Limerick

Golden Vadisini geçerek Galty Dağlarındaki Galtymore Doruğunda (920 m) sona erer. Güneyde Cork ili sımn, Galty Dağlanılın uzantısı Ballyhoura Tepelerini izler. Limerick düzlükleri genelde engebeli bir yapı gösterir; volkanik kökenli tekil doruk-lann da yer aldığı tepelerle birbirinden aynlan, buzul sürüklenmesiyle oluşmuş çeşitli yüzey şekillerine rastlanır. Eskiden düzlüklerin bir bölümünü kaplayan turbalıklar büyük ölçüde temizlenmiş, böylece çok sayıda hayvan çiftliği kurulmuştur. Çiftliklerin ortalama büyüklüğü 20-32 hektar kadardır. Ardpatrick ve Dysert’te yuvarlak kulelerin, Lough Gur’da Tarihöncesi anıtlann, Limerick kenti ve öteki yerleşmelerde çok sayıda manastınn kalıntılan vardır.
İrlanda’mn batısındaki en büyük kent olan il merkezi Limerick,.daha geniş bir alanın dağıtım merkezidir. İl topraklannm büyük bölümü, verimli odaklan ve mandıra ürünleriyle ünlü Golden Vadisinde yer alır. Başlıca gelir kaynağı hayvancılıktır. Domuz yetiştiriciliği yaygındır; beykın üretimi Limerick kentinin eski bir sanayi dalıdır. İmalat sanayisi alüminyum aksam, otomotiv yedek parçalan, beton boru ve büro eş-yalan üretimini kapsar. Nüfus (1991 geç.) 161.856.
Limerick, İrlanda dilinde luimneach (Çorak Ülke), İrlanda’da Limerick ilinin (county) merkezi kent ve liman. Shannon Irmağının ağzında, ırmağın her iki yakasım ve King Adasını kaplar. Yöredeki ilk yerleşim merkezini 812 de yağmalayan Vıking-ler, burayı Limerick Rralhğı’nm başkenti yaptılar. İrlanda kahramanı Brian Boru’nim
10. yüzyıl sonlarında Vikingleri kovmasından sonra, 1106-74 arasında Thomond (Kuzey Munster) krallarının merkezi oldu. 1197’de I. Richard’dan berat aldı. Kral John döneminde (1199-1216) William de Burgh’a verildi; William English Town’i kurarak burada bir şato yaptırdı. 15. yüzyılda surlarının Irish Town’i da içine alacak biçimde genişletilmesiyle krallığın en güçlü kalesi durumuna geldi. III. Wilfiam’m başa-nsızhkla sonuçlanan kuşatmasının ardından, 1691’de Limerick Antlaşması’yla direnişi sona erdi. Eski surların bazı bölümleri günümüze kalmıştır. 1888 Yerel Yönetim Yaisası’yla Limerick, kent meclisi olan il statüsünde bir ilçe yapıldı.
Kent, English Town (King Adasmda), Irish Town ve Newtown Pery (kuruluşu 1769) bölümlerine ayrılır. English Town’da’ eski kentin çekirdeği bulunur. Newtown Pery’den büyük modem caddeler geçer. Shannon’ın ana kolunun üzerinde Thomond
Shannon Irmağı Özerindeki Thomond Köprüsü ve Kral John Şatosu, Limenck, İrlanda
G. F. ARen-Bruce Coşman
Limerick danteli 430
ve Sarsfield (Wellesley) köprülen v^ Protestan St. Mary Katedrah (1142-80) ortaçağdan kalmadır. Katohk St. John Katedral gotik üslupta mşa edilmiştir. Iç kesimle suyolu ulaşımını bir kanal saclar. Irmağın iki yakasmda doklar yer alır. Lıme-rick’ten balık ve tarımsal ürünler ihraç edilir. Başlıca ithal mallan ise tahıl, kereste, petrol ve kömürdür. Sanayi un, süt işleme fabrikalanm kapsar. Lımenck som balıkçılığının merkezidir. Yöredeki Shannon hidroelektrik santrah saMyıleşme^ ye önemli katkıda bulunmuştur. 1972 de açılan Ulusal Yükseköğretım Enstıtusu Ir-landa Ulusal Universıtesı’ne bağlıda. Kent te aynca bir öğretmen okulu ve Thomond Eğitim Yüksekokulu vardır. Nüfus (1991) 52.040.
i .inwrick danteli bak. ağ üstüne işleme
Umerik, mizah öğeleri içeren, genellikle sarma çağnşımlan olan kaba bır dille yazıl mis kısa ve popüler şiir biçimi. Uyak düzeni T!bba olan beş dizeden oluşur En yaygın ölçüsü, üçüncü ve dördüncü dizelerde iki ayak, ötekilerde üç ayağın yer aldığı, iki vurgusuz heceyi bir vurgıılu hecenın izlediği anapaistos ölçüsüdür. Kokem bilinmemekle birükte, lımenk adının 18. yüzyılda İrlandah askerlerin soyledığıbır şarkıda yer alan “Will You.Come tip to Limerick?” (Limerick’e Gelir ™sl“aJk“?a
karatından geldiği sanümaktadır. Şarkıd bu bölümü doğaçlama s7le”e“’ şı olaylar ve ince kinayelerle dolu dizeler
iSSdeki ilk Umerik derlemesi, yaklaşık 1820’den kalmadır. Lımenklemı resim leyerek Book of Nonsense (1846; Saçmalıklar Kitabı) adlı kitabında toplayan Ed-ward Lear, bu şiirlerinde bir çocuk tekerlemesinden esinlendiğini ilen sürmüştün 19. yüzyılın sonuna doğru, Pf.k mış şair bu türe ilgi gösterdı W.S. Gılbert m yazdığı bir dizi hmenk, Sır Arthur Sulüvan tarafından bestelenerek TTıe Sorce-rer (1877; Büyücü) operasının şarkılarım oluşturdu. Limerik, 20. y^n başmda daha da büyük bir yaygmhk kazandı. Bir çok dergi ve şirket, Umenk yarışmaları düzenlemeye başladı. Ama butureduşkun şairler, ses oyunlarına dayanan daha karana şık tekerlemeler yazmaya yöneldiler. Bazı Mirler, Fransızca ve Latince lımenkler kaleme aldılar. Bazıları da İngilizcenin yazımındaki aykırılıklardan yararlanan ya da felsefi konularla ilgili kısa ve özlu gözlemlerim yansıtan ürünler verdiler.
liım»s (Latincede “patika”, “yol”), Eski Roma’da, birliklerin üzerinde ilerleyerek düşman topraklarına mrdikknaçıkaraz1 . parçası. Sözcük giderek, üzerinde gözetleme kuleleri ve kaleler bulunan asken yol anlamında kullanılır oldu. En sonunda ise, doğal ya da yapay bir sınır anlamını aldı.
boyunca tule ve kalelerâ¡.sayısı arttı aralarındaki yol da yerim sürekli bir engele
bBöyîe sürekli bir savunma hattı biçimlideki limes’lerin en iyi ömeUerı Bu^k Brıtan; ya’da ve Batı Almanya da görülebilir. Ren Ve Tuna ırmaklan, IS 9’dan sonra Roma
İmparatorluğu’nun doğal slıur,a^ ka^“k edilmişti. Sonraki yıllarda Roma egemenhk alanım Kara Ormanlar a kadar genişletti, Hadrianus (hd 117-138) ve Antomnus Pıus un (hd 138-161) imparatorludan sırasında da iki ırmağın arasında bir limes oluşturuldu. Bu, uzunluğu 500 km yı bul?11- y®” yana çakılmış ağaç kazıklann onune top-
rak yığılarak yapılmış, yaklaşık 2,5 m g -nişliğinde bir setti. Daha sonra bu setin yerine taş ve topraktan bir duvar yapıldı. Yaklaşık 260’ta Alamanlar iımes ı geÇ>nce, Roma sının bir kez daha Ren ve Juna,”; maklanna geri çekildi. Buyuk Bntanya da iki limes vardı. Bunlardan b^yne ve Solway ırmaklan arasındaki Hadnanus Duvan(*), öteki ise daha kuzeyde, Forth ve Clyde ırmaklan arasında bulunan, turbalardan yapılmış Antomnus Duvan
dBır \ahkimat sistemi olarak limes İS 2. yüzyıl boyunca başka sınırlarda da kullanıldı; coğrafi ve askeri koşullara gore değişen çeşitli biçimlerde uygulandı. Romanya n'” Dobruca bölgesinde Traıanus-Hadnanus dönemlerinden kalma bir limes ın kalıntıları bulunmuştur. Ama görünüşe gore bu nokta-dan doğuya ve batıya uzanan kaleler dızısı istihkâmlarla birbinne bağlanmış değildir Anadolu’da ise, Romalılar yollan ve ırmak geçitlerini denetim altında tuttuklan ıçm, sürekli bir savunma hattım gerekli görmemişlerdir. Buna karşılık Sunyede, yalnız göçebe yerli nüfusu ve kervan yollarını denetlenıek için değil, Part ve Sasanı saldın-lanna karşı bir savunma oluşturmak için de gelişmiş bir limes sistem kurmuşlardır Bu Times’in ana bölümü, 7. yüzyıldaki Arap istilasına değin ayakta kalmıştır. Kuzey Afrika’da da göçebelen denetlemeyi gerekli gören Romalılar yollar, kaleler ve gözetleme kuleleriyle bir savunma «^ hazırlamışlar, bunlann arasını da aynca bir hendek ve taş ya da topraktan bir duvardan oluşan sürekli bir engelle birleştirmişlerdir.
Ümit, matematikte, “yakınlık” kavramına dayalı olarak belirlenen ve özellikle, bir fonksivona, değerinin tanımlanmamış olduğu bir noktada, bu noktanın yakınında bulunan noktalardaki değerlenne uygun düşen bir değer atamak amacıyla yararlanılan kavram. Omeğm folyonu *=İ için tanımsızdır, çunku sıfirla bölme geçerli bir matematiksel işlem değildir. jc’ın l’den farklı olması koşuluyla, (*2-1) çarpanlanna aynhr ve (*-1) e P01“’ nürse (jc+1) elde edilir; (r+1) badesi x ın l’den farklı bütün değerlen için (* IV (*-1) bölümüne eşittir; x-\ ıon ise (*+}) ifadesi 2’ye eşit olduğu halde bolumun değeri tanımsızdır. Bu 2 değen, (x 1)/
(y—1) fonksiyonuna, bu fonksiyonun x ı için değeri olarak değil, fonksiyonun, x değişkeni l’e yaklaşırkenkı hmıtı olarak
Bir fix) fonksiyonunun xo noktasındaki limiti
lim f(x)
biçiminde gösterilir. Bir fonksiyonun limiti şöyle tanımlanabilir: Eğer xo m yöresinde • yer alan ve xo’m kendismı ıçermeyebılen bir aralık için g(x)=f(x) olacak biçimde bir sürekli g(x) fonksiyonu varsa,
Um flx)=g(xo)
Limitin süreklilik kavramının bağımsız rfaha temel bir tanımı yapılabilir. istenildiği kadar küçük her « için, m yöresinde, flx)’in değerinin L’den farkı « dan daha küçük kalacak biçimde bir aralık varsa (bı başka deyişle, x-x0|< ¿iken, f(x) L\ < e kalmasını sağlayan
lim ftx)=L
dir. Bu ikinci tanımdan, verilen birdeğerin, fonksiyonun bir limiti olup olmadığını belir-
lemek amacıyla yararlanılır; ama lmuhn değerinin bulunması binncı tanım aracılığıyla mümkün olur. Limitlerin hesaplanmasında (özellikle iki ifadenin oram olarak verilen fonksiyonlar için), fonksiyonun lmuü açıkça belli olacak bır bıçıme sokulması gerekir; yukanda venlen (r l)/(x i) fonksiyonu bu yönteme örnek olarak ven-
‘Sksiyonlann türevi(*) Umit kavramın-dan yararlanılarak tanımlanır. Matematik sel çözümlemenin hemen her.alanında, ümitlerden, bir niceliğin gerçek değerine yaklaşan değerlerin bulunması amacıyla yararlanılır; örneğin eğrilerle sımrianmjşbır bölgenin alanı, dikdörtgen alanlan toplamının limiti olarak tanımlanır.
limit hız bak. son hız
limited ortaklık, sigortacılık ve bankacılık dışındaki alanlarda, bir ticaret unvanı altında etkinlik göstermek amacıyla en az ita, en çok 50 gerçek ya da tüzel kışı tarafından kurulan, ana sermayesi belirli ve ortaklan-nın sorumluluğu taahhüt ettıklen sema-yeyle sınırlı ortaklık. Turk Ticaret Kanu nu’nda (TTK) düzenlenmiştir. Sınırh sorumluluk ilkesine dayanan lımıted ortakh-öın medeni haklardan yararlanma ehliyeti işletme konusuyla sınırlıdır. 0rtak!)§?tfriia sözleşmesi usulüne uygun olarak medikçe sermayede artırma ya da eksiltme voluna gidilemez.
Limited ortaklıkta temel sermaye.payı,
anonim ortakhğın tersınebırbınneeşıtolma
zorunluluğu bulunmayan ve değerh kâğıtlara bağlanamayan ‘ bölümlerdir. Ortakların koyacaklan sermaye birbirinden farklı olabilmekle birlikte her ortak ancak bur pay sahibi olabilir. Oysa anonim ortak|>k ^ ortağa birden fazla pay cdmme olanağı verir. Temel sermaye paylan lımıted ortaklıkta bölünmez bir bütün oluşturur. Bu, temel sermaye payının eşıtsızhğımn ve or-
taklann kişiUğine bağlı olmasının bir sonucudur. TTK’nın 537. maddesi gereğince ortaklık sözleşmesinde tersi _ °n8t°ru*m“Ş olmadıkça her ortağın oy hakkı koyduğu sermaye tutanna göre hesaplanır.
Limited ortaklık sözleşmesinin yazılı olarak yapılması ve noterce onaylanması zorunludur (TTK m. 505). Bu^r sözleşmenin geçerlik koşullandır. TTK nın 506. maddesi sözleşmede bulunması gereken ticaret unvanı, faaliyet merkezi, iş etmenin konusu, ana sermaye ile ortaklann temel sermaye paylan vb kayıtlan da belirtmiştir Noterce onaylanmış olan sözleşme Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na sunularak kuruluş izni alındıktan sonra ortaklığın tescili için ticaret sicil memurluğuna baş-vurulur Ortaklık ancak tescilcfen sonra tüzel kişilik kazanır. .
Ortaklar yıllık kâra katılma yem pay alma, oy kullanma, yönetime katılma, denetleme ve ortaklıktan çıkma hakkına sahiptir. Buna karşılık her ortak, ocaklık borçlannda ortaklığa karşı ilke o arak se^ maye payıyla sınırh bir sorumluluk taşır. Ortaklık ise alacaklılanna karşı butun mal-
“Sd SSSüSStnm 549. maddesme
yoksa ana sermayenin dörtte uçune ortaklann dörtte üçünü oluşturan bir çoğunlukça verilecek kararla, ortaklığın ^ etmesiyle, ortaklardan binnın istemi uzenne mahkemenin vereceği kararla ve ya^da yazılı öteki nedenlerle sona erer. iflastan başka nedenlerle meydana gelen sona erme durumlan tescil ve ilan edilmek üzere ticaret siciline bildirilir.
Linini Ada», Yunanca lİmnos, Ege Denizinde Yunanistan’a ait ada. Aynaroz (At-hos) Dağı ile Türkiye kıyısının tam ortalarında, öteki adalardan uzak bir konumdadır. Yönetim açısından Lesbos (Midilli) iline (nomös) bağlıdır. Büyük ölçüde volkanik kayaçlardan oluşan dalgalı batı kesimi, Mürtzeflos Burnunda (âkra) 430 m yüksekliğe ulaşır. Daha düz bir yapısı olan doğu kesinli ise kuzeyde Purnia (Paradisos), güneyde de Mondros (Müdhros) adlı iki derin körfez ile batıdan ayrılır. Yüzölçümü 476 km2 olan adanın batısı tümüyle çıplaktır; ama vadiler ve doğudaki ovalar çok verimlidir. En büyük kenti ve başlıca limanı batı kıyısında yer alan ve Kastro olarak da bilinen Mirina’dır (Antik Çağda Myrina). Limni’nin ve güneydeki Âyios Evstrâtios adlı adanın metropoliti burada oturur. Adanın ikinci büyük kenti olan Mondros, aynı adlı körfezde, Ege’nin en iyi doğal limanla-nndan birinde kurulmuştur. Adada büyük bir havaalanı bulunur.
İtalyan Okulu’nun 1931-36 arasında doğu kıyısındaki Poliokhni’de yürüttüğü kazılarda, üst üste kurulmuş dört ayn yerleşim ortaya çıkarılmıştır: En üstte İlk Tunç Çağı fİÖ y. 3000), onun altında Kalkolitik Çağ (İÖ y. 5000) yerleşimleri, en altta da Ege’de bugüne değin bulunmuş en gelişkin Neolitik uygarlığı temsil eden, taştan hamamlarla donatılmış iki kentin kalıntıları bulunur. Antik Hephaistia kenti yakınlarında, İÖ
8-6. yüzyıllardan kalma büyük bir nekropol (kent dışı mezarlığı) bulunmuştur. Purniâs Koyu (örmos) kıyısındaki Hephaistia, Antik Çağda Limni’nin en büyük kenti olmuştur. Bugün Palaiöpolis köyünün bulunduğu yörede çok sayıda Hephaistia sikkesi, daha az sayıda da Mirina sikkesi ele geçmiştir. İÖ 6. yüzyılın sonlarına doğru ada, Pers kralı Dareios’un komutanlarından Otanes tarafından fethedildi. İÖ 47Tde Delos Birliği’ ne katıldı. Spartalılann eline geçtiği kısa bir dönem dışında, uzun süre Atina egemenliğinde kaldı. Roma, İS 197’de bağımsızlığını tanıdıysa da, 166’da adayı yeniden Atina’ya bıraktı. Atina, Roma imparatoru Septimius Sevenıs dönemine (193-211) değin adadaki egemenliğini sürdürdü.
4. yüzyılda Bizans’a bağlı bir piskoposluk olan ada, VI. Leon’un hükümdarlığı (928) sırasında metropolittik yapıldı. 11. ve 12. yüzyıllarda adaya Venedikli tüccarlar yerleşti. 1204’te Bizans İmparatorluğu’nun buradaki gücünü yitirmesi üzerine ada, Venedik grandüklerinin eline geçti, ardından Cenovalılann denetimine, girdi. İstanbul’un fethinden bir süre sonra Osmanh ‘Devleti’ nin yönetimine giren (1456) Limni, daha sonra birkaç kez OsmanlIlarla Venedikliler arasında el değiştirdi. 1479’da iki devlet arasında yapılan bir antlaşma sonunda kesin olarak Osmanh topraklarına katıldı. 1670’ten sonra Osmanlılarca bir sürgün yeri olarak kullanıldı. Balkan Savaşları’ndan (1912-13) sonra da Yunanistan Krallığı’na bağlandı. I. Dünya Savaşı sırasında, İttifak Devletleri’nin başarısız Çanakkale Boğazı çıkarması (1915) Mondros Körfezinden başlamıştı. Mondros Mütarekesi de (1918) gene aynı yerde imzalandı. I.imni toprağı (Lemnia sphragis), Antik Çağda yılan sokmasına karşı ve yaralan tedavi etmek için, 16. yüzyılda da vebaya karşı ilaç olarak kullanıldı. Toprak, yılda bir kez Hephaistia yakınlarındaki bir tepeden törenle kazılarak çıkarılırdı. Nüfus (1981) 15.721.
Limnocharitaceae, Alismales takımından, tropiklerde yetişen dört dns ve 12 kadar tatu su bitkisi türünü kapsayan familya. Tropik Amerika kökenli Hydrocleys nymphoides ve Limnocharis flava türleri göllerde ve akvaryumlarda yetişir.
Limnodromus, Charadrüformes takımının Scolopacidae familyasından üç türü içeren kıyı kuşu cinsi. Su çulluğuna benzeyen bu uzun gagalı ve tıknaz gövdeli kuşlann alt bölümleri çiftleşme mevsiminde kızıla çalar. Kuyruksokumlan ve sırtlarının alt bölümü beyazdır. Genellikle sığ kıyılarda geniş
431 Limoges
Lİmnos bak. l.imni Adası
Limnoscelis, soyu tükenmiş ilkel sürüngenler cinsi. Fosillerine Kuzey Amerika’da-
LimnosceliS iskeleti
University of Chicago
sürüler oluşturur, birbirlerine çok yakın uçar ve yere konup beslenmek için çevreye yayılmadan önce bir süre dinlenirler. Üreme bölgeleri Sibirya’nın kuzeydoğusu ile Hudson Körfezi arasındaki tuzlu bataklıklardır. Kışı ABD’nin güneyi ile Güney
Limnodromus griseus
A. A. Allerv-Brrd Photographs Inc.
Amerika’nın kuzeyi arasındaki kıyılarda geçirirler. L. scolopaceus türü gagasıyla birlikte yaklaşık 30 cm uzunluğundadır ve üreme dönemini L. griseus türüne göre daha kuzeybatıda geçirir. L. semipalmatus türüyse Asya’da yaşar.
limnoloji, gölbIlIm olarak da bilinir, hidrolojinin tatlı sularla, özellikle de tath su göl ve göletleriyle ilgili alt dah. Bu tür göl ve göletlerin oluşumunun biyolojik, fiziksel ve kimyasal özelliklerinin incelenmesini de kapsar. Limnoloji fizik, kimya, jeoloji ve coğrafya ilkelerinin ve yöntemlerinin çevre sorunlarına uygulanmasını konu edinen hidrobiyoloji ile yakından ilintilidir.
Limnoria, Isopoda (eşayaklılar) takımından, ahşap malzemeye oyarak zarar veren deniz kabuklulan cinsi. Yaklaşık 20 türden oluşan bu dns üyeleri algleri yiyerek, suda sürüklenen tahtalan ya da deniz araçlarının su kesimi altında kalan ahşap bölümlerim ve iskele ayaklannı oyarak beslenir. Sualtı kablolarının ahşap olmayan yalıtım maddesinde bile oyuklar açar. Bazen, 1 cm3’lük ahşap malzeme içinde açtıklan tünel sayısı 12-15’i bulabilir.
Kuzey Yanküre’nin bütün denizlerinde ;örülen ve uzunluğu 5 mm’ye ulaşabilen L. ignorum türü tahtayı yaklaşık 12 mm derinliğe kadar oyabilir. Boz renkte olan vücudu, birbirinden belirjpn bir biçimde ayrılmış 14 bölütten oluşur. L. tripunctata türü Atlas Okyanusunda New England’dan (ABD) Venezuela’ya ve Büyük Okyanusta California’dan Meksika’ya kadar uzanan sularda yaşar. Ahşabı oyarak zarar veren omurgasızlara karşı başanyla kullanılan kreozot gibi koruyucu kimyasal maddeler bile bu türlerin çoğu için yeterince etkili değildir. L. pfefferi Büyük Okyanus ve Hint Okyanusunda, L. saseboensis ABD’nin güneydoğusundaki Atlas Okyanusu sularında ve Japonya kıyılarında yaşar.
?
hl
ki Alt Permiyen Dönem (Permiyen Dönem y. 280-225 milyon yıl önce) kayaçlannda rastlanan bu hayvanlann daha gelişmiş sürüngenlerin atası olduğu sanılmaktadır. Limnoscelis üyelerinin uzunluğu 1,5 m, iskeleti sağlam yapılı, uzun ve güçlüydü. Yankafa kemikleri arasmda bulunan epifiz bezi deliği üçüncü bir göze benziyordu. Burun delikleri kafatasının uç bölümünde yer alırken çene kenarlan çok sayıda keskin dişle donanmıştı. En öndeki dişleri öbürlerinden iriydi. Aynca damağında da dişler vardı.
Limoges, Fransa’nın ortagüney kesiminde, Limousin planlama bölgesinin (région de programme) ve Haute-Vıenne ilinin (département) merkezi kent. Vienne Irmağının sağ kıyısında kuruludur. Paris’in güneybatısına düşer.
Lemovices adlı Galya kabilesinin merkezi olan Limoges, kendi senatosu ve para birimi bulunan önemli bir Roma kentiydi. İS 3. yüzyılda, Aziz Martiâlis’in öncülüğünde Hıristiyanlığı benimsedi. Aziz Martialis’ in mucizeleri hızla yayılınca İspanya’nın kuzeyindeki Santiago de Compostela’ya giden hacılann uğrak yeri ve Hıristiyanlığın en önemli kutsal yerlerinden biri oldu. 9. yüzyılda Limoges’un çok yakınında Aziz Martialis’in mezan üzerine bir manastır inşa edildi. Bu manastır çevresinde hızla gelişen kent, kısa sürede komşu piskoposluk merkeziyle rekabet etmeye başladı. İngiltere ile Fransa arasındaki Yüz Yıl Savaşlan’nda (1337-1453) karşı saflarda yer alan iki kent arasındaki aynlık 1792’ye değin sürdü.
16. yüzyıla değin Limoges sık sık yangın, veba salgım ve açlıkla karşı karşıya kaldı.
18. yüzyılda, özellikle yüzyılın ikinci yansında. porselen imalatının başlamasıyla eski refah düzeyine ulaştı.
Modernleştirilen ve yeni üretim teknikleri uygulamaya başlayan porselen fabrikalan günümüzde doğal gaz ile çalışmaktadır. Yörede uranyum da çıkarılır. Deri eşya, pamuklu dokuma ve makine, başlıca imâlat ürünleridir. Canlı hayvan ticaretinin de yapıldığı Limoges, Paris-Toulouse arasındaki ana demiryolu hattı üzerinde önemli bir kavşaktır.
Günümüzde birleşmiş ve yeni kent tarafından kuşatılmış olan iki eski ortaçağ kenti, dar ve dolambaçlı sokaklanyla çevredeki öbür kentlerden aynlır. 13. yüzyılda yapılmış Saint-Étienne Katedrali, sekizgen planlı zanf çan kulesiyle tanınır; bu tür çan kuleleri, yöredeki gotik kiliselerin tipik özelliğidir. Saint-Michel-des-Lions (Kilisesi’ nin (14-15. yy), 65 m yüksekliğinde, tepesinde büyük bir tunç küre bulunan sivri bir kulesi vardır. Kilisede aynca 15. yüzyıldan kalma zarif vitraylar yer alır. 18. yüzyıldan kalma Piskoposluk Sarayı, günümüzde belediye müzesi olarak kullanılmaktadır ve zengin mineli eşya koleksiyonuyla dikkat çeker. Adrien-Dubouché Ulusal Seramik Müzesi’nde bir seramik ve porselen koleksiyonu yer alır. Kentteki en önemli öğretim
Limoges minesi 432
kurumu 1808’de kurulan Limoges Üniverei-tesi’dir; 1840’ta kapatılan üniversite 1965 te
afilmıstır I imOSCS. bUSÛH 06 ’UİT
> be-
Limoges minesi, Fransa’nın Limoges kentinde yapılan mineli işlere verilen ad. 16. ve 17. vûzyılda Avrupa’da üretilen benzenen içinde en zarifi olarak kabul edilir. Pek rağu, P6nicaud, Limosin ve Reymond gibi birkaç aileden gelen sanatçüann ebnden çıkmıştır, tik örneklerinde geç götık uslııp-ta dinsel sahneler betimlenırdı. 1520 lerde
“Cupido ile Psyche”, Pierre Courteys in bir Limoges minesi, 16. yy ortalan;
Watters Sanat Galerisi, Baltimore
Walters Art Gallery, Baltimore
özellikle Leonard Limosin ve Pierre Rey-mond’un yapıtlarının özelliği olarak Rönesans örgelen ortaya çıktı. Kabartmaya benzetmek için grizay tekniğinde mineler de yapılıyordu; III. Jean Penicaud bu konuda uzmanlaşmıştı. 16. yüzyılın son çeyreğinde Limoges minelerinin niteliği bozuldu; Jean ve Suzanne de Court gibi sanatçılar daha eski ustalann uyguladığı yumuşak ve uyumlu renklerden uzaklaşıp canlı renkler ve metal varaklar kullanarak gösterişli bir etki elde etmeye yöneldiler. 17. yüzyılda mine islerinin üretimini elinde tutan Laudin ailesi Limoges’daki son önemli mine ustalannı yetiştirdi. Aynca bak. Limosin, Leonard; Pdnicaud ailesi.
Limoges porseleni, 18. yüzyıldan bu yana Fransa’nın Limoges kentinde daha çok sofra takımı olarak üretilen porselen eşya. 1736’dan sonra bu kentte düşük nitelikli kalay sırlı seramik yapılmaya başlamıştı. Sert hamurlu gerçek porselen üretimine ancak 1771’de geçildi. Buradaki üreticiler, Fransa’daki en zengin kil ve porselen taşı yataklarının bulunduğu Saint- Yrieix e yatan olmanın avantajından yararlanıyorlardı. İmalathane 1784’te Sfcvres’dekı kraliyet imalathanelerinin bir bölümü haline getirildi bundan sonra her iki imalathanede üretilen porselenlerin bezemeleri birbirine benzemeye başladı. 1797den sonra başka imalathaneler açıldı ve Limoges da ABU ye ihraç edilmek üzere Haviland porseleni adı altında seri üretim yapılmaya oaşladı. Uu-
nümüzde bu tür porselen artık ABD’de de üretilmektedir.
Limón, Kosta Rika’nın doğu kesiminde il. Kuzeyde Nikaragua, doğuda Anül Denm, güneydoğuda da Panama’yla Çevrilidir. Yüzölçümü 9.300 km2’dir. Büyük bölümü kıyı düzlükleriyle kaplı olmakla birlikte Tala-manca CordiUerası’na doğru yükselerek ülkenin en yüksek doruğu olan Chırnpo yu (3.819 m) içine alır. Yıllık yağış mıktannın oldukça yüksek olması (2.500 mm) yılda bir kez şekerkamışı ve iki kez de mısır hasadına olanak sağlar. Bir zamanlar Umted Fruıt Company’ye ait geniş muz plantasyonlan-nın bulunduğu yöre 1930’lardakı Panama hastahğından büyük zarar gördüyse de bir süre sonra hastalığa dayanıklı yem bir muz türünün geliştirilmesiyle üretim yemden arttı. İl merkezi Limón kentidir. limon da yöreye yıllar önce muz plantasyonlannda çalışmak üzere gelen işçilerin torunlan olan ve İngilizce konuşan 30 bini aşkın JamaikalI yaşar. Nüfus (1991 tah.) 219.485.
l imón. Kosta Rika’nm doğu kesiminde Limón ilinin merkezi kent. Antıl Denizi kıyısında, Kolomb’un 1502’de karaya çıktığı yerin yakınındaki bir doğal Umanda kural-
fırtınalardan korunur. Kolom döneminde İspanyol tüccarlar ve kaçakçılarca_ kullanılan liman zaman zaman korsanların ve Miskito Yerlilerinin saldırılarına hedef oldu. 1850’lerde önemi artmaya başladı ve 1867 dolaylarında dış ticarete açudı. 1890’da Limón’u başkent San José ye bağlayan demiryolu hattının tamamlanmasından sonra muz üretimi ve taşımacılığı gelişti. United Fruit Company 1900’den sonra yörede geniş muz plantasyonları kurdu. 1930’larda Panama hastalığı yüzünden muz üretimi büyük bir düşüş gösterdıyse de hastalığa dayanıldı bir muz türünün geliştirilmesiyle üretim yemden arttı. Limon uilçenin en fazla yükleme yapılan limanıdır. Başta ABD ve Avrupa’ya olmak üzere ülke ihracatının yüzde 40’ı buradan gerçekleştın-lir. Başkentle karayolu bağlantısı bulunmayan kentte bir havalimanı vardır. Nutus (1984) 43.158.
limnn (Citrus limon), turunçgiller (Ruta-ceae) familyasından küçük bir ağaç ya da yayvan çalı ve bunun meyveleri. Budanma-dığı raman 3-6 m arasında toylanabilen bu ağacın gençken kırmızımsı olduğu halde olgunlaştıkça yeşile dönen derimsı yapraklan vardır. Bazı çeşitlerinde genç dallar köşelidir, bazılan ise yapraklannın koltu-
Ortalama 8-10 bölmeden oluşan meyveleri yumurta biçimli olup uç bölümünde sivri bir çıkıntı vardır. Üzerinde salgı beneklen bn-lunan dış kabuk san, kabuğun süngersı ıç katmam ise beyaz renklidir. Hemen hemen tatsız olan bu süngersi katman önemh bff pektin kaynağıdır. Meyvelenn ıçı son derece ekşidir. Tohumlar küçük, oval ve sıvn
UEski Yunan ve Romalılarca bilinmedi sandan limon 1000-1200 aramda Uzakdoğu’dan İspanya ve Kuzey Afnka’ya getınl-miş, daha sonra da Haçlılar tarafından tum Avrupa’ya yayılmıştır, 1494’te, Asor Adala-nnda limon yetiştirilmeye başlamış, elde edilen ürünün büyük bir bölümü gemilerle İngiltere’ye taşınmıştır. .
rKin1im1i7.de dünyanın hemen her yerinde yaygın olarak yetiştirilen limon ağaçlan portakal, greyfurt, mandalina ya da turunç anaçlannın üzerine aşılanarak üretilmektedir. Çoğunlukla 5-8 m arayla dikilen ve dikildikten en erken üç yıl sonra meyve vermeye başlayan ağaçlar genellikle yıl boyunca çiçek açar ve yılda 6-10 kez hasat edilir. Bir limon ağacından yılda ortalama 1.500 limon elde edilir. Meyveler genellikle henüz yeşilken toplanır ve bekletilerek
^vUaminince zengin bir meyve olan limon ekşi tadından ötürü meyve gibi yenmez, ama suyu sıkılarak çorba, sebze yemeklen, et, balık, salata ve soslar başta olmak üzere çeşitli yiyeceklere ve içeceklere katılır. Ay-nca su ve şekerle kanştınlarak limonata adı verilen bir içecek hazırlanır. Limondan başlıca sitrik asit, limon esansı ve pektin gibi yan ürünler elde edilir. Bunlardan limon esansı parfüm ve sabun, sıtnk asit ise meşrubat üretiminde kullanılır. Pektınden ise başlıca meyve jölelerinin yapımında aynca bağırsak bozukluklannın tedavisi ile kanamayı durdurucu ve plazma hacmim artıncı olarak tıpta yararlanılır.
ABD ve İtalya önde gelen limon üreticileri olup dünya üretiminin yansını karşılamaktadır. Öbür önemli üretici ülkeler İspanya, Yunanistan, Türkiye, Arjantin, Lübnan, Sili, Brezilya, İsrail, Avustralya, Tunus, Güney Afrika, Cezayir, Kıbrıs, Portekiz ve Fas’tır. Türkiye de yıllık 335 bin ton dolayındaki limon üretiminin ner-deyse tamamına yakını Akdeniz Bölgesi’nden sağlanır.
Limon, José (Arcadio) (d. 12 Ocak 1908, Culiacân, Sinaloa, Meksika – o. 2 Aralık 1972, Flemington, New Jersey, ABU), Meksika asıllı ABD’li dansçı ve koreograf.
Limon (Citrus limon)