DULKADİROĞULLARI

DULKADİROĞULLARI; on dördüncü asırdan
16. asrın ilk yarılarına kadar Anadolu târihinde
mühim rol oynayan Oğuzların Bozok koluna
bağlı bir Türkmen hânedânı. Anadolu’ya Haşan
Dulkadir adlı bir beyin idâresinde gelen ve Dulkadirli
Beyliğinin çekirdeğini meydana getiren
bu ilk grubun Maraş ve Elbistan arasındaki yaylalık
bölgeye yerleştikleri ve daha sonra geniş bir alana
yayıldıkları anlaşılmaktadır.
Beyliğin kurucusu Zeyneddîn Karaca Bey,
Eratna Beyin elinden Elbistan’ı aldıktan sonra
Memlûk Sultânı Melik Nâsır Muhammed’den nâiplik
menşurunu almaya muvaffak oldu. Karaca
Bey zamajn zaman Memlûk sultanlarına itâat etti
ise de, bâzan onlara cephe alarak Halep şehrini tehdid
etti. Bu arada Çukurova’daki Sis Ermenilerine
ağır darbeler indirdi. 1346’da Gabon Kalesini ele
geçirdi. Bu başarılarına güvenen Karaca Bey, Melik
üz-Zâhir ünvânıyle 1348 yılında hükümdârlığını
îlân etti. Ancak Memlûk Devletine isyân eden
Halep Vâlisi Bayboğa’yı Sultan’a teslim etmemesi
üzerine yakalanarak 1353’te Kâhire’de 83 yaşlarındayken
öldürüldü. Orhan Gâzi ile çağdaştır.Karaca Bey’den sonra oğlu Halil Bey, Memlûkler
tarafından Elbistan vâliliğine tâyin edildi.
Halil Bey derhâl hudutlarını genişletmeye girişti ve
Maraş, Malatya, Harput ve Amik taraflarını ele geçirdi.
Memlûk Sultânı Berkuk, devamlı üzerine akın
yapan Halil Beyi ortadan kaldırabilmek için faaliyete
geçti. Nihâyet 1386 yılında Halil Bey bir sûikast sonucu
öldürüldü. Halil Bey fevkalâde cesur ve kahraman
bir beydi. Son derece cömert olması sebebiyle
halk tarafından çok sevilir ve sayılırdı. Onun ölümü
ile yerine küçük kardeşi Süli Bey geçti.
Süli Bey, Memlûklere karşı başarılı geçen akınlarda
bulundu. Sultan Berkuk onun emirliğini tasdik
etmek zorunda kaldı. Fakat 1394’te Güney Doğu
Anadolu’ya gelen Timur Hanı Suriye’nin fethine
teşvik etti. Bunun üzerine Sultan Berkuk onu yok
etmeye karar verdi. Bu sebeple Memlûk kuvvetleri
1396 Martında Süli’yi ağır bir bozguna uğrattılar.
Bununla da yetinmeyen Berkuk, bir suikast ile onu
da öldürttü. Süli Beyin ölümü ile Halil Beyin oğlu
Nâsıreddîn Mehmed Bey beyliğin başına geçti.
Mehmed Bey Memlûk Devletiyle dost geçindi.
Bu sırada Timur Han Elbistan ve Malatya’yı
almıştı. Timur’a tâzimlerini arz eden Mehmed
Bey daha sonra Osmanlı tahtına geçen Sultan
Çelebi Mehmed’le de dost geçindi. Buna mukâbil
Ramazanoğulları ile Karamanoğullarına karşı
devamlı savaştı. Memlûkler bu hizmetine karşılık
ona Kayseri şehrini bıraktılar. Mehmed Bey
1443’te yetmiş yedi yaşında ölünceye kadar 45 yıl
saltanat sürdü.
Mehmed Beyden sonra başa geçen oğlu Süleymân
Bey, Osmanlılar ve Memlûklere kız vermek
sûretiyle akrabâlık kurdu ve bu devletlerle
olan dostluğunu sürdürerek beyliğinin varlığını
korudu. 1454’te öldürüldü. Daha sonra beyliğin
başına geçen Melik Arslan, kendisine karşı olan
kardeşi Şah Budak’ın gönderdiği bir fedâî tarafından
öldürüldü. Memlûk Sultânı Kayıt Bay’ın
Şah Budak’ı Dulkadirli Beyi tâyin etmesi OsmanlIlarlaaralarının bozulmasına sebeb oldu. Çünkü
Fâtih Sultan Mehmed Han, Süleymân Beyin oğlu
Şahsuvar’ı bu mevkiye getirmişti. Şah Budak Mısır’a
kaçtı. OsmanlIların himâyesindeki Şahsuvar
Bey ise Memlûk ve Ramazanoğullarına karşı birçok
başarılar kazandı ise de, Zamantı Kalesindeyken
Memlûk kuvvetleri tarafından esir alınarak
Kâhire’ye götürüldü ve orada öldürüldü (1472).
Memlûk Sultânı Dulkadirli Beyliğine yeniden
Şah Budak’ı gönderdi. Ancak bu defâ da OsmanlIların
desteğini sağlayan Alâüddevle Bozkurt
Bey tarafından Beylikten uzaklaştırıldı. Şah
Budak, 1492 yılında öldü. Alâüddevle OsmanlIlarla
dost geçindi. Akkoyunluların elinden Diyarbakır’ı
aldı. Şah İsmâil ile mücâdeleye girişti ise de,
1507 yılında ağır bir yenilgiye uğradı. Daha sonra
Osmanlılara karşı da cephe aldı. Dulkadirliler
üzerine gönderilen Hadım Sinan Paşa komutasındaki
Osmanlı ordusu, Turna Dağı Savaşında onu
yenerek ele geçirdi ve dört oğluyla berâber öldürüldü.
Alâüddevle’nin yerine Şahsüvaroğlu Ali
Bey tâyin edildi. Ali Bey, Yavuz Sultan Selim’in
yanında Mısır Harbine katıldı ve gösterdiği üstün
gayretler üzerine pâdişâh tarafından taltif edildi.
Kânûnî döneminde Şam Vâlisi Canberdi Gazâlî
İsyânında Osmanlılara önemli hizmetlerde bulundu.
Onun ölümü ile Dulkadirli toprakları tamâmen
Osmanlı Devletine katılarak bir beylerbeylik
hâline getirildi.
Dulkadiroğullarının siyâsî durumları gözden
geçirildiğinde, Osmanlı ve Memlûk devletleri arasında
bir tampon devlet durumunda oldukları göze
çarpar. Bu itibârla kâh bu, kâh da öteki tarafa tâbi
olmuşlardır. 1399 yılına kadar, 62 yıl Memlûklere
tâbi iken, bu târihten îtibâren Osmanlılara tâbi
olmuşlardır. Arada bir Mısır nüfûzuna geçmekle
birlikte, Osmanlı tâbiyetinden çıkmamışlardır.
Hattâ Osmanoğulları ile içli-dışlı akrabâ
olmuşlar ve pâdişâhların ana tarafından hânedânlarını
teşkil etmişlerdir. Son yedi yıl ise Osmanlı
vâlisi durumunda geçmiştir. Dulkadiroğullarının en
geniş zamanlarında şimdiki Maraş,Kay seri, Elazığ,Ayıntap, Malatya ve Adıyaman vilâyetlerine yayıldıkları
görülmektedir.
Dulkadiroğullarından Alâüddevle Bozkurt Bey,
Maraş’ta Bektûtiye Câmii ve medresesiyle Kadirli,
Bahçe, Antakya, Anteb, Bozok, Andırın, Kırşehir ve
Elbistan’da câmi, medrese, imâret, türbe ve zâviye
gibi eserler yaptırmıştır. Bundan başka Dulkadiroğullanndan
Nâsıreddîn Mehmed Beye âit Kayseri’de
Hatuniye Medresesi, Şahsuvaroğlu Ali Beyin Hacı
Bektaş nâhiyesinde Balım Sultan Türbesi, Ali Beyin
oğlu Şahruh’un Sivas-Kayseri yolu üzerindeki
türbesi bilinen eserlerdendir.
DULKADİROĞULLARI
Bey Oluş Târihi
Zeyneddîn Karaca Bey………… ……………….1339
Halil Bey………. ………………………….. ………..1353
Süli Bey………………………………………………… 1386
Nâsıreddîn Mehmed Bey…. …….. …………….1398
Süleymân Bey……….. ……………… ……… ……… 1..1442
Melik Arslan Bey…………….. …… ……. ………1454
Şâh Budak Bey (ilk saltanatı)……….. ………… ….1465
Şahsuvar Bey ……!…………………………………….1466
Şâh Budak Bey (ikinci saltanatı)……….. …..1472
Alâüddevle………. ……………………………………..147 9
Şahsuvaroğlu Ali Bey…………… …………….1515