BURUNDİ

BURUNDİ
DEVLETİN ADI…………….Burundi Cumhûriyeti BAŞŞEHRİ…………………………………….Bujumbura NÜFÛSU…………………………………………. 5.441.000 YÜZÖLÇÜMÜ……………………………….27.834 km2 RESMÎ DİLİ………………………. Fransızca, Kırandı DÎNİ…………………………………………………Hıristiyan PARA BİRİMİ…………………………. Burundi Frangı
Afrika’nın merkez doğusunda yer alan bağımsız bir cumhûriyet. Bağımsızlıktan önce Urin- di diye tanınırdı. Güneyinde ve doğusunda Tanzanya ve Tonganika Gölü, batısında Kongo, kuzeyinde Rwanda bulunmaktadır. Yüzölçümü 27.834 kırrdir. Doğudan batıya genişliği 265 km, kuzeyden güneye ise 345 kilometredir. Târihi Burundi’nin ilk devirleri ile ilgili elde pek fazla bilgi yoktur. On dördüncü asra doğru bâzı Eto
ponyalılar, Burundi’ye gelerek yerleştiler ve şu anda halkın büyük çoğunluğunu teşkil eden Ba- hutililere hâkimiyet kurdular. Ancak bu hâkimiyet kısa sürdü. Bundan sonra Almanların 1885 târihinde burayı işgâl edinceye kadarki târihi ile ilgili bir mâlumat yoktur. Bu târihte Almanların idâresi altına girdi. Birinci Dünyâ Savaşından sonra Cemiyet-i Akvâm’ın Birleşmiş Milletler gözetimi altında Belçikalıların idâresine verildi. İkinci Dünyâ Savaşından sonra Birleşmiş Milletlerin gözetimi altında yine Belçika’nın mandasında, ancak iç işlerinde serbest bir krallık oldu. 1959’da siyâsî partiler kuruldu. 18 Eylül 1961 yılında Birleşmiş Milletlerin gözetimi altında seçimler yapıldı. Millî Birlik ve İlerici Partisi 64 sandalyenin 54’ünü kazandı. Ancak bir aydan az bir zaman sonra Millî Birlik Partisinin lideri Prens Luis Rwagasone öldürüldü. Burundi’nin I Temmuz 1962’de bağımsızlığını kazanmasından sonra iktidardaki Millî Birlik Partisi muhâlefet partisinin ileri gelenlerinden bâzdarını suikast olayından sorumlu tutarak îdâm ettirdiler. Bu esnâda Kızd Çin’in burada elçilik açmasıyla komünist faâliyetler de arttı. Bir taraftan muhâlefet liderlerinin öldürülmesi, diğer taraftan komünistlerin fâaliyetleri ülkeyi iç harbe sürükledi. Tutsi ve Hutsi adıyla bilinen iki grup arasında devâm eden iç savaşlar sonucu 1966’da ordu yönetime el koydu. Seçimler yapılarak bir cumhûriyet ilân edildi. Ancak karışıklıklar durmadı. Nihâyet 1 Kasım 1976’da ordu yönetime yeniden el koydu. Anayasa askıya alındı. 30 üyeli Askerî İhtilâl Konseyi kuruldu. 1977’de Jean-baptiste Ba- gaza’nın devlet başkanı seçilmesi üzerine konsey dağıldı. 1981’de yeni bir anayasa yürürlüğe konuldu. 1984’te yapdan seçimlere tek aday olarak katılan Baptiste Bagaza, devlet başkanlığına tekrar seçildi. 1987 Eylülünde devlet başkanlığına Pierre Buyoya getirildi. Fizikî Yapı Burundi, Nil ve Kongo nehirlerinin birleştiği yerde kurulmuştur. Sonsuz gibi görülen dağ silsileleri onu karakterize eder. Ülkenin pürüzlü topografyası modern taşımacılığı ve yerleşim bölgelerini olumsuz yönde etkiler. Burundi arazisinin büyük bir bölümü 1500 metrenin üzerindedir. Sâdece Kuzizi Vâdisi ve Tonganika Gölünün doğu sâ- hilleri dar alüvyonlu bir vâdide 900 metrenin üzerinde yer alırlar. Bu bölgenin doğusu ve arâzi birdenbire Kongo ve Nil sularının birleştiği kesitin kuzey doğusu boyunca 2100-2700 metre yükselir. Daha sonra Viktorya Gölüne doğru yükseklik düşer. Ancak hiçbir zaman 1000 metrenin altına inmez. İklim ve Bitki Örtüsü Ekvator’un yakınında yer alan Burundi’nin biri yağışlı biri de kurak olmak üzere iki tür mevsimi vardır. Yıllık yağışı 7900-14.900 mm arasında değişir. Uzun süren kuraklıklar mahsülün ziyânı
Tonganika Gölünde balıkçılar. Göl, Burundi’nin besin kaynağı, nakliyat bakımından can damarı ve aynı zamanda gıda maddeleri ithâl limanıdır.
na sebeb olmaktadır. Sıcaklık Tonganika Gölü kenarında ortalama 23 °C Kongo-Nil’in ayırma noktasında ortalama 17 °C’dir. Burundi’nin başlıca bitki örtüsü savan otlaklarıdır. Ülkenin çoğu ormanlarla kaplıdır. Ancak yıllardır bu orman bozulmaktadır. Bu durum karşısında yeniden ormanların geliştirilmesi için programlar yapılmaktadır. Vahşi hayvanlardan filler, timsahlar, leoparlar vb. bulunur. Bâzı hayvanların nesli tükenmekte, ancak yeniden yetiştirilmeye çalışılmaktadır. Nüfus ve Sosyal Hayat Burundi, Afrika’nın nüfus yoğunluğu en kalabalık olan ülkelerinden biridir. Halkın çoğu kırsal bölgelerde ve şehir merkezinden uzak çiftliklerde yaşar. Bujumburu en büyük şehir olup başşehridir. Kırundu lisanını konuşurlar. Dil yönünden birlik arz etmesine rağmen halkın çoğu fizikî tip, kültür değerieri ve sosyal ekonomik bakımından farklılık arz ederler. Batwa bölgesi en eski yerleşim alanlarından biriydi. Şu anda ise nüfusun ancak % l’ini ihtivâ etmektedir. Buhutu bölgesi ise nüfusun % 86’sını barındırır. Tutsi bölgesi ve Watutsi veya Batut- si olarak da bilinir ve nüfusun % 12’sini ihtiva eder. Afrikanın başlıca göç edilen merkezlerinden biridir. Yerli halkın yanında Rwanda’dan buraya göç edip yerleşen 80.000 Tutsili vardır. Büyük sayıda göçmen Kongo’dan gelerek Bu- jumburu’ya yerleşmiştir. Misyonerlerin iddialarına göre halkın onda dokuzu Roma Katolik mezhebindendir. Ancak Hıristiyanlığı millî gelenekleri ile bağdaştırarak tek tanrılı bir inanca sâhiptirler. Okulların çoğu, Bujumburu Üniversitesi de dâhil Hıristiyanların kontrolü altındadır. Halkın % 40’ı ilk tahsil yapabil
mekte, çok az kısmı ortaokula gidebilmektedir. İlkokullarda Fransızca ikinci dil olarak okutulmaktadır. Ortaokullar ise Fransızca eğitimi yapmaktadır. Ekonomi Burundi daha ziyâde bir tarım ülkesidir. Bütün arazinin % 41 ‘i ekilebilir arâzidir. Çiftliklerin çoğu hubûbat ihtiyacını karşılayabilmektedir. Başlıca gıdâ maddeleri muz, baklagiller, darı, süpürge dansı, yerfıstığı’,’ tatlı patates ve kabak türü bitkilerdir. Başlıca para getiren ürün kahvedir ve Arap kahvesinden farklıdır. Yetiştirilen sığırlar tarımda kullanılır. Millî gelirin çok az bir kısmını teşkil eder. Burundi’nin başlıca ihraç ürünleri kahve, tütün, kalay, cevher, pamuk, pirekapan ve deridir. Başlıca ithâlâtı yakıt, araç, tekstil ürünleri, makina ve gıdâ ürünleridir. Ticâretini Belçika ve ABD ile yapar. Mâdenler: Burundi’de kalay, az miktarda altın çıkarılır. Çıkarılan diğer mâdenler yerli tüketim ile sınırlıdır. Sanâyi merkezleri başşehir Bujum- buru’da toplanmıştır. Dokumacılık ve mutfak eşyâ yıpımı ileridir. Petrol istihsali önemsizdir.BUSAYRÎ; İslâm âlimlerinin meşhûrlarından ve tasavvuf büyüklerinden. İsmi, Muhammed bin Abdullah es-Senhâcî’dir. Künyesi Ebû Abdullah, lakabı Serefüddîn’dir. Busayrî diye meşhûr olmuştur. Aslen Mağripli olup, dedeleri Mısır’da yerleşmişti. 1211 (H.607) veya 1213 senesinde Mısır’ın Busayr şehrinde doğdu. 1295 (H. 695) senesinde İskenderiyye’de vefât etti. Kabri İsken- deriyye’de sâhile yakın, kendi adıyla anılan câminin içindedir. Busayrî, Ebü’l-Abbâs-ı Mürsî hazretlerinin, o da, Ebü’l-Hasan-ı Sâzilî’nin talebesidir. Hadîs ilminde derin bir âlim olup, hattâtlıkta pek mâhir, bilhassa şiirde ifâdesi çok tatlı ve derin mânâlıy- dı. Dinleyenlere çok tesirli olurdu. Metânet ve mahâreti pek fazla olup, evliyâlık yolunda çok
İskenderiye Busayrî Câmii. İmâm-ı Busayrî’nin kabri de buradadır.
Yeni Rehber Ansiklopedisi 242
yüksek derecelerin sâhibiydi. Başta Resûlullah efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem) olmak üzere Eshâb-ı kirâma ve evliyâ-i kirâma muhabbeti, sevgisi ve bağlılığı fazlaydı. Peygamber efendimize sevgisini, Mudâriye, Hemziyye ve Kasî- de-i Bürde adıyla meşhûr kasideleriyle ifâde etmiştir. İmâm-ı Busayrî, hayâtının sonlarında felç hastalığına yakalandı. Vücudunun yarısı hareketsiz kaldı. Bu hâldeyken, kâinâtın efendisi, insanların en üstünü hazret-i Muhammed’i öven meşhûr kasidesini yazdı. Aynı kasideyi rüyâsın- da Resûlullah’a okudu. Kaside, Peygamber efendimizin çok hoşuna gitti. Sırtından mübârek hırkasını (paltosunu) çıkarıp Busayrî’ye giydirdi. Vücudunun felçli olan yerlerini mübârek elleriyle sıvadı. Bu rüyâdan hemen sonra uyanan Busayrî, bedeninin sağlam olduğunu, hırka-i sa- âdetin de sırtında bulunduğunu gördü. Bunun için bu kasideye, hırka, palto anlamına gelen Ka- sîde-i Bürde denildi. Bu kaside pek meşhûr olup, bütün âlimlerin ve evliyânın iltifâtına kavuştu. Hastalara okununca iyi oldukları, okunan yerlerin dertlerden, belâlardan emin oldukları görüldü. Faydalanmak için inanma ve hâlis niyetle okumak lâzımdır. Eserleri: 1) Kasîde-i Bürde adıyla bilinen El-Kevâkib- üd-Dürriyye fî Medh-i Hayr-il-Beriyye’dir. Hemziyye ile birlikte çeşitli dillerde doksandan fazla şerhleri vardır. Kasîde-i Bürde 10 kısımdam meydana gelir: Birinci kısım: Resûlullah’a olan sevginin kıymetini bildirmektedir. İkinci kısım: İnsanların nefsinin kötülüğünü anlatmaktadır. Üçüncü kısım: Resûlullah’ı övmektedir. Dördüncü kısım: Resûlullah’ın dünyâya gelişini anlatmaktadır. Beşinci kısım: Resûlullah’ın duâlarının hemen kabul olduğunu bildirmektedir. Altıncı kısım: Kur’ân-ı kerîm övülmektedir. Yedinci kısım: Resûlullah’ın Miracındaki incelikleri bildirmektedir. Sekizinci kısım: Resûlullah’ın cihatlarını anlatmaktadır. Dokuzuncu kısım: Allahü teâlâdan af, mağfiret ve Resûlullah’tan şefâat istemektedir. Onuncu kısım: Resûlullah’ın derecesinin yüksekliği bildirilmektedir. 2) El-Kasîdet-ül-Hemziyye fî Medh-in-Ne- beviyye, 3) Dîvân-ül-Busayrî, 4) Zuhr-ül-Me’âd fî Vezni Bânet Sü’âd, 5) El-Muhrec vel-Mer- dûd alen-Nasârâ vel-Yehûd, 6) El-Kasîdet-ül- Mudâriyye fis-Salâti alâ Hayr-il-Beriyye.