KİMYASAL ETKENLER VE KANSER:
Üstte normal bir hücre,altta ise tümör hücrelerinin şematik çizimleri görülmektedir.
1914 yılında “Yamagiwa” ve “Ichikawa” adlı iki bilim adamı, deney tavşanlarının kulaklarına katran sürdükten bir süre sonra, bu bölgede kanserleşmeye yol açabildiler. Böylece kimyasal etken deneysel olarak da ortaya konulmuş oldu. Kimyasal etkenlerin kansere yol açabileceği ilk kez 1775 yılında İngiliz araştırmacı “Pott” tarafından ortaya konulmuştur. Pott, Londra’daki baca temizleyicilerinde “Skrotum” kanserine çok sık rastlandığını saptadı. Bu sıkhğa bacadaki isin neden olabileceğini bildirdi. Bu bildiri dış kaynaklı karsinojenler konusunda yapılan ilk bildiri, ilk uyarı olarak tarihi olduğu kadar bilimsel bir değer de t aşmaktadır. Gerçekten de is içinde kanser yapıcı pek çok madde bulunur.
Kimyasal karsinoj enleri yapılarına göre şöyle sıralayabiliriz: 1) “Alifatik ve Aromatik Hidrokarbonlar ”: Okside olmuş petrolde bulunan alifatik hidrokarbonlar (“Antrasen”, “Piren”, “3-4 benzpiren”, “Flüoranten” maddeleri gibi), doğada bulunan ve sanayide kullanılan hidrokarbonların damıtma ve eksik yanma ürünlerinin içinde bulunurlar. Bunlardan başka steroid hormonlar, örneğin östroj enler, ergo alkaloidleri ve piroliyzidin alkaloidleri de bu gruba girerler.
2) “Nitrozaminler”: Bitki küflerinin metabolit- lerinde ve tütünde bulunurlar.
3) “Aromatik aminler ve benzerleri”: “Benzidin”, “Aminofluoren”, “Betanaftilamin” gibi. Bunlar boya, lastik, dokuma ve deri sanayisinde kullanılan maddelerdir.
4) Boyalar: Özellikle “Azot boyalan”, “Sudan I”, “Sudan III”, “OB san boyası”, “Trifenilmetan” gibi. Bu maddeler boya sanayisinde kullanılmaktadır.
5) “Üretan”, “Piyoüre”, bunlar ilaç sanayisinin ürünleridirler.
6) Plastik maddeler: “Bakalit”, “Selofan”, “Polietilen”, “Naylon” gibi. Bu maddeler de sanayi ürünleridir.
7) İnorganik maddeler: ‘ ‘Krom ve bileşikleri’ ’, “Aspest”, “Arsenik”, “Nikel” gibi. Bu maddeler doğada maden halinde ya da diğer madenlerin filizlerinde bulunurlar.
8) Alkilleştirici maddeler: Alkilleştirici maddelere “Radyomimetik maddeler”de denilmektedir. Bir radyomimetik madde hücre üzerine röntgenışınlan gibi etki eder. Savaş ve ilaç sanayiinde kullanılan alkilleştirici maddelerden biri “Nitro- jenli hardal bileşikleredir.