SİNDİRİM SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ

SİNDİRİM SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ: Sindirim sistemi, yaklaşık 9 m uzunluğunda olan sindirim kanalı, bu kanala sindirim olayıyla ilgili salgılarını akıtan “Salgı bezleri” ve dişlerden oluşmuştur. Sindirim kanalının bölümlerini ağızdan başlayarak sıralarsak şu bölümlerle karşılaşırız: 1) Ağız boşluğu 2) Farinks (yutak) 3) Özofagus (yemek borusu) 4) Mide 5) İncebağırsaklar a) Duodenum (onikiparmak bağırsağı) b) Jejunum cj Îleum 6) Kalınbağırsaklar a) Kolonlar b) Rektum c) Anus
Sindirim olayında çok önemli yardımcı işlevler üstlenmiş olan oluşumları şöyle sıralayabiliriz: 1) Dişler, 2) Tükürük bezleri, 3) Sindirim kanalının duvarlarında bulunan salgı bezleri, 4) Karaciğer ve 5) Pankreas. Yukarıda sözünü ettiğimiz ağız ve farinks dışındaki bu oluşumlarla ilgili temel anatomik, dokusal (histolojik), fizyolojik ve hastalık konularını ansiklopedimizin bu bölümünde ayrıntılarıyla inceleyeceğiz. Beslenme konusu ayrı bir başlık halinde ele alınmaktadır.
21.2. ÖZOFAGUS (YEMEK BORUSU): Özofagus (yemek borusu), farinks (yutak) ile mideyi birbirine birleştiren, yaklaşık olarak 25 cm uzunluğunda önemli bölümü kastan yapılmış tüp biçiminde bir organdır. Özofagusun üst sının 6. boyun omuru hizasında, alt sının da 11. sırt omuzu hizasmdadır. Özofagus yukarıdan aşağıya doğru “Boyun bölümü”, “Göğüs boşluğu bölümü” ve “Karın boşluğu bölümü” olmak üzere üç bölümden oluşmuştur. Özofagus, boyun bölümünde nefes borusunun (trakea) arkasında, boyun omurlarının önünde bulunur. Tiroit bezinin lopları ve “Arteria karotis komunis” adlı atardamarlar, sağda ve solda olmak üzere özofagusun boyun bölümüyle komşuluk ederler. Özofagus göğüs kafesi boşluğuna girdiğinde önce trakeanm arkasında yol alır. Buradan aşağı doğru inerken, hafifçe sola kayar. Bu sırada, aorta kavisinin sağında sol esas bronşun da arkasında bulunmaktadır. Bu sırada, aorta kavisinin sağında sol esas bronşun da arkasında bulunmaktadır. Aşağı indikçe aorta damarının göğüs bölümünün sağından, hafifçe soluna geçer. Daha sonra karın boşluğuyla göğüs boşluğu birbirinden ayırmakta olan “Diyafragma*’ adındaki kası delerek, karın boşluğuna geçer. Özofagus, karm boşluğu içinde çok kısa bir yol aldıktan sonra midenin giriş deliği olarak niteleyeceğimiz “Kardia” adlı mide deliğine geçer. Özofragusun diyafragmadaki delikten geçtiği bölge 10. sırt omuru hizasmdadır. Midenin kardia adlı deliğine açıldığı yer ise 11. sırt omurunun düzeyine uyar. Özofagusun bazı bölgelerinde darlıklar vardır. Bu darlıklardan ilki kesici dişlerden 15 cm uzaklıkta bulunmaktadır. İkinci darlık özofagusun aorta kavisini çaprazladığı bölgede, kesici dişlerden 22.5 cm uzaktadır. Üçüncü darlık kesici dişlerden 27,5 cm uzaklıkta olup, özofagusun sol esas bronşla çaprazlaştığı bölgeye uymaktadır. Dördüncü ve son darlık da kesici dişlerden 40 cm uzaklıkta olup, özofagusun diyafragmayı geçtiği bölgeye uymaktadır. Bu darlıkların bilinmesi, özellikle doktorlar için önemlidir. Çünkü gastroskop denilen ve teşhis/tedavi amaçlarıyla mideye kadar gönderilen bir aletin hortum biçimindeki bölümü, bu darlıklardan geçerken biraz zorlanır. Özofagus kas liflerinden zengin bir dokuya sahiptir. Bu kasların ritmik olarak kasılıp gevşemeleriyle, yutulan lokmalar özofagus yoluyla mideye taşınırlar. Nitekim baş aşağı duran bir insan bile, ağzındaki lokmayı yuttuğunda özofagusun bu ritmik kasılmalarının yardımıyla lokma mideye kadar taşınır. Sözünü ettiğimiz bu ritmik kasılma ve gevşeme hareketlerine “Peristaltik hareketler” denir. Özofagustaki peristaltik hareketleri kısaca şöyle anlatabiliriz: Yutulan lokma özofagus boşluğuna geldiğinde, bu bölge kasılır. Bu sırada kasılan bölgenin hemen altındaki bölge gevşektir. Kasılmış olan bölgede özofagus boşluğu daralacağından, içindeki lokmayı bir alttaki gevşek bölgeye iter. Bu kez biraz önce gevşek olan bölüm kasılarak, içindeki lokmayı bir alttaki gevşek bölgeye gönderir. Bu sırada ilk kasılan bölge gevşer ve yeni gelecek olan bir lokmaya hazır olur. Bu biçimde lokmalar mideye kadar taşınırlar. Bu olayların düzenlenmesinde, özofagus kaslarını kasılmaya yönelten sinir sisteminin çok büyük rolü vardır.