BEZELYE (Pisum sativum); A\m.Erbse, Fr. Petits pois, İng. Green Pea. Familyası: Baklagiller (Leguminosae). Yetiştiği yerler: Geniş çapta sebze olarak bütün Türkiye’de yetiştirilir. Tırmanıcı, uzun ve ince gövdeli, beyaz çiçekli, yuvarlak tâneli bir bitki. Ana yurdu Avrupa ve Batı Asya’dır. Ortaçağdan günümüze geniş ölçüde yetiştirilmekte ve sebze olarak kullanılmaktadır. Meyveleri bakla ve fasulye meyveleri gibidir. Türkiye’nin yıllık bezelye istihsali ortalama 40.000 ton kadardır. Memleketimizde en çok bezelye, İstanbul, İzmir, Zonguldak ve Kastamonu illerinde yetiştirilir. Bezelye, bahçe ve tarla bezelyesi olmak üzere ikiye ayrılır.
Bahçe bezelyesi: Çiçekleri beyaz ve tâneleri yuvarlaktır. Tâne renklerine göre, beyaz, san ve yeşil olanları vardır. Bahçe zirâatinde yetiştirilen bezelyeler 70-90 cm kadar boy alır. Bu sebepten bunlara sırık bezelyesi de denir.
Tarla bezelyesi: Çiçekleri karışık renktedir. Tâneleri basık ve tâne renkleri de esmer kül rengi veya yeşil olup, ekseriya tâneler lekelidir. 35-40 cm kadar boylanırlar.
Bezelyenin yetiştirilmesi: Bezelye, orta derecede sıcak ve yağışlı olan iklimleri sever. Fazla yağışlı yıllarda yeşile kaçar. Bezelye tâneleri sıfırın üstünde 1-2 derecede çimlenir. İçinde normal miktarda kireci olan toprakları sever. Kurak olmayan, kireçli hafif topraklarda da yetişir. Fazla killi, fazla kumlu ve kireçsiz olan topraklarda iyi yetişmez. Baklagillerden olması, toprağı temiz, kuvvetli ve iyi bir hâlde bırakmasından dolayı, kendisinden sonra buğdaygillerden birinin ekilmesi uygundur. Bezelyeyi üst üste ekmek doğru değildir. Bezelye, yetişmesi için toprağının kuvvetli olmasını ister. Ekilen tarlaların fazla çiftlik gübresi ile beslenmeleri pek doğru değildir. Çünkü rengi yeşile kaçar. Bezelyenin gübre isteği kimyâsal ve fosforlu gübrelerden potash gübrelerle giderilir. Toprakta bitkiye yetecek kadar potas ve fosfor bulunursa havadan azotu da kâfi miktarda te’min eder. Bezelye kireci sevdiğinden toprak kireçsiz ise kireç vermek lâzımdır.
Bezelyenin ekimi: Bezelye, kışı fazla sert ol- mıyan yerlerde, sonbaharda, ekim-kasım aylarında ve kışı sert geçen yerlerde ise ilkbaharda şubat- mart ayları içerisinde ekimi yapılır. Bezelye serpme ile seraya veya ocağa ekilir. Seraya ekimde tohumlar 35-40 cm arayla 5-6 cm derine gömülür. Serpme ekimde sürülerek hazırlanmış tarlaya, serpme suretiyle tohum saçılır ve ondan sonra tırmık veya diskaro ile tohumlar kapatılır. Ocağa ekim yapılacaksa ocaklar açılır. Bir avuç yanmış çiftlik gübresi konduktan sonra her ocağa 3-5 tâne tohum konularak çapa ile kapatılır. Dönüme makina ile 15-18 kg, serpmede ise 20-24 kg tohum harcanır. Bu miktarlar çeşitlere göre değişir. Bezelyeler toprak yüzüne çıktıktan sonra gerekli ça- palama ve sulama yapılır. Bezelyenin hasadı, toprağa yakın baklaların olgunlaştığı zamandır.
Kullanıldığı yerler: Bileşiminde A, B, C vitaminleri, azotlu maddeler, yağ, nişasta vardır. Meyvesi tâze olarak veya tâneleri kurutulmuş olarak yenildiği gibi, konservesi de yapılmaktadır. Kuru bezelye tânelerinin öğütülmesiyle bezelye unu elde edilir. Bu un besleyici özelliklerinden dolayı çocuk mamalarına katılır.
Yeni