Ailende, Salvador

Ailende, Salvador
Şilili siyaset adamı (Valparaiso 1908-Santiago 1973). Tıp Fakültesi’ni bitirerek (1932), Şili Sosyalist Partisi’nin kurucuları arasında yer alan (1933) Salvador Ailende, milletvekilliği (1937-1945), Halk Cephesi hükümetinde bakanlık yapıp, Sosyalist Parti’nin genel sekreterliğine seçildi (1943). Halk Hareket Cephesi’nin cumhurbaşkanı adayı olarak katıldığı seçimleri üç kez (1952,1958 ve 1964) kazanamadıysa da, sonunda, 1970’te, cumhurbaşkanı seçildi. Çeşitli iç ve dış baskılara (iç savaş tehditleri, hükümete karşı düzenlenen komplolar, ABD’nin Şili iktisadını çökertme girişimleri, vb.) karşın, Halkçı Birlik’in programını uygulamaya başladı. Bu uygulamalar sonucunda halkın satın alma gücü arttı; devletleştirme (bankalar ve çeşitli sanayi dalları, ABD’nin elindeki bakır madenleri, vb.) ve toprak reformu (yoksul köylülere 2 milyon hektar toprak dağıtıldı) işlemleri gerçekleştirildi; fiyat artışlarında (% 38’den % 17’ye) ve işsizlik oranında (% 4) azalma görüldü. Buna karşılık, iç ve dış baskıların (ücret artışları ve fiyat kontrolünün yolaçtığı talebi, üretim karşılayamadı; Dünya Bankası Şili’ye borç vermemeye başladı; dünya piyasasındaki bakır fiyatları düşürüldü) ve ABD Merkezî İstihbarat Ör- gütü’ünün (CÍA) entrikalarının körüklediği bir iktisadi bunalım ortaya çıktı. Bütün bunlara karşın, 1973’te yapılan seçimlerde Halkçı Birlik’in oyları daha da artınca, Allende’yi görevden uzaklaştırmayı düşleyen aşırı güçlerin seçimle başa gelme umutları söndü. Sonunda, General Pinochet’nin cumhurbaşkanlığı sarayına yaptığı saldırıda yakalanarak öldürüldü (ya da intihar etti) ve askerî cunta iktidarı ele geçirdi.