Herzen, Aleksandr İvanoviç

Rus filozofu, eleştirmeni ve yazarı (Moskova 1812-Paris 1870). Bir Rus soylusunun evlilik dışı oğlu olan Alek­sandr İvanoviç Herzen (İskander de denir), Moskova Üniversitesi’nde parlak bir öğrenim gördü; ama özgür­lükçü düşünceleri yüzünden Ural’a sürüldü (1834- 1842). Avrupa’ya yaptığı bir yolculuk sırasında Fransız ve İtalyan devrimcileriyle ilişki kurarak ülkesine dön­memesi üstüne, mallarına el kondu. 1851’de Proud- hon’un dergisine yazdığı için Fransa’dan sınır dışı edi­lince İsviçre uyruğuna geçti ve önce Londra, sonra Ce­nevre’ye (1854) yerleşti. Cenevre’de l’Etoile Polaire (Kutup Yıldızı) adlı bir dergi ve Kolokol(Çan, 1857) adlı bir süreli yayın çıkararak, bu dergide, toprak kölelerinin özgürleştirilmesini istedi. İsteği gerçekleşince, Rus­ya’da yoğun bir gizli propagandaya karşın etkisi azaldı ve dergisini 1869’da kapatmak zorunda kaldı. Devrim­ciden çok liberal, sosyalist ama anarşist olmayan bir dü­şünürdü.

Başlıca yapıtları: Pisma ofİzuçenni Prirodi(Doğanın İncelenmesi Üstüne Mektup, 1845), Sur le Développe­ment des Idées Révolutionnaires en Russie (Rusya’da Devrimci Düşüncelerin Gelişmesi Üstüne, 1851), Le Peuple Russe et le Socialisme (Rus Halkı ve Sosyalizm, 1855), Polyarnaya Zvezda (makaleler, Kutup Yıldızı, 1869), Kto Vinovat(roman, Suçlu Kim 1847), Doktor Krunov, (uzun öyküler, 1847), 1848 devrimci hareket­lerini anlatan Lettres de France et d’Italie (Fransa ve İtal­ya’dan Mektuplar, 1850), Biloye i Dumi (anıları, Geç­miş Üstüne Düşünceler, Londra, 1861), vb.