DUYU

DUYU; Alm. Sinn, Fr. Sensation (f), İng. Sensation.
Sinir sistemimize çevreden ve vücudumuzdan
çeşitli reseptörler (alıcılar) vasıtasıyla
getirilen izlenimler. Çevreden olduğu gibi iç organlardan
da uyartılar gelerek sinir sistemimizi
uyarabilir. Duyu, çeşitli kısımlara ayrılarak incelenir:
1. Yüseysel (sathî) duyular (Eksteraseptif duyular):
Özelleşmiş göz, kulak, dil gibi organlar
dışında etrâfımız hakkında deri vâsıtasıyla da bilgi
edinmekteyiz. Yüzeysel duyular; dokunma, sıcak,
soğuk ve yüzeysel ağrı duyuları olmak üzere
dört çeşittir. Bunlardan ilk üçünün deride özel alıcı
(reseptör) cisimcikleri bulunur. Yüzeysel ağrı
duyusu deride yaygın bulunan sinir uçları tarafından
alınır.
2. Derin duyular (Proprioseptif duyular): Eklem
kapsülleri, kas ve kirişlerdeki reseptörler vasıtasıyla
mafsal ve kaslarımız hakkında alman izlenimlerdir.
Bu duyulardan bir kısmı şuurumuza intikal
ederek idrak edilir ve buna göre karşılık verilir.
Bunlara “şuurlu derin duyu” denilmektedir.
Bir kısım derin duyu ise şuurumuza intikal etmeden
beyincik vâsıtasıyla hareketlerimizi etkiler.
Bu duyulara da “şuursuz derin duyu” ismi verilir.
Kas ve tendonlarımızda (kirişlerimizde) uyandırılan
ağrı, titreşim duyusu ve denge duyusu da
derin duyulardandır.
3. İç organ duyuları (İnteroseptif duyular): İç
organlardaki reseptörler tarafından sağlanan duyulardır.DUYU SINIFLAMASI VE DUYULARA GÖRE CEVAPLAR (DUYUMLAR)
Duyu Normal uyarım Duyu organı Reseptör Alınan his
Görme ışık enerjisi göz retina tabakası çomak
ve konileri renk, şekil vs.
İşitme ses (akustik enerji) kulak Kulakta “Kötfi”
organı hücreleri ses ve tonları
Deri
duyuları
dokunma, ısı ve
kimyasal enerji deri Reseptörler ve
sinir uçları
basınç, ağrı, ısı ve
soğukluk
Tat alma suda çözünen dil dilde tat alma *
reseptörleri tatlı, tuzlu, ekşi, acı
Koklama buharlaşan maddeler burundaki koku
alma kısmı
burunda tüylü
epitel hücreleri çeşitli kokular
Derin
duyu
mekanik enerji kas, eklem ve krişler özel ve serbest
sinir uçları ağrı, baskı
İç organ
duyusu
mekanik enerji sindirim kanalı
parçaları
özel veya serbest
sinir uçları ağrı, basınçbölgesi (kafa yan bölgesi) tarafından yüzeysel ve
derin duyular birarada değerlendirilerek sağlanır.
Her iki çeşit duyudan faydalanılarak izlenimler
elde edildiği için buna “kombine duyu” da denir.
Kortikal duyular olarak “Stereognozi” (elimize
aldığımız bir cismin şekli, büyüklüğü, ağırlığı ve
ne olduğunu anlamak), “Borognozi” (hacimleri
aynı olan cisimlerden hangisinin daha ağır olduğunu
anlamak), “Topognozi” (uyarıların vücuda
uygulandığı yeri anlamak), “İki nokta diskriminasyonu”
(uyarılan iki nokta arasındaki mesafeyi
anlamak), “Grafestezi” (gözler kapalıyken vücuda
elle yazılan yazıları anlamak) gibi duyular sayılabilir.
Duyu yolları: Omurilikten çıkan ön ve arka sinir
kökleri, birleşerek “spinal sinir” adını alırlar.
Omurlar arasındaki pencerelerden omurga kanalı
dışına çıkan spinal sinirler birleşerek sinir ağlarını
yaparlar. Omiriliğin tek bir arka kökünden çıkan
duyurucu sinir tellerinin dağıldığı deri bölgesine
dermatom adı verilir. Her dermatom komşu olduğu
dermatomların sinirlerinden de teller alır.
Omurilikten çıkan duyurucu sinir tellerinin
sinir hücreleri arka köklerdeki “spinal gangliyon”
(omurilik sinir düğümü)larda bulunur. Spinal gangliyonlardaki
sinir hücrelerinin çevresel uzantıları
hiçbir yerde kesilmeden arka kök, spinal sinir, sinir
ağı ve çevresel sinirlerden geçerek deri veya derin
dokulardaki reseptörlere ulaşırlar. Duyurucu kâfa
sinirleri de kendi bölgelerindeki derin veya yüzeysel
reseptörlerde sonlanırlar. Sıcak soğuk ve dokunma
ile ilgili uyarıları alan derideki özel reseptörlere
sırasıyla “Ruffini”, “Krause” ve “Meissner”
cisimcikleri denilmektedir. Yüzeyde ağrı
için özel bir reseptör yoktur. Şuurlu derin duyu yollarının
başladığı reseptörler ise adale, eklem kapsülü
ve krişlerde bulunurlar. Spinal gangliyonlar ile
duyurucu kafa sinirlerinin gangliyonlarmdaki sinir
hücrelerinin beyne giden uzantıları taşıdıkları
duyu çeşidine göre çeşitli yollar izleyerek neticede,
yankafa lobunun (beyinde) “postsantral” kıvrımında
sonlanırlar.
Duyu muayenesinde sırasıyla yüzeysel duyular
(dukunma, sıcak, soğuk ve yüzeysel ağrı), şuurlu
derin duyular (derin ağrı, titreşim, kas ve eklemlerin
durumu) ve kortikal duyular incelenir.