ENGEREK (Vipera)

ENGEREK (Vipera); Alm. Viper, Fr. Vipere,
İng. Viper. Familyası: Engerekgiller (Viperidae).
Yaşadığı yerler: Avustralya hâriç, dünyânın bütün
sıcak ve ılık bölgeleri. Özellikleri: Çok zehirlidir.
Üçgen başlı olup, sırtlarında bir şerit deseni bulunur.
Ömrü: 20-30 yıl. Çeşitleri: Bayağı, Avrupa,
kum, sarı, çayır, boynuzlu, mısır, şişen, kanca
dişli, Kafkas, Gabon, dağ engereği.
Engerekgiller (Viperidae) familyasından çeşitli
yılan türlerine verilen genel ad. Geniş üçgen başlı,
kısa kuyruklu, tıknaz gövdeli olup sırtları boyunca
baklava veya zikzak desenli bir bant bulunur. Çoğunlukla
gündüz güneşlenir, gece avlanırlar. Avlanmada avlarının peşinden dolaşmazlar. Sessizce
avını beklerler. Üst çenelerindeki oluklu iki dişi, ağız
kapalıyken damağın üzerine yapışık durur. Avına
saldırmak için ağızını açtığında dikleşirler. Bütün yılanlar
gibi diliyle koku alır. Zehirlediği avının izini
diliyle tâkib eder. Ölüsünü bularak yutarlar. Ana
besini fâre, kuş, kertenkele ve böceklerdir. Göz bebekleri,
gündüzleri dikey çizgi hâlindedir.
30 santimetrelik çayır engereğinden, 2 metrelik
Gabon engereğine kadar değişik uzunlukta bir çok
türü vardır. Çeşitli renkte olurlar. Bütün yılanlar gibi
topraktaki sarsıntıları kolayca işitirler. Ormanlık,
çöllük, kayalık gibi çeşitli yerlerde yaşarlar.
Toprak ve kumlarda tüneller açan, iyi yüzen, ağaca
ve çalılıklara tırmananlar vardır. Kışı, soğukta
nemli yerlerde uyuşuk olarak geçirirler. Sarı engerek
hâriç hepsi ovovivipardır. Yâni yumurtalar
ana karnında çatlayarak yavrular doğar. Sarı engerek
yumurtlar. Dünyânın en zehirli yılanlarından
olan “Echis carinat” engereği 70 cm uzunluktadır.
Zehiri, kobra zehirinden beş kat daha güçlüdür. Hemen
kalbe tesir eder. Vücudunun yanlarındaki testere
dişli pullarını birbirine sürterek tehdit edici bir
ses çıkararak saldırır.
Yenidünyânın “çukur engereklerinin alınlarında
ince zarlı iki çukur bulunur. Bunlar, sıcak
kanlı hayvanların vücutlarından yayılan ısı dalgalarını
(enfraruj ışınları) tesbit ederler. Bunlar
tabiî enfraruj dedektörleridir. Bunların sâyesinde
avlarını karanlıkta bile bularak tâkip ederler. Bu
çukurlardan dolayı, bunlara “çukur engerekler”
adı verilmiştir. Çıngıraklıgiller âilesine girmekle
berâber kuyruklarında çıngırak bulunmaz. Bâzı
zoologlar “engerekgiller”le , “çukur engerekgilleri”
aynı familyaya bağlı, iki alt-âile olarak kabul ederler.
Gerçek engerekgillerde yüz çukurları yoktur.
Canlı enfraruj dedektörleri (kızılötesi ışınları seçebilen
araç) yalnız boa, çıngıraklı ve çukur engerek
yılanlarında bulunur. Türkiye’de de birçok
engerek çeşitleri vardır.