MİKROSKOP ALTINDA İNSAN

MİKROSKOP ALTINDA İNSAN
Tek Hücreden Altmış Trilyon Hücreye Bütün canlıların en küçük yapı taşı “hücre” dir. (B akınız; R e
sim 1) İnsan, bir tek döllenmiş hücreden (zigot) yaratılmaktadır.
Annenin dölyatağı borusunda birleşen yumurta (dişi üreme hücre
si) ile sperm (erkek üreme hücresi) döllenerek tek hücre oluşturur
lar. Bu döllenmiş hücre (zigot) aritmetik bir dizi (2-4-8-16-32……….)
takip ederek bölünür ve aynı zamanda döl yatağına doğru ilerler.
Dört günlük bir yolculuktan sonra ana rahmine ulaşır ve rahim
duvarına yapışarak hayatını devam ettirir. (Bakınız -Resim 2)
Döllenmiş hücre bölünerek çoğalacak, aynı zamanda şekil de
ğiştirerek organları ve sistemleri meydana getirecek. Yani aynı
görev yaptığı yere göre (kan, kemik, beyin, kas, sinir vs. gibi) de
ğişmektedir.
Mitokondrilcr: Hücrelerin cinsine göre, yüzlerce ve binlerce
mitokondri, protoplazma içinde görev alır. Hücrenin teneffüs re
aksiyonu yani oksijenin kullanılması mitokondriler tarafından ba
şarılır. Bu bakımdan hücrenin “enerji santralları” sayılırlar. İçle
rinde “krista” adı verilen raf gibi dizilmiş bölmeler vardır. Bu raf
lar, binlerce defa büyütülünce, üzerlerinde daha küçük organeller
bulunduğu görülmektedir. Oksijenin kullanılması sırasında açığa
çıkan enerjinin bir kısmı hücrenin iç faaliyetine harcanırken, bir
kısmı da acil durumlarda kullanılmak üzere adenozin trifosfat
(ATP) moleküllerine depo edilir. ATP ve benzeri fosfat bağları bir
nevi “akümülatör” vazifesi yaparlar. Oksidasyon reaksiyonlarının
hızlı ve enerji kaybı olmaksızın yürüyebilmesi için “enzim” adını
verdiğimiz katalizörlere ihtiyaç vardır. Mitokondriler, proteinleri
ve vitamin benzeri maddeleri kullanarak ihtiyacı olan enzimleri
kendileri imal ederler.
M itokondriler, hücrenin dış zarına benzer bir zarla kaplanmış
lardır. Protoplazma ile alış-verişlerini bu zar vasıtası ile yaparlar.
Görevleri henüz tam anlaşılamayan mitokondri benzeri organel
ler vardır. Lizozomlar, ribozomlar, mikrozomlar, polizomlar ve
poliribozomlar adıyla bilinen bu organelcikler, bol miktarda par
çalayıcı (reaksiyon hızlandırıcı) enzimler ihtiva ederler.
Endoplazmik Retikulum : Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında
köprü gibi irtibat kuran ve kendi aralarında dallara ayrılan orga-
nellerdir. Çekirdekli ve çekirdeksiz olmak üzere iki grup altında
toplanırlar. Çekirdekli olanların üzerinde bol miktarda ribozomlar
bulunur. Çekirdek ile stoplazma içerisindeki organeller arasında
ki haberleşmeyi sağlayan retikulum dalları, aynı zamanda, ribo
zomlar tarafından imal edilen proteinleri ve fermentleri hücre
içinde ihtiyacı olan yerlere taşırlar. Sentez için gerekli olan ami-
no asitleri de ribozomlara temin ederler. Çekirdeksiz retikulumia-
rın muhtemelen yağların sentezinde görev aldıkları tahmin edil
mektedir. Endoplazmik retikulumlar, bünyelerinde bol miktarda
protein tabiatında maddeler ihtiva etmektedir.
Golgi C ihazı: Protoplazmanın dıştan içe çökmesi neticesinde
meydana gelmiş gibi görünen golgi cihazı, ufak kesecikler ve ince
borular şeklinde bir yapı arzeder. Kimyevi bileşiminde bol miktar
da lipoproteinler bulunur. Görevi henüz tam anlaşılamamış ol
makla beraber, protoplazma içine çok önemli salgılar ilettiği bi
linmektedir.
Sentrioller . Hücrenin bölünme faaliyetini yürüten, hücre
çekirdeğinin dışında ve hemen ona yakın bulunan iki adet yuvar
lak cisimciktir. Hücre bölünmesi sırasında, hücre çekirdeğinin za
rı eriyip de nükleoplazma ile protoplazma birbirine karıştıkları
zaman; sentrioller iğ iplikçikleri vasıtasıyla uzayarak iki kutup is
tikametinde hareket ederler. Protoplazma ve nükleoplazma muh
teviyatı da bu harekete uyarak iki kısma ayrılırlar. Hücre bölün
mesi tamamlandığında sentrioller de ikiye bölünmüş, yeni hücre
lerde ikişer sentriol yerlerini almış olurlar.
Çekirdek .Hücre çekirdeği, bir zar vasıtası ile protoplazma
dan ayrılmıştır. Çekirdek zarı, hücre zarı gibi giren-çıkan madde
leri seçen gözeneklerden yapılmıştır. Çekirdek plazmasının için
de, hücreye ait çok önemli vazifeler yüklenmiş olan D N A ve R N A
molekülleri bulunur. R N A ’lar, D N A ’lar tarafından üretilmekte, bir
kısım protoplazma içine gönderilmektedir. Protoplazmaya katı
lan çok çeşitli RN A zincirleri vardır. Bir kısmı habercilik görevi ile
ribozomlar üzerine sıralanırlar. Diğer bir kısmı taşıyıcılık görevi
yapmak üzere başka ribozomlar üzerinde sıralanırlar. Çekirdek
içinde yerleşmiş olan D N A ’lar kendilerine bağlı R N A ’lar vasıtası
ile hücre faaliyetlerine kumanda ederler.