PLAZMA

PLAZMA; Aim. Plasma (n), Fr. Plasma (m),
İng. Plasma. Kanın şekilli elemanları dışında kalan
sıvı kısmı. Lenfin yâni akkanın şekilli elemanları
dışında kalan kısmına da lenf plazması
denmektedir.Kan Plazması
Kanın şekilli elemanları adı verilen kan hücreleri,
alyuvarlar, akyuvarlar, kan pulcuklan (trombositler)
dır. Bu hücreler normalde plazma içerisinde homojen
bir süspansiyon durumundadır. Bedenden dışarıya
alman kan, içerisine kan pıhtılaşmasını önleyici
bir madde konursa bir süre sonra kanın şekilli elemanları
dibe çöker. Böylece kan sıvı ve katı olmak
üzere iki kısma ayrılmış olur. Buradaki sıvı kısma
plazma adı verilir. Kanın yaklaşık % 60’ı plazma, %
40’ı da şekilli elemanlardan husûle gelmiştir.
Kan plazmasının görevleri:
1. Kanın şekilli elemanlarını içinde homojen
bir süspansiyon hâlinde tutar.
2. Organizmaya gerekli olan glikoz, amino asitler,
yağlar, vitaminler ve mineraller gibi besin maddelerini
sindirim kanalından alıp dokulara taşır.
3. Havadan oksijenin alınıp dokulara, dokulardan
karbondioksitin akciğere taşınıp atılmasında
alyuvarlarla birlikte görev yapar.
4. Dokularda madde değişimi (metabolizma)
sonucunda meydana gelen üre, ürik asit, kreatinin
gibi artık maddeleri boşaltım organlarına taşır.
5. Bileşiminde bulunan maddeleri ve endokrin
bezlerin salgıladığı hormonları gerekli hedef organlara
taşıyarak, çeşitli organların ahenk içinde
çalışmaları için gerekli bir ortam sağlar.
6 . Sindirim kanalı ve boşaltım organları ile
yakın irtibâtı sâyesinde organizmada su miktarının
ve erimiş madde muhtevasının dengede tutulmasını
sağlar. Bu olayı, ihtivâ ettiği proteinler, su ve
elektrolitlerin basıncı sağlar.
7. İhtiva ettiği su ile beden sıcaklığını düzenler.
8 . İçinde bulunan fibrinojen adlı protein sâyesinde,
kan pulcuklan ile birlikte pıhtılaşma olayına
katılır, kanın damar dışına kaçmasını önler.
9. İhtivâ ettiği bağışıklık sağlayıcı maddeler
(antikorlar) ile mikroorganizmalara karşı bedenin
savunmasına katılır.
10. Damar içine verilen veya diğer yollarla
alınıp kana geçen ilâç aktif metabolitlerini hedef
organlara ulaştırır. Artık metabolitleri ise vücuttan
atılmak üzere boşaltım organlarına iletir.
11. Kan gruplarına âit “özel bir protein tabiatındaki
aglutininleri bulundurur: A grubu olanlarda
(b); B grubu olanlarda (a); 0 grubunda (a ve
b) aglutininleri olup, AB grubu olanların plazmasında
ise hiçbir aglutinin proteini bulunmaz. (Bkz.
Kan Grupları)
Plazma, sarı renkte karmaşık bir sıvı olup,
içinde su ve katı maddeler vardır. % 90-92’si su, %
8 kadarı katı maddelerden meydana gelmiştir. Sarı
rengi, içinde bulunan bilirübinden ileri gelir.
Plazmanın bulundurduğu katı maddeler organik
ve inorganik maddeler olmak üzere iki kısımda
ele alınır.Organik Maddeler
Proteinler: Plazmanın protein miktarı 100 mililitresinde
7 gramdır. Proteinlerin önemlileri, albumin,
globulin ve fibrinojendir. Bu maddeler, dokuların
besin kaynağı oldukları gibi plazmaya kıvam
(viskozite) vererek kanın damarlar içinde akması
için belli bir direnç sağlar. Plazma proteinleri, ortamı
nötralize etmeleri sebebiyle kanın reaksiyonunun değişmez
tutulmasında ve kan suyunun ayarlanmasında
yardımcı olurlar. Lipidler, safra tuzları, vitaminler,
hormonlar, elementler ve çeşitli kimyâsal
maddelerle bileşikler yaparak onların çözünmelerini
ve taşınmalarını sağlar. Lipidlerle birleşmiş proteinlere
“lipoprotein” denilmektedir. Fibrinojen kanın
pıhtılaşmasını sağlayan proteindir. Kan hava ile temas
ettiği zaman veya bir damarın yaralanması durumunda
fibrinojen, fibrin ağlarını meydana getirmek
sûretiyle çökeri kan pulcuklan ile birlikte bir
küme meydana getirirler. Bu sâyede kanama durdurularak
organizmanın kan kaybetmesi önlenmiş
olur. Globulinlerin muhtevasına giren antikorlar,
mikroorganizmalara karşı bedenin savunmasını
sağlarlar. Proteinlerin plazmadaki miktarları şöyledir:
100 mililitrede olmak üzere, 4,5 gr albumin,
2-3 gr globulin ve 300 miligram fibrinojen.
Lipidler (yağlar): Plazmanın 100 mililitresinde
500-700 mg kadar lipid bulunur. Bunlar nötral
yağlar, fosfolipidler ve kolesteroldür.
Karbonhidratlar: Plazma glikoz miktarı 100
mililitrede 90-110 mg olup, diğer karbonhidratları
laktik asit ve pirüvik asittir.
Protein olmayan azotlu maddeler: Bunların
önemlileri, üre, ürik asit, ksantin, hipoksantin, kreatin,
kreatinin, amino asitler ve amonyak tuzlandır.
Hormonlar, çeşitli enzimler, renkli maddeler
(pigmentler) ve çeşitli vitaminler plazmada bulunan
diğer maddelerdir.
İnorganik maddeler:
Plazmanın katı maddeleri içinde inorganik
maddelerin oranı sadece % l’dir. Bunlar, Na, K, Ca,
Mg, Cl, Fe, bikarbonat, fosfat, sülfatlar olup, ayrıca
çok az miktarlarda Mn, Co, Cu, Zn, I, Al, Se,
Pb de bulunur (Eser elementler). Günlük ihtiyaçları
birkaç miligramı geçmeyen bu maddelerin
yokluklarında önemli bozukluklar ortaya çıkar.
Lenf Plazması
Akkan denilen lenf de kan gibi şekilli elemanlarla
lenf plazmasından meydana gelmiştir. Şekilli
elemanların büyük bir bölümü akyuvarların lenfosit
ve monosit denilen çeşitleridir. Bâzan alyuvarlar
da bulunur. Ayrıca amino asitler, karbonhidratlar,
protein olmayan azotlu maddeler ve metabolizma
artığı maddeler de lenf plazmasında yer tutar.
Lenf plazmasının kan plazmasından farkı, lenf
plazmasında proteinli maddelerin daha az, buna
karşılık lipid, su ve klorun biraz daha fazla buUmmasıdır. Yağ damlacıklarından zengin lenf süt
görünümünü alır. Lenfin bileşiminde de, pıhtılaşma
için gerekli olan maddeler bulunduklarından
kan gibi pıhtılaşır. Fakat lenf pıhtılaşması yavaştır
ve hâsıl olan pıhtı yumuşaktır.