YALIÇAPKINI,

uzunluğu 45 santimetreye ulaşabilen iri gagalı 85 kadar kuş türünün âdıdır. Birçoğu parlak renkli ve tepeliklidir. Suya doği-u uzanmış bir ağaç dalma ya da başka bir yere tüneyerek çevreyi gözleyen bu kuşlar, avlan olan balıklara ve öbür hayvanlara tüneklerinden ^fırlayarak saldırırlar. İri avlarını tüneğe vura vura öldürür, daha kolay yutmak için havaya nriataoııırıer.Avrupa, Asya ve Afrika’da bulunan bayağı yalıçapkını {Aleedo atthis) coğrafi dağılımı en geniş yalıçapkını türüdür. Bu kuş temel besini olan bahklan yakalamak için suyun üstünde kanat çırparak havada asılı kalmışçasına durur ve gördüğü avına doğru hızla dalışa geçer. Kuzey Amerika’da yaşayan kuşaklı yalıçapkını {Megaceryle alcyon) da benzer biçimde
Termitlerin olüşturdüğu yığındalci yuvasının önünde duran bir erkek akkuyrukla yalıçapKinı (Oueensland,
avlanır. Bu türün dişisinde, erkeğinden farklı olarak göğüs altında ve yanlarında kestane rengi bir şerit bulunur, ■;
Yahçapkınlarının büyük bir bölümü balıktan çok kara hayvanlarıyla beslenir. Örneğin Doğu Hint Adaları ye Avustralya’nın kuzeydoğu kesimlerinde yaşayan bayağı cennet yalıçapkını {Tanysiptera galatea) tropik ormanların yapraklarla kaph dip örtüsünde dolaşan kertenkeleleri, çıyanları ve. böcekleri avlar. Hindistan’da yaşayan leylek gagalı yalıçapkını {Pelargopsis capenşis) bahk, kurbağa, yengeç ve KerıenKeıeıeri .yaKaıamamn yanı sıra öbür kuşların yüvâlarindan yavrularını kapar. Kürek gagalı yalıçapkını {Clytoceyx r,ex) yersolucanlarını avlamak için yassılaşmış gagasıyla toprağı kazan ilginç bir Yeni Gine kuşudur.
Yalıçapkınlan oyuklara ya da ağaç kovuklarına yuva yapar. Bu oyuklar ırmak kıyılarında ya da termitlerin oluşturduğu yığınlarda bulunabilir. Dişiler yuvaya genellikle 6-8 beyaz yumurta bırakır. ‘
Yalıçapkını birçok efsaneye konu olmuştur. Yunan mitolojisine göre sabah yıldızının oğlu Keyks suda boğulur. Dalgaların kıyıya sürüklediği Keyks’in cesedini gören karısı Alkyone da kendisini sulara bırakıverir. Onların bu durumuna acıyan tanrılar her ikisini de birer yalıçapkınına dönüştürür. Alkyone denizin üzerinde bir yuva yapacağını söyler. Deniz de onun yavrularına kolayca bakabilmesini sağlamak için her yılın aralık ayında 14 güU’boyunca durgunlaşır. .
YAM adı verilen tarım bitkileri bol nişastalı yumruları için yetiştirilir. Tropik ve astropik bölgelerin sıcak ve bol yağışlı kesimlerinde yaygın olan bu bitkiler Batı Afrika kıyılarında, Yeni Gine’de ve Hindistan’ın bazı bölümlerinde halkın temel gıda kaynağinı oluşturur. Batı Hint Adaları’nda da. önemli tarım ürünlerinden biridir. Dioscorea cinsinde yer alan yamlann tarımı-yapılan altıyı aşkın türü vardır. Tropik ormanlarda kendiliğinden yetişen yabani yamlar ise genellikle kıthk.zamanlânn-da, toplanarak yenir. ‘
Tırmanıcı özelliğe sahip olduğu için sırıklara sardırılarak yetiştirilen yamlar genellikle yumruların üst bölümündeki “tomurcuklardan” (“gözlerden”) çoğaltılır.Dikildikten yaklaşık 8-12 ay sonra, gelişimini tamamlayan bitkilerin yumruları topraktan sökülerek hasat edilir. Bazı yam türleri (örneğin Diosçorea alata),ağnhğı 45 kilograma, boyu,isej2:metreye.ulaşabilen tek bir dev yumru oluştururken, bazı türler çok sayıda ufak yumru geliştirir..
Diosçorea bulbifera ve öbür bazı yam türlerinin yumrularında zehirli bir bileşik bulunur. Bu bileşik pişirilirken ısının etkisiyle parçalanarak etkisiz hale gelir. Yam patates gibi haşlanarak, ya da püresi yapılarak yenen bir yiyecek maddesidir. Besleyici değerinin yanı sıra yaklaşık bir yıl boyunca bozulmadan sakla’nabildiği için de önemlidir. i