HAMlDl-ZÂDE MUSTAFA EFENDİ: Osmanlı âlimlerinden. Doksanbi- rinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. İsmi, Mustafa olup, ulemâdan Mısır kadısı Ha mî di Mehmed Efendi’nin oğludur. “ Hamîdî-zâde” diye meşhûrdur.
Doğum yeri bilinmemektedir. 1144 (m. 1731) senesinde doğdu. 1208 (m. 1793) senesinde Manisa’da vefât etti. Kabri Manisa’dadır. Çocukluğundan i’tibâren ilim tahsîline başladı. Babasından ve zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti. Gerek babasının teşviki, gerekse üstün zekâsı sebebiyle yüksek ilimlerde ilerleyip, tahsîlini tamamladı ve 1168 (m. 1754) senesinde üstün başarı göstererek, müderrislik diplomasim aldı. Bu arada tasavvufa karşı da ilgi duyup Nakşibendiyye yüksek yoluna girdi. Bu sebeple pâdişâhın ve saray erkânının sevgisini kazanarak, saray hocalığına getirildi. Saray hocalığı esnâsında büyük bir şöhret kazandı. Sultan Birinci Abdülhamîd Hân’ın iltifatını kazanıp ihsânlanna nâil oldu. Kısa müddet içinde Anadolu pâyesiyle taltif edildi. Sultan Birinci Abdülhamîd Hân’ın meclisinde bulunurdu. Sultan Üçüncü Selim Hân pâdişâh olunca, onun da teveccüh ve ihsânlanna kavuştu. Pâdişâh’ın ısla- hât hareketlerinin uygulanmasında yardımcı olması sebebiyle, Rumeli pâyesi ihsân edildi. Nihâyet Şeyhülislâm Es’ad Efendi-zâde Mehmed Şerîf Efendi’nin vazifeden ayrılmasıyla boşalan şeyhülislâmlık makâmına 1204 (m. 1789) senesinde yükseltildi. Şeyhülislâmlığı esnâsında, ilmiye teşkilâtında ba’zı ıslahatlar yapmak istediyse de muvaffak olamadı. 1 yıl 6 ay 10 gün müddetle bu makamda kaldıktan sonra, 1205 (m. 1791) senesinde vazifeden alındı. İncir köyündeki evinde ikâmet etmeye me’mûr edildi. Daha sonra Manisa’ya gönderildi. Oradan Hicaz’a gidip, hac ibâdetim yerine getirdi. Peygamber efendimizin (s.a.v.) mübârek kabrini ziyâret ettikten sonra tekrar Manisa’ya döndü. Orada Allahü teâlâya ibâdet etmekle meşgûl iken vefât etti. Hamîdî-zâde Mustafa Efendi, ilmiyle âmil, derin âlim ve fazilet sâhibi bir zât idi. insanlara Allahü teâ- lâmn emir ve yasaklarım anlatma husûsunda çok gayretli ve güzel ahlâk sâhibi idi. Kaynaİdarda eseriyle ilgili bilgiye rastlanmamıştır.
——————————————————————————————————————–
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 114 2) İlmiye sâlnâmesi sh. 562 3) Kâmûs-Ul-a’lûm cild-3, sh. 1990