ARABİ PAŞA

A R A B İ PAŞA; Mısır’ın on dokuzuncu yüzyıl
savunma bakanlarından. Mısır’ın İngilizler tarafından
1882’de işgâline sebep olan ayaklanmanın
liderliğini yaptı. 1839’da aşağı Mısır’da doğdu.
Çiftçi bir âilenin çocuğudur. Hidiv Sâid Paşa
zamânında alaydan yetişerek subay oldu. 1875
yılında sûistimâl suçundan yargılanıp yarı maâşla
emekliye sevkedildi. Bunun üzerine Mısır’da
Türk ve Çerkez subaylarına karşı kurulan gizli
bir teşkilâta girdi. Aynı zamanda Ezher’de verilen
derslere devâm etti. Bu sırada Cemâleddîn Efgânî
ve Abduh gibi reformistlerin tesirinde kaldı.
Hükümetteki yabancı tesirlerden kurtulmak
isteyen Mısır hidivi tsmâil Paşa, Arabî Paşanın
desteğini alabilmek için onu alay komutanlığına
getirdi. Batılılar, tsmâil Paşayı hidivlikten alarak
yerine Tevfik Paşayı getirdikleri sırada Arabî Paşa
da mirlivâlığa yükseltildi (1879).
1881’de Savunma Bakanlığına getirilen Arabî
Paşa, bütün Avrupalı memûrların işlerine son
verdi. Ancak çıkan karışıklıkları önleyemedi. Neticede
İngilizler İskenderiye’yi işgâl etti (1882).
Esir edilen Arabî Paşa divân-ı harbe verilerek önce
îdâm sonra müebbet hapse mahkûm edildi ve
Seylan Adasına sürüldü. 1901 senesinde, Hidiv
Abbâs Hilmi Paşa tarafından affedilerek Mısır’a
döndü ve 1911 senesinde Kâhire’de vefât etti.