BANYO

BANYO; Alm. Bad, Fr. Salle de bain, İng. Bathroom,
Bath. Yıkanma, temizlik için ayrılmış yer,
gusülhâne. Temizlik, sıhhatli olmanın önemli şartlarındandır.
Deri üzerinde toplanan mikroplardan
kurtulmak, yıkanma ile mümkün olur. Ayrıca derideki
gözenekler ile yapılan solunum vücut temiz
olunca rahatlık kazanır. Deri altında kılcal damarlar,
ince sinir uçları ve ter bezleri vardır. Bunların
gerektiği gibi faydalı olabilmeleri için deri
üzerindeki gözeneklerin açık olması îcab eder. Bu
gözenekler ter, toz, yağ gibi maddeler ile kapanınca
solunum kısmen zarar görür. Mikroplar, kirler ile
karışınca deri üzerinde önce sivilceler, sonra yaralar
meydana gelir. Bu bakımdan sık sık banyo yaparak
buna meydan verilmemelidir. İnsan vücudunun
açık yerleri kapalı kısımlarına nazaran daha
çok kirlenir. Namaz kılanlar günde beş vakit abdest
almak sûretiyle bu temizliği yerli yerince yaparlar.
Türklerde temizlik ve bunun vâsıtası olan suya
sevgi çok eski zamanlarda başlar. Bu, İslâm
dîninin yayılması ile daha düzenli hâle gelmiştir.
Türk-İslâm cemiyetlerinde, dînî emirlerin îcâbı
olarak sağlığın korunması üzerinde önemle durulmuştur. Banyonun beden ve ruh temizliği için
insana rahatlık ve zindelik verdiği, belli zamanlarda
yapılmasının lüzûmu, kâideler hâlinde cemiyetlere
yerleşmiştir.
Gusül abdesti, günde beş vakit namaz için abdestli
olma mecbûriyeti, ruhça ve bedence insanların
temiz olmasını sağlayan dînî emirlerdir. Eski
hamamların yapılış tarzı bugün pekçok banyonun
yaptığı vazîfeyi yapacak şekildeydi. Târihî
hamamlarda sıcak hava, buhar, bol mikdârda sudan
faydalandırdı. Burada insan hem yıkanır, hem keselenir,
hem de vücûdunu dinlendirirdi. AvrupalIların
yıkanmak nedir bilmediği karanlık ortaçağda,
Osmanlı Türklerinin evlerinde banyo vardı.
Gittikleri bütün ülkelere adâletin yanında temizliği
ve meşhur Türk hamamlarını da götürmüşlerdi
(Bkz. Hamam). Zîrâ Peygamber efendimiz; “Temizlik
îmânın yarısıdır.” buyurmuştur. .
Çok sıcak su ile banyo yapmak damarları]
genişlemesine yol açar. Kan akışını hızlandırıp
kalb atışı ile solunumu yükseltir. Bu sebepten tan
siyonu yüksek olanlar ile kalb hastaları için zararlıdır.
Soğuk su banyolarında ise durum bunun
tam tersidir. Ufak bir üşütme insanı hasta yapar.
Banyo yaptıktan sonra çok iyi kurulanmalıdır. Vücut
ısısı yükseldiğinden, bir müddet korunmalı, ânî
sıcaklık değişikliği olabilecek şeylerden kaçınmalıdır.
Hiç olmazsa banyo yaptıktan sonra bir
saat kadar dışarı çıkmamalıdır. Bu durumda ceryanda
kalmak insanı hasta eder. Banyo ihtiyâç olduğu
zaman, mevsimlere göre ne kadar çok yapılırsa
o kadar faydalıdır.
Yaşlı ve rahatsız olanlar kendilerine dokunmayacak
şekilde hareket etmelidirler. Temizlik
yapılan banyoların tertemiz ve muhâfazalı olması
aranır. Tertipsiz, muhâfazasız bir banyo insana
fayda yerine zarar verir.