PEYGAMBERDEVESİ (Mantis religiosa)

PEYGAMBERDEVESİ (Mantis religiosa);
Aim. Gottesanbeterin (f), Fr. Manîe religieuse
(f), İng. Praying insect (mantis). Familyası:
Peygamberdevesigiller (Mantidae) Yaşadığı yerler:
Sıcak ve tropikal ülkelerde. Yurdumuzda da
vardır. Özellikleri: İnce uzun vücutlu, yeşil veya
kahverenkli avcı bir böcek. Çakı gibi bükülebilen
ön ayaklarıyla sinek, kelebek ve diğer böcekleri avlar.
Ömrü: Üç-dört ay. Çeşitleri: Familyanın 1800
kadar türü vardır.
Peygamberdevesigiller familyasından, sıcak
ve ılık bölgelerde, özellikle çalılık yerlerde çok
rastlanan oynak başlı, iri gözlü, avcı bir böcek. 5-
7 cm boyunda, yeşil veya kahverenkli vücutludur.
Yaprak ve dallar arasına gizlenerek böceklere pusu
kurar. Ön ayaklarını duâ eder gibi kaldırarak hareketsiz
durduğundan “duâ eden böcek” olarak da
bilinir. Göğsünün ön parçası boyun gibi ileri uzamış
olup üçgen başını her tarafa çevirebilir. Yanlarda iri
petek ve alnındaki üç adet basit (osel) gözlerle çevresinde
uçuşan böcekleri, başını çevirerek tâkip
eder. Kamufle olduğu dal veya yeşil yaprakta hareketsizce
durarak yakınına bir böceğin konmasını
bekler. Av kendisine yakın bir mesafeye geldiğiân, ön bacaklarını hızla ileri uzatarak böceği ayakları
arasında sıkıştırır. Sonra tekrar duâ pozisyonuna
geçer. Avı bundan sonra bulunduğu yerden hiç kımıldamadan
yavaş yavaş yer.
Antenleri kıl gibi ince uzundur. Ön kanatları
parşömen gibi sert, arka kanatları zar şeklindedir.
Kanatsız veya yarı kanatlı türleri de vardır. Alt
kanatlar yelpaze gibi katlanarak üst kanatların altında
gizlenir. Ancak ikinci ve üçüncü çift bacaklar
yürümede, ön bacaklar ise avlanmada kullanılır.
İç kısımları avı yakalamaya yarayan kuvvetli
dişlerle bezenmiştir. Ağız parçalan kesici çiğneyici
tipte olup, kuvvetli ve gelişmiştir.
Peygamberdevesi duâ eder gibi göründüğü
zaman aslında avlanmaktadır. Doymak bilmeyen
bir iştahı vardır. Başlıca gıdâsı böcekler olmakla
beraber, kendisini yemeyen herşeyi yemeye teşebbüs
eder. Çekirgeler, sinekler, tırtıllar, kelebekler,
eşek arıları ve hattâ zehirli örümcekler en
çok avladığı böceklerdir. En zehirli bir böceği yemekten
çekinmez. Bir arada oldukları taktirde birbirlerini
de yerler. Afrika, Asya ve Kuzey Avrupa’nın
bâzı bölgelerinde yaşayan peygamberdeveleri,
Kuzey Amerika’da sonradan üretilmiştir. Erkekler
dişilerden küçüktür. Üreme zamanlannda erkek
kaçamadığı taktirde dişiye yem olur. Amerika
kıtasında bâzı iri türler küçük memeli ve sürüngenlere
saldırmaktan çekinmezler. Bir defâsında
iki küçük kurbağayı yedikten sonra, kendisinden
üç defâ daha büyük olan bir kertenkeleyi yemeye
başlayan bir peygamberdevesi görülmüştür.
Bütün vahşiliğine rağmen peygamber devesi,
bahçıvan ve çiftçilere zarar veren böcekleri tükettiği
için faydalıdır. Bâzı çiftçiler üretmek için
arazilerine peygamberdevesinin yumurta keselerini
koyarlar. Bu obur hayvan, besin bulunmadığı zamanlarda
kendi ayaklarından birini bile kemirmekten
çekinmez. Anten veya ayaklarından biri
koptuğu zaman, kısa bir sürede yerine yenisi uzar.
Kavga sırasında başı kopan peygamber devesinin,
birkaç saat sonra yeniden kalkarak, yürüdüğü
ve kanatlarını açarak uçmağa teşebbüs ettiği görülmüştür.
Başedemediği yegâne düşmanı minik
karıncalardır. Bâzan karıncalar sürü hâlinde yavru
peygamberdevelerine saldırarak yumuşak vücutlarını
parçalarlar.
Peygamberdevelerinin ömrü en çok bir mevsimdir.
Yaz sonlarında birden bire ortaya çıkar,
sonbahar sonlarında da yumurtladıktan sonra ölürler.
Çiftleşme sonunda genellikle erkek dişiye yem
olur. Dişi yumurtalarını paketler hâlinde köpük
bir kapsül içinde ağaç, çalı dallarına yapıştırır.
Köpüklü madde sonra sertleşir. Ceviz büyüklüğünü
bulan bu kümeden 125-350 kadar yavru çıkar.
Kanatsız doğan yavrular, birkaç deri değişiminden
sonra erginlere benzerler. Yavrular anne vebabalarını hiç görmedikleri ve onlardan birşey
öğrenmedikleri hâlde, aynı onlar gibi avlanır ve hayatlarını
sürdürürler.