AMYANT

AM Y A N T ; Alm. Amiant (m), Fr. Asbeste, Amiante
(m), İng. Asbestos. Lifli yapıya sâhip magnezyum
ve kalsiyum silikatların hidrate hâline verilen
isim. M.Ö. 5. yüzyıldan beri bilinmektedir.
Isıya dayanıklı olup, hamlaç alevinde eriyebilir.
Cevherden özel değirmen taşları arasında öğütülerek
çıkarılır. Yün şekline getirilir. Bundan sonra
çeşitli maksatlarla kullanılır. Lifler eğirilir, örgü
yapılır ve sıkıştırılır. Bu işlemler yapılırken
yardımcı madde olarak, pamuk, metalik teller, lastik,
çimento vb. kullanılır.
Amyantın günümüzde 3000’den ziyâde kullanma
sahası vardır. Liflerinden ateşe dayanıklı elbiseler,
izole elektrik kabloları, fren astan, perdeler,
izole dolaplar, plakalar yapılır. Isı ve elektriği
iletmediği gibi, kimyasal maddelere karşı da dayanıklıdır.
Amyant ikiye ayrılır: 1) “Serpatin” (yılantaşı)
amyantı (Mg3Si20 5(0H)4), 2) “Amfibal” amyantı
(MgFe)7Si80 22(0H)2).
Yılantaşı amyantının lifleri yaygın ve esnek
olup elbise yapımında daha çok kullanılır. Aynı zamanda
dünyâ amyant üretiminin takribî % 90’ını
yılantaşı amyantı teşkil eder.
Dünyâdaki her cins amyant üretimi 1930’da
338.783 ton, 1950’de 1.200.000 ton ve son zamanlarda
takribi 2.000.000 ton olmuştur.
Bugün evlerimizin çatılarında, soba arkasında
ısıyı duvara iletmemek için kullanılan amyantın
kanser yapan bir madde olduğu bilinmektedir.
1900 yılında Dr. Montague Murray bir amyant işçisinin
ölümüne amyant liflerinin sebep olduğunu
bulmuştur. 0,1-1 mikron çapında ve 5 mikron
uzunluğundaki amyant lifleri solunum yoluyla akciğerlere
girdiğinde ciğer yüzeyinde fiziksel etki
yaparak parçalanma ve yaralanmalara sebep olmaktadır.
Bunun sonucu da bronşlarda kasılmalar
olur. Bu etki amyant sanâyiinde çalışanlarda görüldüğü
gibi büyük yerleşim merkezlerinde de görülmektedir.
Büyük şehirlerdeki bu zararın kaynağı
amyant karışımlı çatı kaplamaları ve fren balatalarıdır.
Kanser yapma bakımından mâvi amyant
(Crocidolit) önde gelmektedir. İnsanda etkisini
ise 9-25 sene içinde göstermektedir.
Almanya’da bir yılda fren balatalarından havaya
13.000 kg amyantın yayıldığı tesbit edilmiştir.
Hamburg’da bir fabrikada çalışan işçilerden
20 tânesi son dokuz yılda amyantın meydana getirdiği
kanserden ölmüş, 70 kişide de kanser belirtisi
görülmüştür. Newyork’ta, ölen 3.000 kişide
yapılan otopsiler neticesinde 1440inın amyantliflerinin meydana getirdiği akciğer kanserinden öldüğü
anlaşılmıştır.
İnsan sıhhati için tehlikeli olduğundan İngiltere
1975’te amyant ithalini yasaklamıştır. İsveç,
Hollanda ve Danimarka da amyant kullanımı genelde
durdurulmuştur. Amerika Birleşik Devletleri
amyantla çalışan sanâyi kollarını zehirli iş alanı
olarak îlân etmiştir.
Dünyâ amyant üretiminin yarısından çoğunu
% 60 ile Kanada yapar. Önemli ölçüde üretim yapan
diğer memleketler, Rusya, Güney Afrika Birliği,
Güney Rodezya, ABD, Fransa ve Japonya’dır.
Türkiye’de az miktarda amyant Ege bölgesinin iç
kısımlarında bulunmaktadır.