PAGUS i. («kasaba» anlamında lat. k.). Esk. Rom. Köy idare bölgesi.
77 ANS1KL. Başlangıçta pagus site’nin köy idare bölümüydü; burada oturanlara pa-gani (köylüler) denirdi. Roma dışında, bazı İtalya sitelerindeki pagus’fann adı bilinir. Romalıların fethinden önce de buralarda pagus’lar vardı. Romalılar, benzetme yoluyle, İtalya’nın dışında, meselâ Galya ve Afrika’daki sitelerin bölümlerine de aynı adı verdiler. Roma pagus’unun, kendi beledi idaresi, tapmak veya sunak gibi anıtsal yapıları, koruyucu hendekleri ve özel şenlikleri (paganalia) olabilirdi. Karo-lenjlerde pagus, ilkin büyük bir önem kazandı (Galya’da 300 pagus vardı), ama sonraları parçalandı. Bu yüzden bir galya-ro-ma pagus’una benzemez. Pagus’un başında bir kont (comes) bulunurdu. Nitekim, kontluk arazisi de başlangıçta bir pagus’tu. Pagus’un sınırlarına bazen kilisenin idart bölümlerinde ve özellikle de bir başdiyakos-lukta rastlanır. Ama pagus’u, merovenj yazarlarının yanlış olarak pagus diye adlandırdıkları meselâ ormanlık bölge gibi herhangi bir tabii bölgeyle karıştırmamak gerekir. (L)
PAfiNIK. Arkeol. Keban barajı sahasına
25 km uzaklıkta Fırat ırmağının batısında höyük. İngiliz Arkeoloji enstitüsü adına R. P. Harper başkanlığındaki heyet tarafından 1968’de başlanılan araştırma bugün de devam etmektedir, 50 m uzunluğunda, 20 m eninde ve 2 m yüksekliğindeki höyük, üçgen bir buran üzerinde yer alır. Höyükten ayrı olarak burada bir de kale vardır. Kaleyi çeviren duvar ve kuleler bugün kısmen ayaktadır. Kazı alanı, Pağnik köyünün kuzeydoğulundadır. Höyüğün kuzeyinde açılan tranşelerde birkaç evreli yerleşme katı tespit edildi ve elde edilen çanak çömleğe dayanılarak höyüğün Erken Bronz çağında bir yerleşme alanı olduğu anlasıt-dı. Höyüğün batısındaki kale, roma çağına Kalenin yan duvarlarında inşa tekniği ve kullanılan harç bakımından ayrılıklar vardır. Doğuda ana duvara dayanan bir odada çanak çömlekle Arcadîus (395408) sikkesi bulundu. Batıda at nalı şeklinde bir kuleyle, ana bağlama duvarları
