BAKÜ

B A K O ; Azerbaycan’ın başşehri. Nüfusu
1.700.000’in üzerindedir. Apşeron Yarımadasının
güney kıyısında, Bakü Körfezinin meydana getirdiği
geniş yayın üzerinde bulunur. Bakü Körfezi,
Hazar Denizinin en muhâfazalı limanıdır. Apşeron
Yarımadası da kuzeyden esen güçlü Hazri
rüzgârlarına karşı körfezi korur.
Bakü’nün târihi çok eski târihlere dayanır.
Şirvanşahlar zamanında (M.S. 11. yüzyıl) başkent
olmuştu. Daha sonraları Moğol işgaline uğradı,
İranlIlarla Ruslar arasında el değiştirdi ve sonunda
1806’da Rus topraklarına tamâmen katıldı.
1920’de de Azerbaycan’ın başşehri oldu.
Bakü’nün önemi, eskiden Sovyetlerin en büyük
şehirlerinden biri olarak, petrol sanâyii ve
yönetim merkezi oluşundan kaynaklanırdı. Bakü’de
petrolün varlığı 8. yüzyıldan beri bilinmekteydi.
15. yüzyılda sığ kuyulardan petrol çıkarılmasına
başlanmıştı. Romanya’da Ploeşti yakınlarındaki
ilk petrol çalışmalarından hemen sona
Bakü’de de 1872’de modem tekniklerle petrol
çıkarılmaya başlanılmıştır. 20. yüzyılın başlarında
dünyanın en büyük petrol bölgesi olan Bakü,
1940’lara kadar Sovyetlerin en büyük petrol sahasıydı.
Ancak günümüzde rezervlerin çoğu tükenmiştir.
Artık çok derinlere inilmesi ve denizde
sondaj yapılması zarûreti doğmuştur.
Bakü, körfezin çevresinde kat kat yükselen
bir şehir görünümündedir. “İçeri Şehir” denilen eski
Bakü tepede kurulu olup etrâfı surlarla çevrilidir.
Surlar ve 27 m yükseklikteki 12. yüzyıl yapısı
olan Kız Kulesi hâlâ ayaktadır. İçeri Şehir, labirenti
andıran dar sokakları ve eski binâları ile ilginç
bir manzaraya sâhiptir. Eski yapılardan başta
Sink Kale Câmii ve minâresi, Şirvanşahlar SaSarayı,
Adâlet Sarayı (Divan Han) ve Cumâ Meşhed
Minâresi olmak üzere câmi, saray ve türbeler önem
taşır. r
İdâri etkinliklerin yer aldığı modern şehir,
eteklerde gelişmiştir. Çevredeki uydu sanâyi şehirlerinde
500.000’i aşkın kişi yaşar. Kazıklar ve
sondaj platformları üstünde kurulmuş petrol semtleri
de Hazar Denizinin iç kesimine doğru uzanmaktadır.
Teknoloji alanında gerçekleştirilen gelişme;
petrol arıtma sanâyiinin, petrokimya sanayiinin,
bilhassa petrol çıkarmak için gerekli araç-gereç yapiminın
geliştirilmesinde kullanılmıştır.
Bu uzmanlık dallarına gemi yapımı ve onarımı
ile elektrikli makine üretimi, kimyasal madde,
çimento, kumaş, ayakkabı ve besin sanâyilerinin
de eklenmesiyle, Bakü büyük bir sanâyi merkezi
olmuştur.
Başta gelen bir kültür ve eğitim merkezi olan
Bakü’de bir üniversiteyle birçok yüksek öğretim
kurumu vardır. Yükseköğretim kurumlarından petrol
ve kimyâ sanâyii ile ilgili olanı sahasında uzmanlaşmıştır.
Azerbaycan Bilimler Akademisinin
bünyesinde birçok bilimsel araştırma birimi vardır.
Bakü’de nüfûsun çoğunu Âzerîler teşkil ederken
önemli oranda Rus ve Ermeni nüfûs da yaşar.