GAZ EVREDE TAŞIMA TEPKİMESİ
Bu, T] sıcaklığındaki bir katı ya da sıvı maddenin, bir.gazla tepkiyerek, T2 sıcaklığının T/den yüksek olduğu, farklı bir bölgede ayrışacak gaz haldeki tepkime ürünleri vermesi sürecidir. Çok seçmeli olan bu tepkimelerden genellikle yüksek ergime noktalı metallerin arıtılmasında yararlanılır; kullanılan gazlar çoğunlukla halojenler ve daha özel olarak da iyottur.
rışım daha sonra klorla tepkimeye sokularak magnezyum ya da sodyumla indirgenen zirkonyum klorür (ZrCl4) oluşturulur.
Toz halde elde edilen metal, sinterle-me, elektrik arkında ergitme ya da uçucu iyodürler aracılığıyla (Van Ar-kel yöntemi) taşıma tepkimesi (Bkz.
PakistanlI asker ve devlet adamı (Cul-lundur, Pencap, 1924-îslâmabad, 1988).
Askerî öğrenim gören ve İkinci Dünya savaşı sırasında İngiliz ordusunda savaşan Muhammed Ziya Ül-Hak kurmay subay okulunu bitirdikten sonra 1959 ve 1963’te A.B.D’ne giderek askerlik konusundaki bilgilerini geliştirdi. Değişik düzeylerde komutanlık görevinde bulundu. 1972’de general oldu. 1976’da Zülfikâr Ali Butto tarafından genelkurmay baş-
Çerçeve yazısı) yoluyla topaklanır.
FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
Zirkonyum, özgül ağırlığı 6 520 kg/m3 olan dövülgen ve telleşebilen gri bir metaldir; olağan koşullar altında 1 850°C’a doğru ergir ve 4 000 C’a doğru kaynar; bölünmüş ve indirgen halde tepkime gücü çok fazla olmasına karşılık som haldeyken, kimyasal etkenlere karşı belirgin bir edilginliği vardır (bir Zr02 oksit tabakasıyla korunur).
Zirkonyum bazlardan ya da hidroklo-rik ve nitrik asitten etkilenmez; bununla birlikte, yüksek sıcaklıkta tepkime gücü artar. II, III ve özellikle IV yükseltgenme derecelerini aldığı başlıca bileşikleri arasında özellikle zirkon (Zr02) sayılabilir; çok büyük bir kimyasal eylemsizlik gösteren bu oksit, hem ısıya dayanıklı madde (er-
kanlığma atandı. Temmuz 1977’de bir darbeyle Butto’yu devirerek yöne-
gime noktası: 2 675°C), hem de mine yapımmda beyaz pigment olarak kullanılır. Amfoterdir ve asitlerde Zr2 + ya da Zr02+ (zirkonil) katyonlarını oluşturarak çözünür; bazı • tuzlarla birlikte ergidiğinde, Zr044- ve [ZrnOi2n+v]2- formüllü (n=l, 2, 3) çeşitli zirkonatl^n verir.
KULLANIM ALANLARI
Aşınmaya karşı dirençli olan ve ısıl nötronları az soğuran zirkonyum, nükleer reaktörlere sokulan fisyona uğrayabilir elementlerin çevresini sariuada kullandır (bu nedenle de hafniyumdan uzak tutulmalıdır). Bazı özel çeliklerin üretilmesini ve elektronik tüplerin vakumunun yetkinleştirilmesini sağlar: Hidrürü (ZrH2) bu amaçla getter (elektronik lambalarda kullanılan getter buharlaşarak, lamba içinde tam bir hava boşluğu.oluşturur) olarak kullanılır. ■
timi ele aldı ve ülkede sikıyönetim ilan etti. 1978’de, seçimleri erteleyerek devlet başkanlığı görevini üstlendi. Nisan. 1979’da eski devlet başkanı Butto’nun idamım onayladı. Ağustos 1979’da tüm siyasal etkinlikleri yasakladı ve seçimleri süresiz olarak erteledi. Şeriata uygun yasalar hazırlatarak, dini temellere dayalı bir anayasa değişikliği yaptı. Mart 1981’de, özgür seçim isteğinde bulunan partilerin çağrısına uymayarak seçimleri sürekli erteledi ve muhalefet üstün-
4593
N”S^îSS5^^’T5S^SŞ^sb#k. ‘:Si£:^^^X5Sx”’Xs: NÎSÎ^?;KSSSݧ^SSSSCS;:^^’^SSS^SS&S§|§!! ^âîKs^aSsg^î^CHssss^RK^skife^is^&ssfSıj ”^SsssSss^Rı’^sşîS^^^as^ŞsSsisko^sic ‘^Sv <:^^SgiSîSsç» ‘^â^ssssss-.^ ^^^s^^^?53»slss^sssikV5çs^a^^s^-‘i,£%» ‘çss^®vi;55^^i&^şs^ss&i^s^s
‘c§®^SS^S5S^^S^^SîV^5iJ?İS^^s: ‘^^S&^^JSÎS^S^S^iSS^â^v’SSr ~^S5^
\>a\. Yâ’&’a \» Yot<jA^\\\\Vsil çraiieî somasm&a ^aç\vg\ anaşjasa İanci YM\sk VS11, Vâ?>
seçimlerden önce, boykot çağrısında değişikliğiyle yetkilerini daha da ar- Türkiye’yi ziyaret etmii
Zola
Manet’nm gerçekleştirdiği, Émile Zola’yı gösteren tablo.
Fransız yazarı (Paris, 1840 – Paris, 1902)
İtalyan kökenli bir babanın ve Fransız bir ananın çocuğu olan Émile Zola yedi yaşındayken babasını kaybetti. 1852’de Aix-en-Provence Lisesi’ne girdi ve orada Paul Cézanne ile dostluk kurdu. Annesiyle birlikte Paris’e gitti, burslu olarak Saint-Louis Lisesi’ne girdi, ama bakaloryayı kazanamadı (1860). Hachette kitabeyinin reklam bölümüne girene kadar yoksulluk içinde yaşadı. Les Contes à Muon la (Ninon’a Masallar, 1864), Thérèse Ra-quinle (1867) ve çeşitli gazetelerdeki edebiyat eleştirileriyle tanınmaya başladı. Artık kalemiyle yaşayabilirdi ve Les Rougon-Macquart (Rougon-Macquartlar) dizisini oluşturacak romanları yayımlandıkça ünü gittikçe yayıldı.
ROUGON- MACQUARTLAR
■, *4 *
Les Rougon – Macquart’m ya da Histoire naturelle et sociale d’une famille sous le second Empire’in (İkinci İmparatorluk Döneminde Bir Ailenin Doğal ve Toplumsal Tarihi) yirmi cildinde Émile Zola, “hırsların kabarıp taşmasını ve kendini zevklere kaptıran çağımızın baş kaldırmasını temsil eden” bir model ailenin tarihini canlandırmaya ve ayrıca soyaçekimin yasalarını incelemeye girişti. Bu yapıtla ilgili olarak “Mizaç ve çevrenin iki yanlı sorununu çözerek bir insandan ötekine matematiksel bir biçimde götüren bağı bulmaya ve izlemeye çalışacağım,” diye yazar. Nitekim farklı yerlerde ve olaylarda hep aynı kişiyi, bir Rougon’u ya da Macquart’i yeniden buluruz.Dizinin ilk romanı Rou-gonlapn Serveti (la Fortune des Rougon, 1871), tüm yapıtın dayandığı anlayışı açıklar ve bütün öteki kitapların özünü içinde taşır. Sonuncusu olan Doktor Paskal (le Docteur Pascal, 1893) ise, Rougonların daha 1870’te saptanmış soyağacıyla dikkati çeker. Rougonların Serveti’nden sonra Tazı Payı (La Curée,1873) gelir ve bu kitapta, imparatorluğun başlangıcındaki yer ve para kapma mücadelesi dile getirilir. Paris’in Karnı (Le Ventre de Paris, 1874), Paris halini anlatır, işleyişini ve orada bulunanların davra-
mşlarım ve törelerini inceler. Zola’nın başyapıtlarından biri olan Meyhane (L’Assomoir, 1877) sert tartışmalara yol açmıştır. Zola bu kitabında, alkolizmden kurtulamayan erkeğin ve kadının ruh ve beden açısından çöküşünü anlatır. Ayrıca, Parisli işçinin yaşam tarzım ve törelerini büyük bir başarıyla canlandırır. Bir Aşk Hikâye-si’nden (Une Page d’ amour, 1878) sonra yayımlanan Nana ’da (1880) kibar fahişelerin sınırsız gücü ve etkisi ele alınır. Pot-Bouille (1882), burjuva çevresinde bir zina olayının canlandırılmasıdır. La joie de vivre ‘den (Yaşama Sevinci, 1884) sonra yayımlanan Germinal (1885) Zola’nın başya-
pıtlarından biridir ve mi nin yaşamım büyük bir bı landırır. Romanın kahra ocağının kendisidir ve b olayların geçtiği çevre, h lan besleyen, yiyen yer şamın canlı bir simgesi çektir. Eser (L’Oeuvre, 18 bir sanatçının ve çevres mesidir.
Kır yaşamının, güç çal larınm ve ayrıca k gözlülüğünün canlandırıl olan Toprak (La Terre, 1 lan törelerdeki ve kişileı sındaki kabalık dolayısr tirilere yol açtı.
4594
Rüya (Le rêve, 1888} katışıksızlı^ ve mistisizmi dolayısıyla daha önceki yapıtlarla şaşırtıcı bir karşıtlık içindedir. Demiryollarının anlatıldığı Hayvanlaşan İnsan (La Bête humaine, 1890), insanoğlunda gizlenmiş olan canavarı anlatan bir cürüm romanıdır aynı zamanda. Doktor Paskal, dizinin sonuncu kitabıdır ve kendisinin de kurbanı olduğu soyaçe-kim üstünde araştırmalar yapan bilgini canlandırır.
“SUÇLUYORUM”
Doğalcı okulun başı olarak tanınmasına karşın Zola üzerinde çok tartışılmıştır ve bundan ötürü yazar, Fransız Akademisi’ne girmek girmek için sonuç vermeyen girişimlerde bulunmuştur. Dreyfus olayında belli bir yanı tuttuğu zaman bu tartışmalar daha da sertleşti. Bunun üzerine Zola, devlet başkanına (Félix Faure) hitaben uzun bir makale yazdı. Clemén-
İ,mle Zola, ¡899’da ferneuil’de Jeanne Rozerot ve çocukları Denise ve Jacques ile birlikle.
ceau da gazetesil’Aurore’da,bu yazıyı, Suçluyorum başlığıyla 13 Ocak 1898’de yayımladı. Zola bu yazısında, mahkemenin başvurduğu yasal olmayan yolların iç yüzünü açığa döküyordu. Kovuşturmaya uğradı ve büyük
zona
Göz zonasına yakalanmış t>ir hasla.
4596
BAŞLICA YAPITLARI
Masal: les Contes à Ninon (Ninon’a Masallar, 1864); Les Nouveaux Contes à Ninon (Ninon’a Yeni Masallar, 1874); Attaque du moulin (ortak yapıt olan Les Soirées de Médan’da [Medan Akşamlan] yayımlandı, 1880).
Eleştiri: Mes haines (Kinlerim, 1866); Le Roman expérimental (Deneysel Roman, 1880); Les Romanciers naturalistes (Doğalcı Romancılar, 1881); le Naturalisme au théâtre (Tiyatro’da Doğalcılık, 1881); Une campagne (1881); Nouvelle Campagne (1896). Oyun (romanlarından uyarlama): Thérèse Ràquin (1867); Meyhane {L’Assommoir, 1879); Nana (1881); Germinal (1885).
Roman: Thérèse Raquin (1867); Les Rougon-Mavquart’in (Rou-gon-Macquartlar) yirmi cildi: Rou-gonlann Serveti (La Fortune des Rougon, 1871); Tazı Payı (La Curée, 1873); Paris’in Kamı (Le Ventre de Paris, 1874);Plassans Papazı (La Con-
quête de Plassans,1874);Rahip Mou-ret’nin Günahı (La Faute de l’abbé Mouret, 1875); Son Excellence Eugène Roug6n(Ekselanslari Eugène Rougon, 1876); Meyhane (L’Assommoir, 1877); Bir Aşk Hikâyesi (Une Page d’amour. 1878); Nana (1880); Pot-Bouille (1882); Au Bonheur des dames (Bayanların Mutluluğuna, 1883); La joie de vivre (Yaşama Sevinci, 1884); Germinal (1885); Eser (l’Oeuv-re, 1886); Toprak (La Terre, 1887); Rüya (Le Rêve,1888); Hayvanlaşan İnsan (La Bête humaine, 1890); L’Argent (1891); Bozgun (La Débâcle, 1892); Doktor Paskal (Le Docteur Pascal, 1893).
Zola ayrıca şu kitapları yayımladı: Les Trois Villes (Üç Kent): Lourdes (1894), Rome (1896), Pans (1898). Les Quatre Évangiles (Dört İncil): Döl Bereketi (Fécondité, 1899); Emek (Travail, 1901); Hakikat (Vérité, 1903); justice (Adalet, tamamlanmadı).
yankı uyandıran iki dav mahkûm olarak İngiltere’ zorunda kaldı (1898). Frı cak, Dreyfus davasının alınması sırasında döndi
