DONNAN (Frederick George)

DONNAN (Frederick George)

DONNAN (Frederick George), İngiliz kim¬yacısı (Kolombo, Seylan 1870 – Londra 1956). önce Liverpool’da (1904-1913), sonra Londra’daki University College’de (1937’ye kadar) profesörlük yaptı, özellikle fiziko¬kimya konularıyle, koloitlerle ve biyolojiy¬le ilgilendi, (L)
Donnan dengesi, değişikliği Cı olan bir elektrolit eriyiğin (msl. sodyum klorür, NaCl), daha büyük boyutlarda olduğu için (protein v.b. gibi) zarın gözeneklerinden geçemiyen R- iyonlu ve derişikliği Ca olan bir NaR tuzu eriyiğinden yarı geçirgen bir zarla ayrılmasıyle ortaya çıkan durum. Bel¬li bir süre sonra, x miktarda sodyum ve klor iyonu zarın öteki tarafına geçer ve şöyle bir denge meydana gelir:
c
u
N?+ CI- s Na + R-CI-
(Cı — x) (Cı — x) » S (Cs + x) Lı x
CC
‘ >*
Sodyum ve klor iyonlarının geçmesiyle, za¬rın her iki yanında, koloit iyonun yükünü yansızlaştıracak şeKilde ve farklı miktar¬larda billûısu toplanır. Böylece, zarın iki yanı arasında bir potansiyel farkı doğar (zar potansiyeli). Elektrokimya kanunları¬na dayanarak, zarın her iki yanındaki iyonların dağılımından, zarın öteki tara¬fına geçen sodyum klorür için x/Cı ba¬ğıntısı çıkartılabilir. Buradan da, zarın öteki yanına geçemiyen iyon’in yoğunlu¬ğu arttıkça bu değerin küçüleceğini gösteren Cı/(C* + 2Cı) bağıntısı elde edilir. Don¬nan dengesi biyoloji, fizyoloji (kanlı sıvı¬larla kanlı cisimler, kanlı hücrelerle plaz¬malar, bitki köklerindeki hücrelerle toprak¬taki madensel eriyikler arasında iyon da¬ğılımının düzenlenmesi) ve teknolojide çok önemlidir. Suya batırılan bir jelatin taba¬kasının şişerek kabarması da Donnan den¬gesinden ileri gelir: jelatinin içindeki iyon derişmesi ortamdaki derişmeden daha faz¬la olacağı için, su, jelatin içine girmeğe çalışacak ve jelatini kabartacaktır. Derile¬rin tabaklanmasında da bu olaydan yarar¬lanılır. (L)