YABANARISI.

Sonbahar başlarında ev içlerine giren ya da piknik yapanları tedirgin eden sarı ve siyah desenli yabanarıları {Vespa ya da Vespula cinsi), anaarıyla birlikte yüzlerce, bazen binlerce kardeşin barındığı yuvalardan gelirler. Her yuvayı anaarı yapmaya girişir. İlkbaharda kış uykusundan kalkan anaarı, türüne göre toprak içinde ya da ağaç kovuklarında yuvasını kuracağı yeri seçer. Yaptığı yuva genellikle grimsidir ve yuva yerinin tavanına kısa bir sapla bağlanır. Golf topu iriliğindeki bu yuva kaba bir kâğıttan yapılmış izlenimi verir.

Koloni oluşturan yabanarıları çürümüş ağaçlardan kazıyarak aldıkları odun kırıntılarını tükürükleriyle çiğneyip yuvalarını yapmakta kullanacakları bir çeşit kâğıt hamuru elde ederler. Anaarı bu konuda yavrulan olan işçi anlar kadar beceriklidir. Küçük bir petekten oluşan yuvasının gözlerinde yumurtalar, yumurtalardan gelişen kurtçuklar ve
Yakut kuyruklu yabanarısı, yumurtalarırii başka yabanarılarmmya da arıların yuvasına bırakan asalak bir böceklere dönüşecek pupalar bulunur. Petek, zarf denen kâğıt katmanlarıyla korunmuştur. ■Anaarının bıraktığı ilk yumurtalardan; çıkan işçiler hemen yuvayı genişletmeye girişir. Yaz sonunda büyük bir yuvada sayılan sekize varan petekler üst üste dizilmiş, rahat hareket edilebilmesi için kâğıt-hamurundan kısa desteklerle birbirlerinden ayrılmıştır. Sonbaharda yüzlerce genç anaarı ve erkek arı yuvadan uçarak uzaklaşır ve : çiftleşir. Anaarılar kışı geçirecekleri korunaklı yerlere gizlenirken, eski anaarı ile erkekleri ve işçile-nn nepsi soguKiann oastırmasıyla Dirlikte ölür. Boş kalan yuva, toprağın içindeyse parçalanır
Toplu halde yaşayan öbür yabananlarından kâğıt yabanarılarının {Polistes cinsi) yuvaları tavana ya da benzeri yerlere ince bir sapla tutturulmuş yuvarlakça ve çok gözlü petekten oluşur.
Eşekarısı {Vespa crabro) yaklaşık. 3 cm uzunluğunda iri ve yaygın bir türdür. Korkutucu görünmekle biriikte yuvasını korumanın dışında pek saldırmaz.
Yabanarıları larvalannı beslemek için^ çok sayıda sinek ve tırtılı yakalayıp öldürdüklerinden yaradı böcekler arasında sayılır. Olgun meyveler gibi tatlı besinlere de çok düşkündürler.
Yalnız Yaşayan Yabanarılan
Bütün yabanarıları koloiıiler halinde yaşâ-maz. Yalnız yaşayanları da vairdır. Bunların dişileri kendi yuvalarını yapıp yardıni’ görmeden yavrularına yiyecek sağlarlar. Aralarında işçi arı yoktur. Dişiler yakaladıkları böcekleri hemen “öldürmez; sokarak felç eder. Böylece bu böceklerin üzerine bıraktıkları yumurtalardan çıkacak aç kurtçuklar hazır ve taze yiyeceklerle karşılaşırlar. Ydİnız yaşayan ya-banarılarının türüne göre avladığı böcek de değişiktir. Örneğin aynı cins içinde bile bir tür hortumlu böcekleri, başka bir tür yalnız küçük arılan avlar. Bu yabananlannın alış-kanhklan ve yuva yapma yöntemleri arasında önemli farklar vardır.
İnce belli kazıcı yabananlannın {Amrhop-hila cinsi) ince, uzun gövdesi temel olarak siyah ve kırmızıdır. Dişiler yavrusu için yakaladığı iri bir tırtılı oyuğuna götürürken 45

metre kadar sürükleyebilir. Üstelik bu yol çoğu kez hiç. de düz değildir. Oyuğun başına geldiğinde tırtılı çekerek yuvasına indirir ve yumurtlar yumurtlamaz, ön bacak çiftini kullanarak kazdığı-kumla oyuğu doldurur,. Bu cins üyelerinin en ilginç davranışlanndan biri de dişi yabanarısının-çeneleriyle aldığı bir çakıl taşını kullanarak yuvasını işaretlemer sidir.
Kazıcı yabanarılan toprak ya da kumda oyuklar açarken öbürleri çürümüş odunlarda tüneller kazar. Bunlar arasında Crabro cinsinin hemen hemen tüm üyeleri yuvalarına koymak için sinekleri avlar; Yeryüzünün sıcak bölgelerinde birçok yalnız yaşayan yaban-arısı vardır;, Avrupa’da da görülen Eumenes cinsinin üyeleri ince dallar üzerine ya daı duvarlara çamurdan tek tek kuluçka odaları yapar. Bezelye tanesinden biraz iri olan bu odacıklara yumurtlamadan önce küçük tırtıllar bırakır. Yaz geldiğinde kemirerek kendine bir delik açan genç yabanansı odacığından uçup gider. Çamurdan kap biçiminde yuva yapmalarından ötürü bu cins üyelerine çömlekçi, yabanansı denir. : ; , . .
Örümcek yabanarılan uçmaktan çok koşarak avlanır. Son derece çevik olmakla birlikte bir dizi sıçramalardan oluşan ilginç hareketleri vardır. Soktukları örümceği bacağından tutup yuvalarına sürüklerler. Tropik bölgelerde, özellikle de Güney Amerika’da yaşayan bazı türleri bilinen en iri yabanarılan arasında yer alır. Sokmalarının çok ağrı verici olduğu belirtilmektedir. Bu türler en iri örümcekleri bile avlayıp felce uğratabilir. i-:
Tırtır denen böcekler yabananlannm yakın akrabasıdır. Çok geniş bir grup oluşturan
tırtırlar büyük ölçüde öbür böceklerle beslenir (bak. Tirtir).