BABAİLİK

BABAİLİK; on üçüncü yüzyılda Anadolu’da
Baba Resûl ve onun adamlarından Baba İshak tarafından
Selçuklu Devletine karşı başlatılan siyâsî
isyanlar.
Anadolu Selçuklu Sultânı Alâeddîn Keykûbâd
1237’de vefât edince, yerine İkinci Gıyâseddîn
keyhüsrev geçti. Fakat, babası gibi dirâyetli olamayınca,
Moğol istilasından kaçarak Anadolu’ya
gelen göçebe Türkmenler, bölgede büyük bir karışıklığın
çıkmasma yol açtılar. Bu fırsattan istifâde
etmesini bilen Baba Resûl adında birisi, Sultân’m
zâlim olduğunu, Allah yolundan ayrıldığını, kendisinin
bu zâlim ve yolsuzluklara son vermek üzere
Allah tarafından peygamber olarak vazîfelendirildiğini
söyleyerek halkı isyâna teşvik etti.
Adamlarından Kefersutlu bir Yahûdî olan Baba
İshak’ı da Türkmenleri isyâna teşvik için Güneydoğu
Anadolu’ya gönderdi. Baba İshak’m Müslüman
ve zâhid olarak kendisini göstermesi, câhil
halkı aldattı. Bâtmîliğe âit sapık fikirlerini Türkmenler
arasında yaydı. Amasya dolaylarında geleceği
beklenen peygamberin çıktığını söyleyerek
halkı isyâna teşvik etti. Baba İshâk ve taraftarları
geçtiği yerleri yağma ve talan ederek, Amasya’ya
ulaştılar.
Sultân İkinci Gıyâseddîn Keyhüsrev, Mübârizüddîn
Armağan Şâhı Amasya vâliliğine tâyin etti
ve isyânı bastırmakla vazifelendirdi. Mübârizüddîn
Armağan Şah, Baba Resûî’ü yakalatarak
îdâm ettirdi. Karşı harekete geçen Baba İshak ve
taraftarları ise, Mübârizüddîn Armağan Şahı şehîdettiler. Baba Resûl’ün ölmediğine, göklere çıkıp
meleklerin yardımım getireceğine inanan Babaîler,
Konya’ya doğru yürüdüler. Sultan İkinci Gıyâseddîn
Keyhüsrev topladığı altmış bin kişilik orduyu
Necmeddîn Behrâmşah’m idâresinde Babaîler
üzerine gönderdi. 1240 sonbaharında Kırşehir
yakınlarındaki Malya Ovasında meydana gelen
şiddetli savaşta Baba İshâk ve taraftarları mağlûb
oldu. İsyâncılarm büyük bir kısmı kılıçtan geçirildi.
Reisleri olan Baba İshâk da bu savaşta öldürüldü.
Selçuklu Devletini şiddetli bir şekilde sarsan
babaîlik İsyânınm bastırılmasıyla büyük bir fitne
önlenmiş oldu. Daha sonraki zamanlarda bilhassa
Türkmenler arasında Babaîliğe âit inançların izleri
görülmüşse de yerleşik hayâta geçilmesi ve İslâm
dîninin sağlam kaynaklardan öğrenilmesi neticesinde,
bu tesir tamâmen kaybolmuştur.
Anadolu Türk târihi boyunca en geniş ve en
büyük ayaklanmalardan biri olan Babaî İsyânı,
Anadolu Selçuklu Devleti târihinde bir dönüm
noktası teşkil eder. Bu isyân sebebiyle devletin
siyâsî, iktisâdî ve ictimâî nizâmı sarsıldı. O zamâna
kadar Anadolu Selçuklu Devletine karşı harekete
geçemeyen Moğollar, 1243’te bu zayıf durumdan
istifâde ederek Anadolu’ya saldırdılar ve Anadolu’yu
tamâmen yağmaladılar.