DENİZÜZÜMÜ (Ephedra)

DENİZÜZÜMÜ (Ephedra); Alm. Meertrârubchen
(n), Fr. Ephedre (m), İng. Sand Cherry, Sea
Grape. Familyası: Denizüzümügiller (Ephedraceae).
Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara, Ege,
Akdeniz ve İç Anadolu.
Dünyânın kurak yerlerinde yetişen bir bitki.
Yeşil ve çok dallı olan sürgünlerinde pul şeklinde
karşılıklı iki yaprak bulunur. Yapraklar terlemeyi
azaltmak maksadıyla çok küçülmüş ve pul şeklinialmıştır. Bu sebeple dallar özümleme vazifesini
üzerine almış ve yeşillenmiştir. Bu dallar düğüm
ve düğümler arası kısımlara ayrılmışlardır. Ephedralar
normal olarak iki evciklidir. Fakat bir
evcikli hatta erdişi çiçekli olanlar da vardır. Ephedra
cinsinin orta Asya’dan Akdeniz çevresi
memleketlerine kadar olan bölgede, Orta Avrupa’da
Kuzeybatı Amerika, Meksika ve G.Amerika
And Dağlarında yetişen 40 kadar türü, memleketimizde
yetişen üç türü vardır.
Ephedra campylopoda (Sarkık denizüzümü):
Akdeniz ikliminin bulunduğu kıyı bölgelerimizde,
meşe ve ardıç türleri üzerinde sarılıcı
olarak yetişir. Dalları 1-4 mm çapında, silindir
şeklinde, çıplak, boyuna hafif çizgilidir. Meyveleri
ekim ayında olgunlaşan, ateş kırmızısı renkli, iki
tohumlu, 8 – 1 0 mm çapında yalancı üzümsü bir
meyvedir.
Ephedra major (Dik denizüzümü, dağburuğu):
İç Anadolu’da özellikle taşlı ve çakıllı yamaçlarda
yetişir. 0.3-2 m boyunda, çalı görünüşünde,
odunlu bir bitki. Dallar sık, 1-1.5 mm çapında,
koyu yeşil renkli ve çıplaktır. Yapraklar
derimsi ve küçük, meyve kırmızı, nâdiren sarı
renkli, küre şeklinde ve üzümsüdür.
Ephedra distachya: Vatanı Akdeniz çevresi
memleketleridir. Memleketimizde Kars, Kayseri,
Çanakkale çevresinde yetişmektedir.
Ephedra sinica: Çin’de 5000 yıldan beri tanınan
ve halk tıbbında kullanılan önemli bir bitkidir.
Bu bitki özellikle Güney Çin’de deniz kenarına
yakın yerlerde yetişir. Bugün Kuzey-Batı
Hindistan ve Batı Pakistan’da yetişmektedir. Bitki
60-90 cm yüksekliktedir.
Kullanıldığı yerler: Bitkinin kullanılan kısmı
kuru dallarıdır. Bileşiminde, Ephedrin alkaolidi
ve tanen vardır. Ephedrin astıma karşı kullanılır.
Eski devirlerden beri Çin’de ve Orta Asya’da terletici,
ateş düşürücü, romatizma ağrılarını ve astım
nöbetlerini dindirici olarak kullanılmıştır. Fakat bugün
çoğunlukla astım nöbetlerini dindirici ve yüksek
ateşe karşı kullanılmaktadır.