BAKLA (Viciafaba)

BAKLA (V ic ia f a b a ) ; Aim. Pferdebohne, Saubohne,
Fr. Feve, İng. Broad Bean. Familyası: Baklagiller
(Legumino sae). Tür kivide yetiştigı^yeRlfer:
Türkiye’nin hemen hemen herlerinde yetiştirilir.
Toprak üstünde 70-150 cm boyundaki gövdesi
dört köşeli ve içi boş, yapraklan karşılıklı, çiçekleri
üç-beş adedi bir arada toplu hâlde, tohumlan
muhtelif renk ve büyüklükte yıllık bir bitki. Kökü,
tahminen 170 cm kadar derine iner. Bu asıl kök üstünde
bir çok yan kökler ve bu yan köklerin üstünde
de içlerinde bakteriler bulunan “nodozite” adı verilen
yumrulan ihtivâ eder. Çin’de ve Mısır’da çok
eski zamanlardan beri yetiştirilmekte olduğu bilinmektedir.
Yabânî olarak Hazar denizi civârmda bulunur.
Memleketimizin hemen hemen her yerinde yetiştirilmektedir.
En çok bakla yetiştiren illerimiz,
Balıkesir, Manisa, İzmir, Çanakkale ve Bursa’dır.
Yıllık üretimimiz ortalama 70.000 ton kadardır.
Memleketimizde hayvan baklası ve âdi bakla olmak
üzere iki çeşit bakla üretilmektedir. Hayvan
baklası iyi bir hayvan yemi olarak, âdi bakla da insan
beslenmesinde kullanılmaktadır.
Çiçekleri salkım durumunda toplanmıştır. Çanak
yaprakları dip kısımlarında birleşik, uç kısımlarında
ise 5 ayrı diş meydana getirir. Taç yaprakları
tipik kelebek şeklinde, 5 taç yaprağından
3’ü serbest, 2’si birleşiktir. Alt tarafta iki taç yaprağı
birleşerek kayıkcık, iki yan taç yapraklara
kanatçık veya ala, üstte bulunan ve çoğunlukla
diğerlerinden büyük olan, tomurcuk hâlindeyken
diğerlerini saran taç yaprağına da bayrak adı verilir.
Çiçeğin erkek ve dişi organı kayıkcık içinde bulunur.
Meyve tipleri legümendir.
Baklanın yetişmesi: Üç-dört derecede çimlenir
ve rutûbetli iklimleri sever, fazla soğuklara
dayanamaz. Çiçek zamânındaki fazla yağmurlar
verimin azalmasına sebeb olur. Çiçek zamânında
havanın açık ve güneşli geçmesi verimi çoğaltır.
Fazla su isteyen bir bitki olduğu için ağır topraklan
sever. İklimi yağışlı yerlerde kumlu topraklarda
da yetişir. Üst tabakası derin kireçli killi topraklar
bakla yetiştirilmesine en uygun topraklardır.
Bakla, tarlayı temizler ve azotça zenginleştirir.
Onun için, bakladan önce ve sonra buğdaygil
yetiştirilmesi uygundur. Üst üste bakla ekildiğinde
bir defa iyi verim alınabilir. Daha sonraki ekimler
verimsiz olur. En iyisi bakla ekilen yere 3-4 sene
geçmeden tekrar bakla ekmemekdir.
Bakla yetiştirilmesinde çiftlik gübresinden
çok faydalanılır. Yalnız çiftlik gübresi bakla tarlasına
güzün verilmelidir. Geç verilirse baklanın
azmasına sebeb olur (Bu takdirde meyve tutmaz).
Tarlaya çiftlik gübresi verilmediği taktirde, kimyasal
gübrelerden potaslı ve fosforlu gübreler verilebilir.
Potas ve fosfor, baklanın iyi yetişmesini,
tânelerin büyük ve olgun olmasını sağlar.Baklanın ekimi: Ekimi, sonbaharda (ekim-kasım)
veya bahar başlangıcında yapılır. îklim, toprak
ve iş durumuna göre baklanın ekim zamânı değişir.
Tarla sürüldükten sonra tırmıklanır ve ekime
hazır bir hâle getirilir. Ekimi, elle veya makina ile
yapılır. Elle yapılan ekimde çizgi tâkibi yapılıp, tohumu
50 santimetrelik aralıklarla atmak gerekir.
Bakla ekiminde en uygun derinlik 5-8 cm kadardır.
Dönüme, sıraları arasında 50 cm bırakmak
şartı ile 12-15 kg kadar tohum sarf edilir. Baklalar
çimlendikten sonra duruma göre bir iki defa çapa,
gerekli zamanlarda sulama yapılır.
Bakla tâneleri sertleştiği zaman tâneleri kaplayan
kabuk siyahlaşır ve kurur. Bu zamanda haşatı
yapılır.
Bitkinin karakteri baklagiller familyasında
belirtilenler gibidir.
Kullanıldığı yerler: Meyveleri ham olarak
koparılırsa, sebze olarak kullanılabilir. Olgunlaşmış
hâlde yenilebilen kısmı ancak tohumlarıdır.
Ayrıca iyi bir hayvan yemi olarak da faydalanılmaktadır.
Kuru tohumlarına eski tâbiriyle “bakliyat”
da denilir. Tohumlarının özelliği nişasta ve
proteince zengin olmalarıdır. Halk arasında öksürüğe
karşı kullanılmaktadır.