OTOMAT

OTOMAT; Aim. Automat (m), Fr. Automate (m),
İng. Automation. İnsan eli değmeksizin en ekonomik
ve ucuz yolla malzeme imal eden, iş yapan
teknolojik araçlara verilen genel bir isim. Demir bir
çubuktan cıvata ve somun imal eden bir makina; para
atıldığında kendiliğinden meşrubat veya sigara bırakan
cihazlar; apartman kalorifer sistemleri (Bkz.
Otomatik Kontrol), sigaralı müzik kutuları şeklindeki
oyuncaklar: kompüterler birer otomattır. Otomatın
işlemleri, kendine has otomatik kontrol sistemleriyle
düzenlenir. (Bkz. Sibernetik)Otomat târihi çok eski değildir. Otomatlarla ilgili
çalışmalar, İslâm âlimlerine âittir. Ortaçağ karanlığındaki
Avrupa henüz ilmi çalışmalara başlamadan
önce İslâm memleketlerinde otomatlar
yapılmıştı. Halîfe Hârûn Reşîd’in Frank Kralı Şarlman’a
hediye olarak gönderdiği çalar saat, otomattan
başka bir şey değildir.
Otomatla ilgili çalışmalar, 18. yüzyılda büyük
ilerleme kaydetti. Sarkaçlı saatler, öten kuşlar
bu devrin en mühim otomatları idi. Elektriğin bulunması
ile otomat yapımında yenilikler oldu.
Oyuncak, saat türü otomatlar yerini makina tezgahlarına
bıraktı. Meselâ tekstil sanâyiinde kullanılan
otomatlar sayesinde pamuk, el değmeden
tezgahlara giriyor, taranıyor, elyaflarına aynlıyor,
ince iplikler hâlinde bükülüyor, bu iplikler istenilen
kalınlıkta iplikler hâlinde tekrar birbirine sarılıyor,
ipliğin kalitesi, kontrol ediliyor ve paketlemeye
hazır duruma geliyor. İnsanların bu otomatlar
arasında görevi, olabilecek aksaklıklan düzeltmekten
ibarettir.