ABAKAN, Rusya’da yaşamakta olan türk
kavimlerinden bir grubun adı. Güneyde,
Sayan dağları ve Tayga ormanlarıyle çevrilen
Abakan-Yenisey kıyılarında yaşayan bu
Türkler, şimdiye kadar değişik adlarla anılmışlardır:
Minusinsk Tatarları veya Abakan
Tatarları gibi. Şimdi resmî olarak Hakas diye
anılıyorlar. Yenisey’e dökülen Abakan
ırmağıyle Obi nehri arasında yayılan Abakan
Türklerine dahil boylar şunlardır: Kaş,
Koybal, Sagay, Kamasin, Beltir, Şor, Kızılkaya,
Aba, Kızıl, Tuba, Küerik.
— Etnol. Abakanlılar kısmen kulübelerde,
kısmen de kayın ağacı kabuğundan yapılmış
«yurt» larda yaşarlar. Zıraatle uğraşırlar.
Fakat çok ilkel şartlarla ziraat yaparlar; ta rlaları
çapa ile değil «sala» dedikleri bir nevi
sapanlarla işlerler. Çavdar, buğday ve arpa
ekerler. At, inek, koyun beslerler, ö rf ve
âdet bakımından Altaylı Türklere benzerler.
Erkek elbiseleri ruslarınki gibidir, kadınlarınki
farklıdır; saçlarına çeşitli süs eşyası
takarlar, genç kızların Anadolu yörükleri
gibi onbeş-yirmi örgülü belikleri vardır.
Evlenmelerde kız beğenme, kız isteme, kalın
ödenmesi, düğün ve düğün ziyafetleri gibi
merasimler vardır. Gelin (kalın) kaçırılarak
oğlan evine getirilir. Kalın, bundan sonra
kız tarafına ödenir. Eğer evli kadın kocasını
terk ederse, kadının akrabaları kalını
oğlan tarafına öderler. Doğan çocuklara eski
âdetlere göre ad verilir. (Bk. a d .) Altı
aylıkken İdarî baskıyle çocuk vaftiz edilir
ve bir hıristiyan ismi alır. Fakat günlük hayatta
bu isim kullanılmaz. Abakan Türkîeri
Ruslara karşı hıristiyan görünürler, aslında
Şaman dininin akidelerine göre hareket
ederler, ölülerine elbise giydirip tahta sandıklara
koyarlar. Mezara, giyecekleri ve atının
eğeri ile birlikte gömerler, ölünün
gömülmesinin üç, yirmi, kırk ve yüzüncü
günlerinde çeşitli tören ve ziyafetler düzenlenir.
Kırkıncı gün merasiminde ölenin atı
kesilir, eti yenir, başı da bir mızrağa geçirilerek
mezarın başına dikilir.
Abakan kabilelerini «yesaul» adında bir yardımcısı
bulunan başkan idare eder. Bu başkanlar
seçim yoluyle idareyi ele alırlar. Hukuk
meselelerini «Bozkır Mahkemeleri» kararlarıyle
hallederler. Çarlık Rusyası bu
mahkeme kararlarını meşru kabul ediyordu.
Abakanlılar, kendi bölgelerinde doğrulukları
ile tanınmışlardır. Şiire, manzum kahramanlık
masallarına ve musikiye meraklıdırlar,
özellikle sonbaharda yaptıkları avlarda,
geceleri şiir okuyup masallar anlatırlar.Leng. Dil bakımından Doğu türk şiver
lerinden bir grubu teşkil eder. Şu kısımlara
ayrılır: 1. Sagay, 2. Kaça veya Has, 3. Kızıl,
4. Şor şiveleri. Türk şivelerinin tasnifinde,
Abakan, hususiyeti bakımından Z grubundadır.
A b ak an , Sibirya’da (S.S.C.B.) şehir. Abakan
suyu ile Yenisey’in birleştiği yerde kurulmuştur;
56 000 nüf. Odun sanayii, demir
madeni. Höyükler ve kitabeler.
# A b a k a n , S.S.C.B.’de bir akarsu. Batı Sibirya’da Altay dağları eteklerinden çıkar
ve Yenisey ırmağına dökülür; 512 km.
• A b a k an , Sayan dağlarının bir kolunun
adı. Abakan nehri bu koldan çıkar,