Çanakkale Savaşları

Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale boğazını geçerek
İstanbuljboğazı-Karadeniz üstünden Rusya’ya yardım
ulaştırmak isteyen İtilâf Devletleri ordu ve donanmalarıyla Osmanlı ordusu arasındaki çarpışmalara topluca
verilen ad. Birinci Dünya Savaşı’nın en şiddetli günlerinde
Doğu Cephesi’nde Almanya’nın karşısında tek
başına kalan ve sürekli yenilgilere uğrayan Rusya’ya
yardım etmek isteyen İngiltere ile Fransa, bu yardımı
ulaştırmanın, ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nu çökertmenin
en uygun yolunun Çanakkale boğazını geçip Karadeniz’e
çıkmak olduğunu düşünerek 3 Kasım
1914’te Seddülbahir ve Kumkale tabyalarını topa tuttular.
19 Şubat 1915’te dış savunma hattındaki tabyalar
iyice yıkılınca, karaya asker çıkararak dış hattı bütünüyle
etkisiz kıldılar. Sonra bir yandan orta savunma hattındaki
tabyaları ateş altında tutarken ve dış hatlara özel
eğitilmiş askerler çıkarırken, öte yandan da İngiliz ve
Fransız savaş gemilerinin 18 Mart 1915’te genel bir saldırıya
geçerek boğazı aşmasını tasarladılar. Boğaz’daki
mayınları titizlikle temizlediler. Ama Yüzbaşı Hakkı Bey
komutasındaki Nusret mayın gemisi, 7-8 Mart gecesi
boğaza mayın döşedi.
18 Mart 1915’te on altı düşman gemisi boğaza girerek
Türk tabyalarını ateş altına aldı; ne var ki, bir yandan
mayınlara çarpmaları, bir yandan da Türk topçusunun
etkili ve isabetli atışlarıyla, birçok Fransız ve İngiliz gemisi
ya battı ya da savaşamayacak duruma geldi. Karadan
destek sağlanmadıkça boğazı aşmanın olanaksızlığını
anlayan İtilâf Devletleri, 25 Nisan’da, İngiliz, Fransız,
Avusturya ve Yeni Zelanda (Anzak) askerlerinden
oluşan 70 000 kişilik bir kuvveti, Arıburnu ve Seddülbahir
bölgesine çıkardılar; yüzü aşkın savaş gemisi, üç yüzü
aşkın taşıt gemisi ve özel çıkarma araçları, çıkarmakuyvetlerini destekliyordu.
İlk çıkarmaların yapıldığı Seddülbahir, Arıburnu ve
Kumkale bölgelerinde bazı yerel başarılar kazanmalarına
karşın, İtilâf Devletleri kuvvetleri bir türlü kesin başarıya
ulaşamıyor, Seddülbahir ve Arıburnu’nu ele geçiremiyorlardı.
19.Tümen’e komuta eden Mustafa Kemal,
Conkbayırı’na zamanında yetişerek Kocaçimen
tepesinin düşmesine olanak vermemiş, Binbaşı Mahmut
Bey de düşmanın iç bölgelere sızmasını engellemişti.
Bunun üstüne, Türk kuvvetlerini dağıtmak için, Beşike
limanı ve Saros körfezi dolayına göstermelik çıkarmalar
düzenleyen İtilâf Devletleri, Kocaçimen tepesini
ele geçirmek amacıyla Aiçıtepe ve Arıburnu’nda büyük
bir harekât başlattılar. Ama 5. Ordu’nun olağanüstü çabasıyla
düşman geri püskürtüldü. 26 Nisan 1915’te
düşman kuvvetleri Seddülbahir’de büyük bir saldırıya
giriştiler. Türkler 1 Mayıs’ta buna bir karşı saldırıyla yanıt
verdiler.
Çıkarma başlayalı iki buçuk aya yakın süre geçmiş,
100 000’e yakın Türk askeri şehit olmuş, ama düşman
da ilerlemeyi başaramamıştı. Düşman kuvvetleri, Anafartalar’ı
ve Kocaçimen’i ele geçirmek amacıyla Suvla
kıyısına beklenmedik bir çıkarma yaptı. Ama Mustafa
Kemal’in 28. ve 41. alayları 10 Ağustos’ta saldırıya geçirmesiyle
düşmanı siperlerde bastıran Türk askerleri,
başarılı bir süngü savaşından sonra Şahinsırt’a kadar
ilerledi.
Eylül ve ekim aylarında da kanlı, ama sonuç getirmeyen
çarpışmalar oldu. Başlangıçta rahatça Çanakkale’yi
geçerek kolay bir başarı elde edeceklerini sanan düşmanda,
Çanakkale savaşlarına son verme eğilimi doğdu.
Sonunda İtilâf Devletleri kuvvetleri, 1916 yılının
ocak ayında, ele geçirdikleri tabyaları gizlice boşaltarak
Çanakkale’den ayrıldılar.
Böylece dokuz aya yakın süren, İtilâf Devletleri’nin
145 000 kadar kayıp verdiği, Türklerden de 200 000’e
yakın kişinin şehit olduğu tarihin en kanlı savaşlarından
biri olan Çanakkale Savaşları sona erdi.