DİYET

Alm. Blutgeld, Wert, Fr. Prix de sang,
Valeur, İng. Diet, Value. Kâtilin vereceği para cezası.
Bir milletin kamu ile ilgili meselelerinin tartışıldığı
siyâsî meclislerin adına da diyet denilmiştir.
Ortaçağda Roma-Germen İmparatorluğu,
Polonya, Macaristan, İsveç, Danimarka ve Hırvatistan’daki
meclislere diyet adı verilmiştir.
Diyet, bâzı hastalıklara perhiz yapacak olan
kimselere uygulanan yemek listesine, beslenme
şekline verilen ad olarak da kullanılmaktadır. (Bkz.
Perhiz)
İslâm cezâ hukûkunda: Diyet, adam öldürme
veya yaralama, yahut bir uzvun kesilmesi, sakatlanması
sonuçlarında hak sâhibi kişinin “kısas”, yâni
suçlunun aynı derecede zarâra uğrayacak şekilde
devlet eliyle cezâlanmasmı istememesi veya bu
suçlar kasten işlenmediği için kısasın mümkün
olmaması hâlinde, suçu işleyenin ödeyeceği tazminattır. Adam öldürme suçu dışında yaralama
veya sakat bırakma dolayısıyle ödenen diyete “erş”
adı verilir.
Ödeme şekli: Diyet, deve, altın, gümüş, sığır,
koyun gibi mallarla ödenir. Kasten adam öldürmenin
cezâsı ağır diyet olup, 100 devedir. Bunun
yerine 4800 gr altın da verilebilir. Hatâ ile öldürenin
diyeti de 100 devedir. Yâhut 4800 gr altın veya
10.000 dirhem gümüş, veyahut 200 sığır veyâ
2000 koyun, yahut da 200 takım ceket, pantalon gibi
elbiseden dilediğini verebilir.
Kasten veya hatâ ile öldürmenin diyet cezâsı
ödendikten sonra, bir de “keffâreti” vardır. Bu da,
mümin bir köleyi âzâd etmektir. Bu yapılmazsa iki
ay aralıksız oruç tiftulur.
İnsanın bir uzvunu veya güzelliğini gideren cinâyetlerin
diyetleri de, öldürme diyetleri gibidir.
Burun, dil gibi tek olan organ için tam diyet verilir.
Akıl, ruh, işitme, tat alma, koklama, görme, konuşma,
elin çolak kalması gibi duygu veya hareketlerden
birinin bozulması için de, tam diyet verilir.
Göz, kulak, kaş, dudak, el, kadın memesi ve
ayak gibi çift organların ikisi için tam bir diyet, birisi
için yarım diyet verilir. Kirpik gibi dört parçadan
ibâret olanın, bir sırası için dörtte bir diyet,
bir el veya ayak parmağı için onda bir diyet verilir.
Müslüman olan kâtilin, varsa âkile ve akrabalarına
diyet taksim edilir ve üç senede alınır. Bunlar
yoksa diyeti devlet verir. Âkile, kâtilin yardımcıları,
kabilesi ve sonra akrabasıdır.
Diyet hakkında bildirilen âyet-i kerîmelerden
biri meâlen şöyledir:
Bir mü’minin diğer bir mü’mini yanlışlık
eseri olmayarak, öldürmesi yakışmaz. Kim bir
mü’mini yanlışlıkla öldürürse, mümin bir köleyi
âzâd etmesi ve (ölenin) âilesine (mirasçılarına)
teslim edilecek bir tam diyet vermesi lâzımdır.
Meğer ki, onlar (o diyeti) sadaka olarak bağışlamış
olalar. Eğer (öldürülen) mümin olmakla
berâber, size düşman bir kavimden ise, o zaman
öldürenin müfmin bir köle âzâd etmesi lâzımdır.
Şâyet kendileriyle aranızda antlaşma olan bir
kavimden ise o vakit mirasçılarına bir diyet
vermek ve bir de mümin bir köle âzâd 4etmek gerektir.
Kim (bunları) bulamazsa, Allah tarafından
tövbesinin kabul olması için birbiri ardınca,
iki ay oruç tutması îcâb eder. Allah her şeyi
bilendir, gerçek hüküm ve hikmet sâhibidir.
(Nisâ sûresi: 92)
Diyet hakkında bildirilen hadîs-i şeriflerden
bâzıları da şunlardır:
Mûsâ’nm (aleyhisselâm) getirdiği dinde katfî
olarak kısasın tatbiki vardır. îsâ’nın (aleyhisselâm)
dîninde ise sâdece diyet vardı. Allahü
teâlâ bu ümmetten hafifletti ve iki emir arasında
muhayyer kıldı.Öldürülen kimsenin mirasçıları iki muhayyerlik
arasındadır. Eğer isterlerse kısas ettirirler
ve eğer isterlerse diyeti alırlar.