Abdülaziz Efendi, Karaçelebizade

Türk din ve bilim adamı, şairi (İstanbul 1591-Bursa 1658). Çeşitli medreselerde ders veren Karaçelebizade Abdülaziz Efendi, Sadrazam Merre Hüseyin Paşa’ya karşı Fatih camisinde başlayan ayaklanmaya katıldığı için Bursa’daki Molla Hüsrev medresesine sürüldü. Murat IV tarafından bağışlanıp, Süleymani- ye medresesinde öğretmenliğe atandı. 1624’ten sonra çeşitli yerlerde kadılık yaptı. İstanbul kadılığı sırasında İstanbul’da yağ darlığı çıktığı için Murat IV tarafından denize atılma cezasına çarptırıldıysa da, Sadrazam Damat Bayram Paşa’nın araya girmesiyle ölümden kurtuldu ve Kıbrıs’a sürüldü. Bağışlanıp, İstanbul’a döndükten (1636) sonra, Rumeli kazaskerliğine getirildi (1648). Sultan İbrahim’in tahttan indirilmesinde ve öldürülmesinde önemli rol oynayıp, Bahai Efendi’nin karşı çıkmasını sonuçsuz bırakarak, Osmanlı devletinin ilk şeyhülislâmlığına atandı (2 Mayıs 1651). Terk edilen bazı töreleri yeniden başlatıp, arpalık terki kuralını yeniden getirerek, vakıf işlerini düzene koydu. Ocak ağaları-saray ağaları çekişmesinde ocak ağalarını destekleyip, ocak ağaları başarısızlığa uğrayınca Sakız’a sürüldü (1651). Daha sonra Bursa’da oturmasına izin verildi ve dedelerinden kalma vakıf evde öldü. Başlıca yapıtları: Ravzat ül-Ebrar (peygamberler, İslâm devletleri ve 1646’ya kadar Osmanlı devletinin tarihi), Tarih-i Feth-i Revan ve Bağdat ya da Za- fername, Hilyet ül-Enbiya, Hail ül-İştibah, Kitab ül- Elgar fil Fıkh il-Hanefiyye (fıkıh kitabı), Cülşen-i Niyaz (mesnevi), Divan (basılmamıştır).