NAPOLEON -lll;
Fransa İmparatoru Üçüncü Napolyon
on dokuzuncu yüzyıl Fransa İmparatorlarından. 20 Nisan 1808’de Paris’te doğdu. Birinci Napoleon’un kardeşi Louis Bonaparte’m oğlu olup, annesi Hortense de Beauharnais’tir. Asıl adı Charles Louis Napoleon’dur. Çocukluğu amcası Birinci Napoleon’un tahttan el çektirilip, Bonaparte âilesinin Fransa’dan kovulmasıyla çeşitli Avrupa ülkelerinde geçti. Almanya, İsviçre ve İtalya’da yaşadı. Gençliğinde özel bir eğitim gördü. Askerliği bırakıp, siyâsete atıldı. İtalya’da siyâsî hâdiselere katıldı. 1832’de amcası Birinci Napoleon’un dâvâsına sâ- hip çıkarak, vârisi olduğunu ispatlarcasına faaliyetlere girdi. 1832’de İsviçre’de siyâsî ve askerî kitaplar yazmaya başlayıp, yayınlatarak dağıttırdı. Hükümet darbesiyle iktidar olmak istedi. Bir yüzbaşıyla anlaşıp 30 Ekim 1836’da askerî darbeye teşebbüs etti ancak başaramadı. Fransa Kralı Louis Philippe, onu mahkeme ettirmeden Amerika’ya gönderdi. Amerika’da fazla kalmayıp, İsviçre’ye döndü. Fransa hükümetinin baskısıyla İsviçre’den çıkarılınca Londra’ya gitti. İngiltere’de siyâsî çevrelerle münâsebette bulundu. Na- poleon’un Fikirleri kitabını yazıp, Fransızca ve İngilizce yayınlattı. 1840’ta amcasının kemikleri St. Halen Adasından Paris’e nakledildiğinde tekrar hükümet darbesine teşebbüs ettiyse de, yine başaramadı. Yakalanıp, ömür boyu hapisle cezâlandırıldı. Hapsedildiği Ham Kalesinde yazmaya devam etti. Küçük kitap, makale ve yazılardan başka Sefaletin Yok Edilmesi adlı kitabını yazdı. 1846’da hapishâneden kaçıp, önce Belçika’ya, sonra da İngiltere’ye gitti. Avrupa’da 1848 ihtilalleri başlayınca Fransa’ya döndü. Halkın desteğini sağlama faaliyetlerine başladı. Aday olmadığı halde, Paris ve üç eyaletten Millet Meclisine seçildi. Kabul etmeyip, tâlihin bütünüyle şahsına dönmesini bekledi.
Cumhurbaşkanlığına aday gösterilerek, diğerlerine büyük bir fark yaptı ve 10 Aralık 1848 târihinde Cumhurbaşkanı seçildi. Dört yıl olan Cumhurbaşkanlığını uzatmak için, 2 Aralık 1851’de hükümet darbesi yaptı. 20 Aralık 1851 ‘deki Halk oylamasında büyük bir çoğunlukla Cumhurbaşkanlığı müddetini on yıla çıkarttı. Bir yıl sonra tekrar halk oylaması yaptırarak, Cumhurbaşkanlığını bırakıp, kendisini imparator seçtirdi. 2 Ekim 1852’de Bonaparte Hânedânmdan Üçüncü Napoléon ünvanıyla Fransa İmparatoru oldu. Üçüncü Napoléon; 1852’den 1870 yılına kadar on sekiz yıl süren imparatorluk devrinde, Fransa her bakımdan ilerledi. Kara, deniz ordusunu ve ekonomiyi kuvvetlendirdi. Fransa ekonomisini ve ülkesini tanıtmak için büyük sergiler açtı. Avrupa ve Asya hükümdarlarını Fransa’ya dâvet etti. 1867 Paris Milletlerarası Fuarına Osmanlı Sultanı Abdüla- zîz Ham da dâvet ederek ülkesini gezdirdi. Çin’de sömürge kurup, Çin ile Avrupa’nın ticârette bulunmasında İngiltere ile ortak hareket etti. Çin’in Avrupa limanlannda ticâret yapmasını ve batıya açılmasını sağladı. Fransa’daki siyâsî faaliyetleri kontrol altına alıp, sosyalistlere karşı cephe aldı. Liberalizmi açıldı. 8 Mayıs 1870 halk oylamasıyla Liberalizm’i kabul ettirdi. İktidarının son yıllarında, Liberal İmparatorluk denemesini tatbik edemedi. Dış politikada barışçı bir siyâset güttü. İngiltere’yle ortak hareket etti. Kırım Harbinde Osmanlı Devleti ile müttefik oldu. İngiltere ve İtalya ile beraber Ruslara karşı Kırım’a donanma gönderdi. Kırım Harbi sonrasında görüşmelerin ülkesinde yapılmasını sağladı. 30 Mart 1856 Paris Antlaşmasıyla dünyâ kamuoyunda Fransa’nın prestijini yükseltti. İtalya meselesinde Avusturya ile anlaşmazlığa düştü. AvusturyalIları İtalya’dan çıkarmak için teşebbüs ettiyse de kazandığı birkaç zaferi devam ettiremedi. İtalya’daki Nasyonalist hareketi kontrol altında tutamadı. Nice ve Savoie’yi İtalya’dan alıp, ilhak edince, İngiltere ile münâsebetleri bozuldu. Meksika’da Lâtin İmparatorluğu kurmak istedi. Kuzey Amerika’daki Birleşik Devletleriyle arası açıldı. Meksika’daki Lâtin İmparatorluğunu kurmakla vazifelendirdiği AvusturyalI Arşüdük Maximilian’in 1862’de îdâm edilmesiyle bu teşebbüsü de başarısızlığa uğradı. Almanya’nın birleşmesini istedi. Bu teşebbüsü de 1866’da Prusya’nın Avusturya’ya savaş açmasıyla değişik bir hâl aldı. Prusya’nın Avusturya’yı yenmesiyle, Fransa-Prusya münâsebetleri de bozuldu. Fransa Donanmasını güçlendirip, buharlı ve zırhlı gemilerle takviye edip, donatınca Uzak Doğu’da İngiltere ile menfaat çatışması içine girdi. Üçüncü Napoléon Fransız Nasyonalisti olmayıp, idealist olduğundan dış politikada büyük hâdiselerin içine girmekten çekindi ve savaştan devamlı kaçındı.
Üçüncü Napoléon’un sonunu, Avrupa’daki Nasyonalist hareketler hazırladı. Ispanya’daki iç hâdiseler, Fransa, Prusya münâsebetlerini savaşa sürükledi. Prusya’nın İspanya tahtına Alman asıllı Hohenzollerin Hânedanından Leopold’u teklifi Üçüncü Napoléon’u kızdırdı. 1870’te hazırlıksız olarak Prusya’ya savaş açtı. Şahsiyetine karşı bir vaziyet olmasına rağmen hasta hâliyle ordusunun başında sefere çıktı. Fransız ordusu Sedan’da çembere alındı. Üçüncü Napoléon 2 Eylül 1870’te teslim oldu. Napoléon’un esir olmasıyla, Fransa’da Cum- hûriyet îlân edildi. Almanlar, Üçüncü Napoléon’u serbest bırakınca, İngiltere’ye gitti. Chislehurs’a yerleşip, 9 Ocak 1873 târihinde ölümüne kadar orada yaşadı. Üçüncü Napoléon 1853’te İspanyol Kontesi Eugenie de Montijo ile evlenip, 1856’da Louis adıyla bir oğlu olmuştur. Louis’in 1879’da ölümüyle Bonaparte Hânedanı da sona erdi.