BOKS; Aim. Boxen (n.), Fr. boxe (f.), İng. boxing. Erkekler arasında düzenlenen yumrukla saldırı ve savunmaya dayanan amatör ve profesyonel olarak sıkı kurallara bağlanan bir spor. Boksta esas olan rakibe belden yukarı net vuruşlar yapmak ve rakipten gelen vuruşlara mâni olmaktır. Boks, vuruşlarda yaralanmaya mâni olmak için, yumuşak bir maddeyle beslenmiş eldivenlerle yapılır. Boks; güç, dayanma, cesâret, kondisyon istiyen bir spor dalıdır. Müsâbakalar ringlerde yapılır.
Sağlık yönünden son derece zararlı olmasına rağmen boks heyecanlı ve ilgi duyulan bir spor dalıdır. Bilhassa profesyonel ağır sıklet müsabakaları her zaman dikkat çekici olmuştur.
Ringler dört köşe olup, içten içe en az 4.90 m, en çok 6 .10 m olur. Ringlerin etrâfında sıkı bağlanmış ve bezle sanlı halatlar vardır. Bunlar yerden îtibâren 40, 80, 130 cm yüksekliğe gerilmek üzere üç sıra hâlindedir. Ringin dört köşesindeki direkler yaralanmalara mâni olmak için yastıklarla takviye edilmiştir. Boksörlerin ayakkabıları çok hafif olup, profesyonel olanlar belden üstlerine birşey giymezler. Amatör sporcular ise kolsuz fanila giyerler ve eldivenlerinin ağırlığı 225 gramdır. Profesyonellerin eldiven ağırlıkları değişik olmasına rağmen genellikle 170 gr civarındadır.
Boks maçları, 18. yüzyılda ve 19. yüzyılın yarılarına kadar, boksörlerin ağırlıkları ölçülmeden serbest sıklette yapılıyordu. Bu dönemlerdeki boksörlerin çoğu bugünkü ağır siklet kilosundaydı. 1910’da sıkletler konusunda İngiltere ve ABD arasında belli bir anlaşmaya varıldıysa da, Avrupa ve Dünyâ Boks Birliği aşağıdaki sıkletler üzerinde ancak 1970’te bir anlaşmaya varabildi.
OLİMPİYATLA R IN ALTIN MADALYALI ELDİVENLER
48 kg Hafif Sıklet
1968 Francisco Rodriquez…………………………..Venezüellalı
1972 Gyoergy Gedo………………;……………………………..Macar
1976 Jorge Hernandez………………………………………….. Kübalı
1980 Shamil Sabyrov……………………………………………Sovyet
1984 Paul Gonzales…………………………………………Amerikalı
1988 İvalio Hristow………………………………………………Bulgar
1992 Rogelio Marcelo……………………………………………..Küba
51 kg Sinek Sıklet
1964 Fernando Atzorı…………………………………………İtalyalı
1968 Ricardo Delgado…………………………………….MeksikalI
1972 Gheorghi Kostadinov………………………………….Bulgar
1976 Leo Randolp……………………………………………Amerikalı
1980 Petar Lesov…………………………………………………..Bulgar
1984 Steven Mc Crory…………………………………….Amerikalı
1988 Kim Kwang-sun………………………………..Güney Koreli
1992 Choi Chof-su……………………………………..Kuzey Koreli
54 kg Horoz Sıklet
1964 Takao Sakurai………………………………………………..Japon
1968 Valeriy Sokolov……………………………………………Sovyet
1972 Orlando Martinez……………………………,…………..Kübalı
1976 Yong Jo G u……………………………………………………Koreli
1980 Juan Hernandez…………………………………………….Kübalı
1984 Mawizio Stecea……………… …………………………..İtalyalı
1988 Kennedy Me Kinney………………………………Amerikalı
1992 Joel Casamayor…………………………………………….Kübal
ı 57 kg Tüy Sıklet
1964 Stanislav Stepashkin……………………………………Sovyet
1968 Antonio Roldon………………………………………Meskikalı
1972 Boris Kousnetsov…………… …………………………..Sovyet
1976 Angel Herrera……………………………………………….Kübalı
1980 Rudi Fınk……………………………………………Doğu Alman
1984 Meldrich Taylor………………. …………………….Amerikalı
1988 Giovanni Tarisi………..:…………………………………..İtalyan
1992 Andreas Tews………………………………………………..Alman
60 kg Hafif Sıklet
1964 Josef Grudzien………………………………………..Polonyalı
1968 Ronald Harris………………………………………….Amerikalı
1972 Jan Szczepanski………………………………………Polonyalı
1976 Howard Davis…………………………………………Amerikalı
1980 Angel Herrera……………………………………………….Kübalı
1984 Perneli Whitaker……………………………………..Amerikalı
1988 Andreas Zuelow…………………………………Doğu Alman
1992 Oscar de la Hoya…………………………………….Amerikalı
63,5 kg Üst Hafif Sıklet
1964 Jerzy Kulej……………………………………………….Polonyalı
1968 Jerzy Kulej………………………………………………Polonyalı
1972 Ray Seales……………………………………………….Amerikalı
1976 Ray Leonard……………………………………………Amerikalı
1980 Patrizio Oliva………………………………………………İtalyalı
1984 Jerry Page………………………………………………..Amerikalı
1988 Viatcheslav Janovski…………………………………..Sovyet
1992 Hektor Vinent Charon………………………………….Kübalı
67 kg Yarı Sıklet
1964 Marian Kasprzyk……………………………………..Polanyali
1968 Manfred Wolke……………………………………………..İngiliz
1972 Emilio Correa……………………………………………….Kübalı
1976 Joehen Bachfeld…………………………………………….İngiliz
1980 Andres Aldama…………………………………………….Kübalı
1984 Mark Breland………………………………………….Amerikalı
1988 Robert Wangila…………………………………………..Kenyalı
1992 Michael Carruth…………………………………………. Kübalı
71 kg Üst Yarı Hafif Sıklet
1964 Boris Lagutin……………………………………………….Sovyet
1968 Boris Logutin……………………………………………….Sovyet
1972 Dieter Kottycsh……………………………………………Alman
1976 Jerzy Rybicki…………………….._………………… Polonyalı
1980 Armando Martinez………………………………………Kübalı
1984 Frank Tade…._…………………………………………Amerikalı
1988 Park Si Hun………………………………………………G.Koreli
1992 Juan Carlos Lemus Garcia…………………………..Kübalı
75 kg Orta Sıklet
1964 Valeriy Popentschenko………………………………..Sovyet
1968 Christopher Finnegan…………………………………..İngiliz
1972 Viatcheslav Lemeclev…………………………………Sovyet
1976 Michael Spinks…………………………………………….Sovyet
1980 Jose Gomez…………………………………………………..Kübalı
1984 Joon Sup Shin………………………………………………. Koreli
1988 Henry Maske………………………………………Doğu Alman
1992 Ariel Hernandez……………………………………………Kübalı
81 kg Yarı Ağır Sıklet
1964 Cosimo Pinto……………………. …………………………İtalyan
1968 Dan Poznyak…………………………………………………Sovyet
1972 Mate Parlov………………………’…………………….Yugoslav
1976 Leon Spinks…………………………………………….Amerikalı
1980 Slobodan Kaçar………………………………………..Yugoslav
1984 Anton Josipovic……………………………………….Yugoslav
1988 Andrew Magnard……………………………………Amerikalı
1992 Torsten May………………………………………………….Alman
91 kg Yukarı Ağır Sıklet
1964 Jeo Frazier……………………………………………….Amerikalı
1968 George Foreman……………………………………..Amerikalı
1972 Teofilio Stevenson………………………………………Kübalı
1976 Teofilio Stevenson……………………………………….Kübalı
1980 Teofilio Stevenson……………………………………….Kübalı
1984 Henry Tiilmen…………………………………………Amerikalı
1988 Lennox Lewis……………………………………………Kanadalı
1992 Felik Savon………………………………………………….Kübalı
Amatör Süper Ağır Sıklet (1984’ten sonra)
1984 T. Biggs…………………………………………………………….ABD
1988 L. Lewis……………………………………………………..Kanada
1992 Roberto Balado Mendez…………………………………Küba
Profosyonel Süper Ağır Sıklet
1964-1967……………………………………… ……………..M. Ali Clay
1970-1973……………..‘……………………………………….Jeo Frazier
1973-197 4 1…………………………………………………….George Foreman
1974-197 8 :……………………………………………………M. Ali Clay
1978-1980……………………………………………………..Lary Holmes
1980-1982…………………………………………………. Mike Weaven
1982-198 3 …………………………………………………Michael Dokes
1983-198 4 ……………………………………………………Tim Witherspoon
1985-1987……………………………………………….Michael Spinks
1987-1990………………………………………………………Mike Tyson
1990-1990……………………………………………….Michel Dauglas
1990-1992……………………………………………….Evander Holyfield
1992…………………………………………………………..Riddick Bowe
Maç günlerinde boksörler resmen ayarlanmış terâzilerde tartılırlar. Kiloları fazla olanlar maç yapamaz. Maç süresi genç ve jüniorlarda iki dakikalık üç raundur. Büyüklerde üç dakikalık üç raund, profesyonellerde üç dakikalık 4-15 raund arasındadır. Raundlar arasında bir dakika ara verilir. Müsâbaka ring içindeki hakem tarafından idare edilir. Ayrıca ring kenarında 3 veya 5 adet puan hakemleri vardır.
Boks’ta Türkiye’nin adını duyuran Meşhur boksörümüz Eyüp Can.
Maçlar gongla başlar, gongla biter. Kolun ön kısmı, dirsek kafa veya omuzlarla itiş, belden aşağıya, sırta, enseye, başın arka kısmına, böbreklere vurmak, belden aşağı kavramak, yere düşmüş veya kalkmak üzere olan rakibe vurmak yasaktır. Ayrıca rakibi tutup vurmak, belden aşağı eğilmek, kasten yere oturmak, çelme takmak, tekme atmak, ringte konuşmak da yasaklanmıştır. Boksör yediği yumruğun şiddetinden yere düşerse, düştüğü anda ring hakemi birden ona kadar sayar. Kalkmazsa nakavtla yenilmiş sayılır. On dolmadan kalkarsa maça devâm edilir Sporcuda görülen bâzı hallerden dolayı maça devâm edemiyeceğine hakem tarafından karar verilebilir. Nakavtla yenilen boksörü doktor hemen muâyene eder. Bu amatör bir sporcu ise bir ay boksa ara verir. Üç ay içinde iki defâ bu şekilde yenilmişse üç ay, üç defâ yenilmişse son yenildiği târihten îtibâren bir yıl boks maçı yapamaz. Süre bitiminde tekrar muâyene edilir. Her boksörün maç esnâsında iki yardımcısı olabilir. Maç esnâsında hiç bir sûretle yardımda bulunmazlar. Yalnız, boksöre maçı terk etmesi için havlu veya süngeri ringe atabilir.
Sonuçlar:
Puanlı gâlibiyet: Üç raund sonunda en çok puan alan boksör gâliptir. Puanlar “omuzla atılan üç net yumruk 1 puan olarak” hesaplanır. Nakavtta; boksör aldığı bir darbe sonucu yere düşmüş ve orta hakem ona kadar saydığı halde maça devâm edememişse, diğer boksör gâliptir. Ayrıca sert yumruk alan boksöre, rakibi diğer köşeye gönderilerek, 8 ‘e kadar sayılır. Devâm edebilecek durumdaysa maça devâm edilir. Devâm edemeyecek durumdaysa hakem maçı durdurabilir. Hakem karârı, boksör maça devâm edemeyecek duruma geldiğinde hakemin karar vermesidir. Bu durumda diğer boksör gâlip ilân edilir. Diskalifiye, orta hakemin kâideyi ihlâl eden boksörü oyun hârici bırakmasıdır. Abondene, boksör veya yardımcısının diğer boksörün üstünlüğünü kabul edip maçı terk etmesidir. Hükmen gâlibiyet ise herhangi bir sebeple rakibin maça çıkmamasıdır.