ÖDÜNÇ

ÖDÜNÇ

ÖDÜNÇ sıf. ve zf. (esk. türk. ötünç’ten). Geri verilmek veya alınmak şartıyle (alman veya verilen): Büyük annemden ödünç para almadan ay sonunu getiremeyen dayım… (R. N. Güntekin). Ben ondan para isteyip de sadaka istemiyorum ya? Verirse ödünç verecek (M. Ş. Esendal).
— Deniz, tie. huk. Deniz ödüncü, yolculuk sırasında donatanın ve yükle ilgililerin kanunî temsilcisi sıfatıyle kaptanın, kanunda gösterilmiş belirli şartlar altında, gemiyi, yükü ve navlunu veya bunlardan birini yahut birkaçını rehnetmek suretiyle ve alacaklının alacağını ancak rehin gösterilen şeyler üstünden alabilmesi kaydıyle bir prim karşılığı ödünç para alması. Bk. AN-SİKL.
— Huk. Bk, KARZ. || ödünç Para Verme tfleri Hakkında kanun, faizden para kazanmak için ödünç para verme işleriyle uğra-
şan gerçek ve tüzel kişilerin bağlı oldukları kanun. Bk. ANS1KL.
— ANSiKL. Deniz, tic. huk. Deniz ödüncü bir karz sözleşmesidir. Bu bakımdan, ödünç veren, ödünç verirken karşılık gösterilen tescilsiz ve teslimsiz rehin hakkını nakletmekle; ödünç alan ise bunu zamanında iadeyle yükümlüdür. Genellikle karşılık gösterilerek yabancı para ödünç olarak alınır. Deniz ödüncü, karz sözleşmesinin özel bir türüdür ve her yönüyle Ticaret kanununda düzenlenmiştir. Bu ödüncün Borçlar kanununda düzenlenmiş bulunan karz sözleşmesine nazaran özelliği, alacaklıların, karşılık gösterilen gemi ise gemi alacaklısı, yük ise yük alacaklısı hakkına sahip olmalarıdır. Deniz ödüncünün varlığından söz edilmesi için, bunun kaptan tarafından bu sıfatla yapılmış olması gereklidir.
Deniz ödüncü sözleşmesi, kanunda belirtilen özel durumlarda yapılabilir. Bunlar yoksa, yapılan sözleşme deniz ödüncü olarak nitelenemez. Yolculuk sırasında yük karşılık gösterilerek deniz Ödüncü alınır. Bağlama limanına varıldığında borç iade edilir. Gemi, bağlama limanı dışında olduğu sırada, kaptan, gemiyi karşılık göstererek gemi üstüne deniz ödüncü alabilir. Gemi ve yükün çıkarı gereğince ancak bağlama limanı dışında, yolculuğu bitirebilmek için deniz ödüncü sözleşmesi yapılabilir.
Deniz ödüncü sözlefmesi yazılı şekle bağlıdır. Bu amaçla bir deniz ödüncü senedi düzenlenir ve kaptan tarafından imza edilir. Aksi kararlaştmlmamışsa, deniz ödüncü senedi, ödünç verenin isteği üzerine «emre yazılı» olarak düzenlenir. Deniz ödüncü senediyle alacaklı, karşılık gösterilen şeyler üstünde tescilsiz ve teslimsiz doğan bir rehin hakkı kazanır. Bu hak, gemi ve navlunu devralan her üçüncü kişiye karşı ileri Sürülebilir. Ancak, yükü iktisap eden iyi niyetli üçüncü kişiye karşı ileri sürülemez. Deniz ödüncü senedi, alacaklının istemi üzerine birden fazla nüsha da düzenlenir. Aksi kararlaştırılmadıkça senedin yalnız bir nüshasının gerçek hâmili, alacaklı sıfatıyle, geminin varma limanına ulaşmasından 8 gün sonra ödünç verilen parayı primiyle birlikte geri isteyebilir. Bu tarihten itibaren gerek ana para, gerek prim için faiz işlemeğe başlar. Gemi, varma limanına ulaşınca, alacaktı, deniz ödüncüne karşılık gösterilen şeylere ihtiyatî haciz koydurabilir. Haciz sebebi göstermek zorunda değildir. Alacak vadesinde ödenmezse, alacaklı, rehnedilen şeylerin paraya çevrilmesi için icra takibinde bulunabilir. Deniz ödüncü parasını sağlayan geminin üstündeki gemi alacaklısı ve yükün üstündeki yük alacaklısı hakkı, alacağın muaccel olduğu tarihten itibaren bir yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.
—Huk. ödünç Para Verme tfleri Hakkında kanun, ödünç para verme işleriyle uğraşmak için hükümetten izin almak gerekir. Bankaların ve özel kanunlar gereğince kurulan teşekküllerin izin alması gerekmez, ödünç para verme işleriyle uğraşan kimseler, her yılın mayıs ayında bir beyanname verirler. Bu beyannamede, borçlulardan a-lmacak en yüksek faiz haddi ve borçlulara yüklenecek öteki şartlar belirtilir. Bankalar dışında kalan kurumlar, sermayeleriyle ikametgâhlarım da bu beyannamede gösterirler. Beyanname üç nüsha olarak mahallin en yüksek mülkî âmirine verilir. Bu beyanname üzerine vilâyet, izin belgesi verir. Nüshalardan biri ilgili mal müdürlüğüne, diğeri tescil ve ilân edilmek Üzere, ticaret siciline yollanır. Yapılan ödünç verme işlemleri noterden tasdikli bir deftere yazılır. ödünç para verme işleriyle uğraşan kimseler, kendilerinden para alanlara, alınan paranın miktarını, ödenen faizi ve uygulanan öteki şartları gösteren imzalı bir belge verirler. Süresi içinde ilgili makama beyanname vermeyenlerin izni iptal edilir, ödünç para verme işlerinde alınacak ve verilecek faiz hadleriyle başka çıkar ve masrafların miktarını tespit etmeğe Bakanlar kurulu yetkilidir. Ödünç para verme işiyle doğrudan doğruya uğraşmadığı halde bu işlerde aracılık eden kimseler de ödünç Para Verme İşleri Hakkında kanuna bağlıdır. Kendilerine bir yıl için izin verilir. Bu kimseler, ödünç para alanlardan herhangi bir ad altında hiç bir Ücret alamazlar, ödünç para verme işini yapmak için izin alma&ı
gereken kimselerden, bu izni almadan faaliyet gösterenlere, izin almakla birlikte Bakanlar kurulu kararlarına uymayanlara, faiz hadlerini muvazaa ile gizleyenlere tefeci* denir. Bu gibi kimselere, altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıyle, sağladıkları çıkarın üç katma kadar ağır para cezası verilir. Aynı cezalar nizamî faiz hadleri üstünde bir faizle para veren kimselere de uygulanır. Suçun tekrarlanması halinde ceza üç katma çıkarılır. Söz konusu Suçlar bir tüzel kişi tarafından işlenirse, para cezası tüzel kişiye, hapis cezaları ise, yönetim kurulu üyeleri ve müdürlerine verilir. Tefecilik suçundan mahkûm olan kimselerin izinleri iptal edilirse, durum ticaret siciline tescil ile ilân olunur. Bu gibi kimselere ancak mahkûmiyetlerinin infazı üstünden Üç yıl geçmedikçe yeniden ödünç para verme işiyle uğraşmaları için izin verilmez. ödünç para verme işlerinde alınacak faiz oranı, 1970’te çıkanlan 7/1100 Sayılı kararnameye göre genel olarak yüzde 11, 50’dir. Aynı kararnamede tarım işleri (yüzde 10,50) ve ihracat finansmanları için de (yüzde 10,50) faiz oranları belirtilir. İhracatı teşvik ve geliştirme esaslarına göre Merkez bankasından alınacak ödünçlerde iSe, faiz yüzde 9’dur. Halk bankası tarafından küçük esnafa verilecek kredilerde faiz oranı yüzde 10,50 kabul edilmiştir. Devlet Planlama teşkilâtınca hazırlanan listede yazılı olan işler için faiz oranı da yine yüzde 10,50’dir