OZON

OZON; Aim. Ozon (n), Fr. Ozone (m), İng. Ozone.
Mavi renkli, karakteristik kokulu, her molekülünde
üç tâne oksijen atomu bulunduran patlayıcı
bir gaz.
Van Marum 1786’da elektriklenmiş havanın
güzel kokusunun farkına varmıştır. 1839’da Schönbein,
fosforun havadaki oksitlenmesinde de aynı kokunun
hâsıl olduğunu tespit etti. Marignac ve de la
Rive, ozonun, oksijenin bir başka çeşidi olduğunu
göstermişlerdir. Fazla miktardaki istihsali Werner
Von Siemens’in yüksek voltajlı elektrikle çalışan makinasmın
keşfinden sonra mümkün olmuştur. Havadaki
miktarı az olduğundan hoş kokuludur. Yüksek
konsantrasyonlarda yakıcı kokuludur. Çok kuvvetli
bir oksitleyicidir. Molekül ağırlığı 48, kaynama
noktası -119°C’dir. Suyun birim hacmindeki
ozonun çözünürlüğü 0,0088’dir. Ozon, oksijenin
enerji absorblamasıyla meydana gelir. Oksijenin
allotropudur. Özellikleri oksijenden çok farklıdır.
Ozon, atmosferin dünyâdan îtibâren 10-45 kilometrelik
mesâfesinde (ozonosferde) az miktarda
bulunur. Atmosferin yüksekliği normal şartlara göre
(0°C, 760 mm Hg) hesaplanırsa sekiz kilometreye
iner, ozon bu yüksekliğin ancak üç milimetrelik
kısmını teşkil eder. Atmosferde ozon, mor ötesi
radyasyonun tesiriyle oksijenden teşekkül etmektedir.
Ozon tabakası, dalga uzunluğu, 2200-3200 A°
olan ışınları absorbe eder. 2200 A°dan küçük olan
ışınları da oksijen tabakası absorbladığından, yeryüzüne
gelen güneş ışığındaki ultraviyole ışınları,
yaklaşık 3200 A° dalga boyundadırlar. Durum böyle
olmasaydı dalga boyu 3200 A°’den küçük, termik
gücü büyük ışınların tesiriyle yeryüzünde hayat olmayacaktı.
2 2 km yükseklikte atmosferin ihtivâ ettiği
ozon miktarı, hacimce milyonda bir kadardır.
Daha aşağılarda bu miktar on milyonda bir mertebesindedir.
Ozon, organik maddeleri yükseltmeyip
kendisi ayrıştığından, havada ancak indirgen maddelerin
bulunmadığı kısımlarda rastlanır. Onun için
kapalı yerlerden ziyâde dağlık, ormanlık yerlerde
veya deniz üstündeki havada rastlanır, evlerin havasında
ozon yoktur.
Elde edilişi:
1. Teknikte ozon, sâdece elektriksel yolla elde
edilir. Kullanılan elektrik 10.000 volt veya daha
yüksektir. Frekansı 500-2000 Hz alternatif
akımdır. Kullanılan cihaza ozonizatör denir. Hava
veya oksijen kurutulduktan sonra aralarında birkaç
milimetre mesâfe bulunan cam duvarlar arasından
geçerken ozonlaşırsa da bir kısmı bozulacağından
elde edilen verim ancak hacimce % 1 2 ’ye
kadar çıkar. Oksijenle çalışırsa verim hava ile elde
edilenden daha büyüktür. Buna sebep, hava
azotunun ozonla kısmen oksitlenmesidir.
2. Perklorat asidinin (HC104) -50°C!de elektroliziyle,
3. Klorun suya tesiriyle,
4. Peroksitlerin derişik sülfat asidiyle etkileşmesiyle,
5. Susuz potasyum permanganatın (KMn04),
derişik sülfat asidiyle muâmelesiyle,
6 . Oksijeni ultraviyole ışınla ışınlamayla ozon
elde edilir.
Kullanılışı: Ozon çok müessir, kuvvetli bir oksitleyici
olmasına rağmen, pahalı olmasından dolayı
pek az kullanılır. Başlıca; içme sularının dezenfeksiyonunda,
un ve benzeri maddelerin beyazlatılması,
bâzı organik madde fabrikasyonunda,
tiyatro vs. gibi yerlerin havasını temizlemekte
kullanılmaktadır.