterdi. Anglikan Kilisesi ile Roma arasında bağlantı kurmaya çalıştı, Doğu kiliselerinin geleneklerine saygı gösterdi. Papalığının son yıllarında kilise politikasında bir katılaşma görülmekle birlikte, papalığın diplomatik saygınlığının artmasını sağladı.
Leo africanus, İtalyanca giovanni leone, Arapça asıl adı el-hasan İbn muhammed el
VAZZAN AZ-ZAYYATİ ya da EL-FASİ (d. y.
1485, Granada, Granada Krallığı – ö. 1554, Tunus), yapıtları Avrupa’da yaklaşık 400 yıl boyunca İslam dünyasıyla ilgili temel kaynak olan gezgin.
Fas’ın Fez kentinde öğrenim gördükten sonra genç yaşta ticari ve diplomatik görevlerle bütün Kuzey Afrika’yı dolaştı. Bu arada bir olasılıkla Timbuktu’ya (bugün Mali’de) ve Nijer Irmağı vadisine de uğradı. 1516-17’de Mısır’dayken Nil Irmağı boyunca Assuan’a kadar ilerledi. Ülkesine dönerken Akdeniz’de Hıristiyan korsanlann eline düştü. Olağanüstü zekâsıyla kendini belli ettiği için armağan olarak Papa X. Leo’ya sunuldu. Derin bilgisinden etkilenen papa, onu Hıristiyan olmaya ikna etti ve bir yıl sonra serbest bıraktı. 1520’deki vaftiz töreninde de vaftiz babalığını yaptı. Leo Roma’ nin bilim çevrelerinin gözdesi oldu. Bu arada İtalyanca ve Latince öğrendi, Arapça dersleri verdi. En büyük yapıtı Descrittione dell’Africa’yı (1550; Afrika’nın Betimi) 1526 dolayında tamamladı. Sonunda Kuzey Afrika’ya dönen Leo’nun burada bir Müslüman olarak öldüğü sanılmaktadır.
Leo, Heinrich (d. 17 Mart 1799, Rudolf-stadt, Thüringen – ö. 24 Nisan 1878, Halle, Almanya), Prusyalı muhafazakâr tarihçi. Jena ve Göttingen üniversitelerinde öğrenim gördükten sonra öğrenci birliğinin radikal devrimci kanadına katıldı. Ama Ed-mund Burke ile Albrecht Haller’i okuduktan ve bir arkadaşının gerici oyun yazarı August von Kotzebue’yi öldürmesinden sonra radikal görüşlere karşı çıkarak muhafazakâr bir çizgiye kaydı. 1826-78 arasında Berlin ve Halle üniversitelerinde ders verdi.
Leo, devletlerin gelişmesinde toplumsal ve coğrafi öğelerin önemine ilk dikkati çeken tarihçilerdendir. İlk önemli yapıtı Geschichte der italienischen Staaten (1829-32; İtalyan Devletleri Tarihi), en iddialı yapıtı ise, 6 cilt halinde yayımlanan Lehr-bııcfı der Urıiversalgeschichte’dİT (1839-44; Evrensel Tarih Elkitabı). Tarihçi olduğu kadar iyi bir filolog da olan Leo ilkçağ Alman dilleri hakkında da kitaplar yazdı. Leo, Prusyalı tarihçi Leopold von Ranke’nin karşıtlarının en önde gelenlerinden biriydi.
Leo, Leonardo (Ortensio Salvatore de)
(d. 5 Ağustos 1694, S. Vito degU Schiavi, Brindisi yakınlan, Napoli Krallığı – ö. 31 Ekim 1744, Napoli), komik operalan ile ünlü Napolili besteci. Opera besteciliğinde Napoli üslubunun oluşumuna katkıda bulunmuştur.
1709’da Napoli’de Pietâ dei Turchini Kon-servatuvan’na girdi. Orada yazdığı dinsel bir oyun olan L’infideltâ Abbattuta (Acı İhanet), 1712’de öğrenci arkadaştan tarafından sahnelendi. Bu, Leo’nun bilinen ilk yapıtıdır. Leo 1714’te saray tiyatrosu için Pisistrato adlı bir opera hazırladı. Daha sonra kraliyet şapelinde çeşitli görevlerde bulundu ve konservatuvaraa aers verdi. La ’mpeca scoperta, Demofoonte (1736) ile L’Olimpiade (1737) ve Amör Vuol Soffe-renze (1739) gibi «meralar yazdı. Dinsel yapıtlan arasında S. Elem al Calvario (1732) gibi beğenilen 6-7 oratoryo ve iki koro için yazılmış bir Miserere vardır. Aynca çeşitli çalgı yapıtlan arasında viyolonsel ve yaylı çalgılar için yazılmış altı konçertosu, org fügleri ve klavsen tokatala-n bulunur.
Leoben, Avusturya’nın orta kesiminin güneydoğusunda, Steiermark federal eyaletinde (Bundesland) kent. Mur Irmağı kıyısında, Graz kentinin kuzeybatısında yer alır. Eski bir yerleşme olan Leoben’e Bohemya kralı II. Otokar tarafından 1263’te kent statüsü verildi. Ortaçağdan kalma yapılar arasında, görkemli gotik vit-
raylı pencereleri olan Maria am Waasen Kilisesi (12. yüzyıl, 15. yüzyılda yeniden yapıldı) ve kentin simgesi olan çan kulesi bulunur. Kentte, 1840’ta kurulan Madencilik ve Metalürji Üniversitesi ve başka tek-nikokullar da vardır. Yukarı Styria (Steiermark) linyit madenciliğinin merkezi olan kentte demir, dokuma ürünleri ve bira üretilir; Leoben aynı zamanda bir turizm merkezidir. Sanayi banliyöleri olan Donawitz ve Göss 1939’da Leoben’e bağlanmıştır. Nüfus (1981) 32.006.
Leofric (ö. 31 Ağustos 1057, Bromley, İngiltere), Mercia’nın Anglosakson kontu. Bu unvanı 1032’den önce aldığı sanılmaktadır. 11. yüzyılda İngiltere’de, devlet işlerinde önemli rol oynayan üç büyük konttan biriydi. Kral Canute’un ölümünden (1035) sonra taht kavgasında Hardecanute’a karşı Canute’un evlilik dışı oğlu Harold’ı destekledi. 1051’de, Kral Edward’la (Dindar) Wissex kontu Godwine arasındaki çekişmede arabulucu rolü oynadı. Leofric’in çabalarıyla iç savaş önlendi ve önerisine uyularak anlaşmazlığın çözümü için witan a(*) başvuruldu.
Leofric, Chester’da bulunan malikânesinden dolayı Chester kontu olarak da bilinir. Efsanelerde Lady Godiva olarak geçen kansı Godgifu’yla birlikte kiliseye yaptığı cömert bağışlar arasında Coventry’deki Benedikten manastın da yer alır.
Leokhares (ü. İÖ 4. yy ortalan), Romalılar tarafından yapılmış kopyası Vatikan Müzeleri’nde bulunan “Belvedere Apollo-nu” adlı yapıtın yaratıcısı olduğu düşünülen Eski Yunanlı heykelci. İÖ y. 353-350 arasında HalikamaSsos’ta (Bodrum) Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri olan Mausoleion’un yapılmasında Skopas ile birlikte çalışanlardan biri olduğu sanılmaktadır. Yaşamına ilişkin bilgilerin çoğu eski yazılı kaynaklardan gelir. Ama Atina’da adının yazılı olduğu bir heykel kaidesi bulunmuştur. Büyük İskender’i aslan avında gösteren bu heykel tunçtandır ve Leokhares ile Lysippos tarafından Delphoi’de yapılmıştır. Makedonya kralı Philippos, Leoknares’i krallık ailesindeki bireylerin altm ve fildişi heykeljerini yapmakla görevlendirmiş, bu yapıtlar İÖ y. 338’de Olimpia’daki Philippeion’a yerleştirilmiştir. Vatikan Müzeleri’nde bulunan “Ganymedes ve Kartal” adlı yapıtın ise Leoknares’in bir heykelinin kopyası olduğu sanılmaktadır.
Leominster, ABD’de, Massachusetts’ın ortakuzey kesimindeki Worcester ilinde (county) kent. Fitchburg’un güneydoğusunda, Nashua Irmağı kıyısında yer alır. 1701’de Nashua Yerlilerinden satın alınan yöre başlangıçta Lancester’a bağlıydı. 1740’ta ayn bir kasaba olarak tüzel kimlik kazandı. 1775’te Obadia Hills’in hayvan boynuzlanndan yaptığı taraklar, zamanla kentin başlıca gelir kaynağı durumuna geldi. 20. yüzyılda tarak yapımında selüloıtin kullanılmaya başlamasından sonra giyim, mobilya, makine, kimyasal ve plastik maddelere dayalı çeşitlenmiş bir ekonomik yapı gelişti. Efsanevi gezgin bahçıvan John Chapman’ın (Johnny Appleseed) doğum yeri olan Leominster’da her haziranda Chapman’m anısına kutlamalar düzenlenir. Benjamin Hill ve Pheasant Run kayak merkezleri yakınlardadır. Nüfus (İ990) kent, 38.145; Fitchburg-Leominster metropoliten alanı, 102.797.
Leominster, İngiltere’nin Hereford-Worchester ilindeki (county) Leominster ilçesinde (district) bucak (parish). Wyn Ir-
mağınm bir kolu olan Lugg Irmağı kıyısında yer alır. Önceleri Aziz Petrus ve Paulus Manastır Kilisesi’nin bulunduğu yörede 660’ta başka bir dinsel yapı kurulmuştur. Leominster 1554’te tüzel kimlik kazandı.
13-18. yüzyıllar arasında yün ticaretinin merkezi oldu. Günümüzde ekonomisi tarım ürünlerine ve hayvancılığa dayanır, sığır ve koyun pazarlan kurulur. Tanm araç ve gereçleri de imal edilir. Yan ahşap yapılar arasında 17. yüzyıldan kalma, restore edilmiş belediye binası bulunur. Nüfus (1981) 9.127.
Leon I (ö. 3 Şubat 474), 457-474 arasında Doğu Roma imparatoru.
Trakyalı olan Leon, Alan soyundan gelen komutan Flavius Ardaburius Aspar’m(*) koruması altında askerliğe başladı. Leon’u Konstantinopolis’te (İstanbul) Doğu Roma imparatoru ilan eden (7 Şubat 457) Aspar, onu bir kukla gibi kullanmayı amaçlıyordu. 457’de Maiorianus’u Batı Roma imparatoru olarak tanıyan Leon, 461’de onun ardılı Libius Severus’un imparatorluğunu tanımadı. Bundan altı yıl sonra Anthemius’u Batı Roma imparatorluğuna getirdi. 468’de Ant-hemius’la birlikte, Kuzey Afrika’da Kral Gaiseric komutasındaki Vandallara karşı büyük bir sefer başlattı. 1.113 gemi ile 100 bin kişilik bir ordu gönderdiği söylenen Leon, komutayı kayınbiraderi Basiliskos’a bırakarak büyük bir hata işledi. Gaiseric Basiliskos’u yendi ve Roma donanmasını yok etti. Bu yenilgi, Roma hâzinesinin neredeyse boşalmasına yol açtı.
Leon geleneksel kilise öğretisine derinden bağlıydı. İmparatorluğunun ilk birkaç yılında Aspar iç politikada sürekli etkili oldu. Leon onun denetiminden kurtulmak için bir Isauria birliğiyle işbirliği yapmaya ve As-par’ın Germenlerden oluşan birliklerini dengelemeye çalıştı. 471’de Aspar’ın tasfiye edilmesi ve öldürülmesi üzenne Leon’un iktidan rakipsiz kaldı. Ekim 473’te torunu
II. Leon’u ardılı ilan etti.
Leon II (ö. 10 Kasım 474), Doğu Roma imparatoru. I. Leon’un torunu, Zenon’un oğludur. Gitgide sağlığı bozulan I. Leon, ardılım belirlemek zorunda kalınca İsauryalı damadı Zenon’un yerine beş yaşındaki torununu önce “caesar”, sonra “augustus” yaparak tahta ortak etti. Leon büyükbabasının ölümünden (3 Şubat 474) sonra imparator ilan edildi, babası Zenon da tahta ortak oldu (9 Şubat). Ama Leon birkaç ay sonra Ölünce tahta Zenon çıktı.
Leon III, lakabı Isauryali leon (d. y. 675/680, Germanikeia [bugün Kahramanmaraş, Türkiye], Kommagene, Suriye – ö. 18 Haziran 741, Konstantinopolis [İstanbul]), 717-741 arasında Bizans imparatoru. İsaurya hanedanının kurucusudur. Arap istilasına başanyla karşı koymuş ve dinsel tasvirlerin kullanılmasını yasaklayarak yüz yıl sürecek bir çatışmayı başlatmıştır. Varlıklı ailesiyle birlikte çocuk yaşta Trakya’daki Mesembria’ya gitti. 705’te tahtı yeniden ele geçirmesine yardımcı olduğu imparator II. İustinianos tarafından saygın bir rütbe olan spatharios’\\ığ& atandı. Ama kısa süre sonra güvenini yitirdiği İustinianos, bir daha geri dönemeyeceği düşüncesiyle onu tehlikeli bir görevle doğu sımnnda yaşayan Alanlann araşma gönderdi. Ama Leon” bu zor görevi yerine getirerek sağ kalmayı başardı.- Sonraki İmparator II. Anastasios (713-715) tarafından Küçük Asya’daki en büyük yerel yönetim birimi olan Anatolikon Theması’nın komutanlığına getirildi. 715’teki bir askeri ayaklanma sonucunda Anastasios tahttan indirilerek bir
341 Leon II
manastıra sürülünce yerine III. Theodosic geçti. Leon, Küçük Asya’nın ikinci büyü yerel yönetim birimi olan Armeniakon Thi ması komutanı Artavasdos’la birlikte yer imparatoru tanımayı reddederek Anas tasıos’u destekledi. Bu arada Anadolu’y istila etmiş olan Araplan işbirliği şözüyl kandırarak tahtı ele geçintje girişimind onlann desteğini elde etti. Böylece Arapls nn engellemesiyle karşılaşmadan Konstant: nopolıs üzerine yürüdü. Direnmenin yaraı sız olduğunu gören III. Theodosios’un yeri ne 25 Mart 717’de imparator oldu.
İlk işi, aldatıldığını anlayan Mesleme bi Abdülmelik komutasındaki Arap birlikleri ne karşı Konstantinopolis’in savunmasır örgütlemek oldu. Araplar kenti 15 Ağustc 717’den 15 Ağustos 718’e değin karadan v denizden kuşattılar. Zorlu kış koşullan Arap donanmasında firarların başlaması v Trakya’da kamp kurmuş Araplara kar; Bulgarlann giriştiği saldınlar Mesleme’) geri çekilmeye zorladı. Leon böylece Arap lann Konstantinopolis’i ele geçirmeye yo nelik ikinci ve en önemli girişimini boş çıkardı. Bu zafer Müslümanlann Güneyde ğu Avrupa’da bir köprübaşı kurmasını önle yerek Arap yayılmasını durdurmakta önem U bir rol oynadı.
Leon, Sicilya’daki bir ayaklanmayı v subaylarla devlet görevlilerinin II. Anastasi os’u yeniden tahta çıkarmak için başlattık lan girişimi bastırarak iktidarım pekiştirdi Daha sonra kızı Anna’yla evlendirdiği Arta vasdos’la ittifakını güçlendirdi. Hükümdar lığı süresince Artavasdos’u birçok önemi
olan oğlu Konstantmos’u 720’de vâris ilaı etti, 733’te de Hazar hanının kızıyla evlen dirdi. Bu evlilik sayesinde Kafkasya’da Araplara karşı Hasırlarla önemli bir askeı ittifak kurdu.
Kuzeyde Bulgarlarla iyi ilişkiler küfaral askeri olanaklarını Anadolu’daki Arap teh
III. Leon, attın sikke, 8. yy;
Britişh Museum, Londra
Peter Clayton
didine karşı yoğunlaştırdı. 740’ta Akroinos ta (Afyonkaranisar) Araplara karşı büyül bir zafer kazandı. Bu ¿fer, Anadolu’yı Arap istilasından kurtararak gelecekte oğh V. Konstantinos’un (M 741-775) bazı top raklan geri almasına olanak sağladı. Leoı aynca Konstantinopolis’in geniş surlann onardı. Çok buyuk bazı thema’lan dahi küçük birimlere bölerek, komutanlannıı tahtı ele geçirmek ıçm girişimde bulunmala nnı önledi. Öldüğünde Bizans ordusu eski sinden çok daha etkin durumdaydı. Am: kapsamlı bir toplumsal ve kurumsal reforma girişmedi.
Leon, askeri başarılarıyla gerele ordu, gerek halk içinde kazandığı desteğe dayanarak dinsel politikasını zorla uygulamay;
Leon IV 342
koydu. 722’de Yahudilerin ve heretik Mon-tanusçulann zorla vaftiz edilmelerini emretti. Öteki heretik gruplardan Paulusçularla ilgili bir soruşturmaya giriştiyse de bunlara karşı baskı uygulamadı. Kilise geleneğine bağlı olmakla birlikte, dönemin en önemli dinsel gelişmesi olan Ikonoklazmı (tasvir kırıcılık) destekledi. Kutsal tasvirlerin kullanımına karşı olduğunu 726’da açıkça belirtmeye başladı. Bu öğretiye karşı çıkanların 727’de Kyklad Adalarında giriştiği ayaklanma başarısızlıkla sonuçlandı.
Leon 730’da Ikonoklazmı devletin resmî politikası ilan etti. Kutsal tasvirlerin kiliselerden çıkarılıp yok edilmesini buyurdu. Buyruklarına uymayı reddeden Konstanti-nopolis patriği I. Germanos’u görevden alarak yerine Anastasios’u atadı. Boyun eğmeyen din adamlarına karşı gerektiğinde dayak ve hapis gibi cezalar uyguladı. Bu politika, özellil-le manastır çevrelerinin yoğun muhalefetiyle karşılaştı. Ayrıca hem Papa II. Gregorius, hem de Papa III. Gregorius, İtalya’nın Bizans egemenliği altındaki bölgelerinde Ikonoklazmı zorla kabul ettirme çabalarına şiddetle karşı çıktılar. Bunun üzerine Leon, İtalya’nın güneyinde papalık gelirlerine el koyarak misillemeye girişti. Ayrıca Sicilya, Calabria ve Illyria kiliselerini papalığın yetki alanından çıkararak Konstantinopolis patrikliğine bağladı. Bu durumda papalar Frank krallarının koruyuculuğunu gittikçe daha fazla aramaya başlarken, Bizans’ın İtalya ’Yarımadasındaki konumu da zayıfladı. Leon uyguladığı ağır vergiler ve sıkı yönetsel önlemlerle Sicilya ve Güney İtalya’daki desteğini daha da azalttı. Yetenekli bir komutan olmasına karşın, Batı Akdeniz’de güçlü deniz kuvvetleri bulundurmayı ihmal ederek Bizans’ın bu bölgede gerilemesine yol açtı.
Leon’un en önemli uygulamalarından biri 726’da Ecloga(*) adlı yasa derlemesini ya-yayımlamasıydı. İmparator yargıçlara ve benzeri görevlilere hediye ve rüşvet verilmesinin önüne geçmek amacıyla da mahkemelerde görev yapanlara düzenli ücret bağladı. Bazen ona dayandırılan Askerler Yasası adlı askeri hukuk derlemesini gerçekte kimin hazırladığı ise bilinmemektedir. İlahiyat dışındaki düşünsel ilgi alanlan konusunda da bilgi yoktur. Çocukluğundan beri Arapça konuşabildiği kuşkusuzdur. Bir kilise akademisini İkonoklazma karşı çıktığı gerekçesiyle kapatarak Konstantinopolis’te yükseköğretime son verdiği öne sürülürse de bunun doğruluğu kanıtlanamamıştır. Leon’un dönemindeki ekonomik ve demografik gelişmeler de aydınlatılabilmiş değildir. Ama çok sayıda depremin, kentlerde ve kırsal alanlarda büyük hasara yol açtığı bilinmektedir. Tasvir düşmanlığını ve askeri ustalığını oğlu V. Konstantinos’a aktararak onun bu uygulamaları daha da pekiştirmesini sağlamıştır. Konstantinopolis’te Havariy-yun Kilisesi’ne gömülmüştür.
