Ali Suavi

Ali Suavi
Türk yazarı ve siyasetçisi (İstanbul 1839-ay.y. 1878). Medrese öğrenimi gördükten sonra, açılan bir sınavı kazanarak, Bursa Rüştiyesi öğretmenliğine atanan Ali Suavi, Simav ve Filibe’de öğretmenlik yaptı. Fiiibe’de tahrirat müdürüyken görevden alınınca, İstanbul’a dönüp, bir yandan Şehzade camisinde vaaz vererek, öte yandan Muhbir gazetesinde yazarak yaşamını sürdürdü (1867). Mısır sorunuyla ilgili bir yazısı nedeniyle Muhbir kapatılıp, basına sansür koyan Kararname-i Âli’nin çıkarılmasından sonra Kastamonu’ya sürüldü. Paris’e kaçıp (Mayıs 1867), oradan Londra’ya geçerek, Ulûm gazetesini yayınlamaya başladı (1869). Ulûm’ u Lyon’a aktarıp (1870), Namık Kemal ve Ziya Paşa’dan sonra Avrupa’dan dönerek (1876), Galatasaray müdürlüğüne getirildi. Bir ara tutuklandıysa da sadaret buyruğuyla serbest bırakıldı. Hemen ardından Murat V’in bulunduğu Çırağan sarayını basarak onu kaçırmak ve tahta çıkarmak girişimi sırasında, Murat V’in koluna girip, dışarı sürüklerken, Beşiktaş karakolu komutanı Yedi- Sekiz Haşan Paşa tarafından başına sopayla vurularak öldürüldü. Tam bir medrese öğrenimi görmeyen, kendi kendini yetiştiren Ali Suavi, bir din adamı olarak yetişmesine karşın, yaşayışıyla birçok çerçeveyi kırmış, din ile devlet işlerinin birbirinden ayrılmasını istemiş, İslâm’dan yola çıkarak meşrutiyeti savunmuştur. Tarih konusundaki düşünceleri dağınık olmakla birlikte, Türk tarihine eğilmesiyle, Türkçülük hareketinin öncüleri arasında sayılmaktadır. Başlıca yapıtları: Kamus ül-Ulûm ve’l-Maarif (ansiklopedi; tamamlanamamış, Ulûm gazetesinin eki olarak verilmiş, beşinci formada yayınına son verilmiştir;ıParis, 1870), H/Ve (Rusya’nın Orta Asya’da ilerlemesini ve Hi- ve Hanlığı’nı konu alır;]Paris, 1873).