DİVÂN-l ÂLİ

DtVÂN-l ÂLİ; Alm. Staatsgerichtshof (m), Fr.
Cour suprême (f), İng. High Court of Justice.
1. 1924 Anayasası’nın 61-61. maddelerine
göre kurulan, bakanların, danıştay üyelerinin,
yargıtay başkan ve üyelerinin, başsavcının görevsuçlarından meydana gelen dâvâları görmeye
yetkili mahkeme. Dîvân-ı Âlî’nin yerini 1982
Anayasası içinde Anayasa Mahkemesi almış olup
görev ve yetkileri şöyledir: Anayasa Mahkemesi,
kânunların, kânun hükmünde kararnâmelerin
ve TBMM iç tüzüğünün Anayasaya şekil ve esas
bakımlarından uygunluğunu denetler. Anayasa
değişikliklerini ise sâdece şekil bakımından inceler
ve denetler. Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını,
Bakanlar Kurulu üyelerini, Cumhûriyet
Baş Savcılığını, Cumhûriyet Başsavcı vekilini,
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay
Başkan ve üyelerini Anayasa Mahkemesi,
Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek
İdârî Mahkemesi başkan ve üyelerini, görevleriyle
ilgili suçlardan dolayı Yüce Dîvân sıfatıyla
yargılar.
2. Anadolu Selçuklularında, bütün memleket
işlerinin yürütüldüğü Büyük Dîvâna “Dîvânı
Âli” ve “Dîvân-ı Saltanat” denirdi. Bu Büyük Dîvân,
bugünkü hükümet ve meclisin gördüğü vazifeleri
yapardı. Başkanı sultan olup, ikinci başkanı
vezirdi. Vezir her gün dîvândaki işleri tâkib
ederdi.
Dîvân-ı Âlî’den başka ikinci derecede olan,
bugünkü bakanlıklara eşit sayılan; Niyâbet-i Saltanat
Dîvânı, İstifa (Mâliye) Dîvânı, Tuğra Dîvânı,
Adliye Dîvânı gibi dîvânlar da vardı.