PROTON

P R O TO N ; Aim. Proton (n), Fr. Proton (m),
İng. Proton. Atomların çekirdeğini meydana getiren
iki temel tânecikten biri. Çekirdeği meydana
getiren diğer tânecik nötron olup, elektrik yükü
yoktur. Fakat proton artı (+) yüklü tâneciktir.
Yunancada “ilk” anlamına gelen proton, 1886
yılında E. Goldstein tarafından kanal ışınlarında
keşfedildi. 1911 yılında Ernest Rutherford, atomun
ağırlığının bir yerde mevzilendiğini söyledi ve bu
yere çekirdek, dedi. 1920 yılında hidrojen çekirdeğinde
yalnız bir tâne taneciğin olduğunu belirterek
buna proton ismini verdi.
Özellikleri: Elektrik yükü elektronun yüküne
eşit fakat ters işâretlidir ki, bu yük 4,80298xl010
e.s.y.b. veya l,602xl0″19 coulomb’dur. Protonun
kütlesi l,6725xl0″24 g olup, elektronun kütlesinin
1836,15 katıdır. Protonun yarıçapı yaklaşık
1,37×10 1 3 cm’dir. Atom çekirdeğindeki proton
sayısı atom numarasına eşittir. Nötral atomda proton
sayısı kadar elektron bulunur. Proton, “p” veya
H+ şeklinde gösterilir. Hidrojenin çekirdeğinde
nötron yoktur. Yâni yalnız bir tâne proton vardır.
Bundan dolayı iyonlaştırılmış bir hidrojen (H+)
proton demektir ve proton bu şekilde elde edilir.
Hızlandırılmış protonlardan nükleer reaksiyonlarda
faydalanılır. Güneş ve yıldızlarda protonproton
reaksiyonları sonucu He meydana gelirken
26,7 MeV enerji açığa çıkar. Hızlandırılmış
protonlar tıp, zirâat, fizik ve kimyâ alanlarında kullanılır. Kanserli hücrelerin tedâvisinde X ışınlarından
daha iyidir. İnsan vücûdundan geçen protonlar,
vücut yoğunluğuna duyarlı olduğundan
kanserli bölgenin teşhisinde kullanılır.