Cromwell, Oliver

İngiliz siyasetçisi (Huntingdon 1599-Londra 1658).
Cambridge’de öğrenim görüp, içinde yaşadığı puritan
çevrenin görüşlerini benimseyen Oliver Cromwell,
1628’de milletvekili seçildi; ama, çok geçmeden taşra
centilmeni yaşamına döndü. 1640’ta Kısa Parlamento’ya,
sonra da Uzun Parlamento’ya üye seçilip, akrabası
Hampden’in krallığın mutlakıyetçi davranışlarına
karşı savaşımını destekledi ve parlamento ordusuna girerek
kısa sürede parladı (1642). Albaylığa yükseltilip,
varlıklı burjuva ve taşralılardan disiplinli süvari birlikleri
oluşturdu. Generalliğe yükseltilip (1644), çok geçmeden
parlamento adına ordu başkomutanlığına getirildi
ve krallık ordusunu Naseby’de bozguna uğrattı (1645).
Resmî kilise ve tutsak alınan krala ne ceza verileceği konularında
ordu ile parlamento arasında görüş ayrılığı çıkınca,
Londra’ya yürüyerek Avam Kamarası’nı “Güdük
Parlamento” haline getiren Albay Pryde’ın temizlik hareketini kolaylaştırdı. İrlanda ve İskoçya’daki ayaklanmalar
ve 1651 Act of Navigation’unun (Denizcilik Yasası)
yol açtığı Hollanda’yla savaş, parlamentonun halkın
gözünden düşmesine neden olunca, bir hükümet darbesiyle
iktidarı elinde topladı (1653). Gerçek bir diktatörlük
uygulayarak “Güdük Parlamento”yu zorla dağıttı
ve kendine “Lord ¡Protector” (koruyucu lord) unvanı
verdirdi (Aralık 1653). Ülkeyi sözünden çıkmayan bakanlar
aracılığıyla yönetmeye başlayıp, protestanlığın
koruyucusu kesilerek, Hollanda’yla barış yaptı (1654);
Fransa-İspanya savaşına karışarak Dunes çarpışmasını
kazandı (1658) ve Dunkerque’te bir köprü başı elde etmeyi
başardı. Ama ateşli bir hastalığa yakalanarak öldü.